InfoHub Logo

Фриланстың жалпы тенденциялары

Соңғы жылдары фриланстың жұмыспен қамтудың негізгі түрі ретінде таңдалуы айтарлықтай өсті. COVID-19 пандемиясы бұл процесті жеделдетіп, кеңседен тыс жұмыс ұсынатын икемділік пен тәуелсіздіктің артықшылықтарын көрсетті. Сонымен қатар, жаңа жұмысшылар санаты – «сандық көшпенділер» пайда болды, олар әлемнің әр түкпірінде саяхаттап, тұру үшін қашықтан жұмыс істеу мүмкіндіктерін пайдаланады.

Қазақстандағы фриланс

Қазақстанда фриланс қызмет түрлерінің кең спектрін қамтиды. Дизайнерлер, программисттер және SMM мамандарымен қатар, курьерлер, такси жүргізушілері, құрылысшылар, сауда өкілдері, азаматтық-құқықтық сипаттағы шарттар бойынша жұмыс істейтін адамдар фрилансерлер қатарына жатады. Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес, жұмыс беруші орындаушы үшін зейнетақы аударымдарын, табыс салығын және медициналық сақтандыру қорына жарна төлеуге міндетті. Бірақ әлеуметтік аударымдар (Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына төленетін салық және жарна) төленбейді, сондықтан фрилансерлер әлеуметтік кепілдіктерден айырылады.

Фриланс жағдайы

Электронды үкімет мәліметтері бойынша, 2023 жылдың маусым айында азаматтық-құқықтық сипаттағы шарттар бойынша жұмыс істейтін қызметкерлердің саны Қазақстанда 97,285 адамды құрады. Өңірлер бойынша Алматыда ең көп 31,533 адам болса, ең азы 255 адам Ұлытау өңірінде тіркелген.

Ұлттық кәсіптер жіктеуішіне негізделген 2024 жылғы дерекке сай, фрилансерлердің ең көп саны білім беру (152 мың адам), сауда және қызмет көрсету (150 мың адам), бухгалтерлік есеп, күзет және кеңсе жұмысын қоса алғанда басқа салаларда (236 мың адам) шоғырланған. Сонымен қатар, медицинада (33 мың адам), көлік жүргізушілері (99 мың адам) және құрылыста (58 мың адам) байқалады.

Фриланстың экономикаға әсері

Фриланс және «цифрлық көшпенділер» еңбек нарығын өзгертіп қана қоймай, жалпы экономикаға айтарлықтай әсер етеді. Қазақстандық экономист Ғалымжан Айтқазиннің пікірінше, фриланс нарығының қазіргі тенденциялары және «цифрлық көшпенділер» жұмыспен қамтудың осы түрінің өсуіне ықпал ететін факторлар мыналар:

1. Икемділік және еркіндік: Фрилансерлерге жұмысты еркін таңдауға және өзгертуге мүмкіндік береді, бұл көптеген жұмыс берушілер үшін тартымды.
2. Салық және әлеуметтік кепілдіктер: Фрилансерлердің қызметтері ресми статистиканың назарынан тыс қалуы мүмкін, сондықтан кейбіреулер табыстарын толық көрсетпейді.
3. Жұмыс орындарының ыңғайлылығы: Кейбір салаларда, мысалы, IT және білім беру, фрилансерлердің жұмысы кеңседен тыс орындалуы мүмкін, бұл кеңсеге байланбау артықшылығын береді.

Фрилансерлік қызметтерді белсенді пайдаланатын секторлар

Қазақстанда фриланс білім беру, сауда және цифрлық қызметтер сияқты секторларда танымал. Программисттер мен оқытушылар өз міндеттерін онлайн және қашықтықтан орындай алады, бұл кеңседе болу қажеттілігін жояды. Фрилансерлер бір уақытта бірнеше жұмыс берушілерге қызмет ұсына алады, бұл фриланстың артықшылығы болып табылады. IT-компаниялар мен мемлекеттік секторда фрилансерлердің қызметтері белсенді қолданылады.

Экономикалық өсуге және бәсекеге қабілеттілікке әсері

Фрилансерлерге тұрақты жұмыс орны бар адамдармен салыстырғанда жаңа жұмыс табу оңайырақ. Бұл экономикалық тұрақтылыққа ықпал етеді. Шетелдік компанияларда қашықтан жұмыс істеу мүмкіндігі жоғары жалақы алуға мүмкіндік береді, бұл отандық экономикаға оң әсер етеді. Алайда, кейбір шетелдік компаниялар жұмыс істеу үшін басқа елге көшу талап етеді, бұл мидың ағылуына әкеледі.

Фриланс нарығының болашағы

Фриланс арқылы орындалмайтын операциялық тапсырмалар мен рөлдер тұрақты жұмыспен қамтуды қажет етеді. Дегенмен, тұрақты жұмыспен қамтуды қажет етпейтін көптеген жұмыстар мен тапсырмалар бар, олар фриланс арқылы орындалады. Фриланстың өсуін мемлекет қолдауы керек, бұл қауіпсіз фриланс пен еңбек нарығының икемділігіне жағдай жасайды.

Фриланс Қазақстан экономикасында маңызды рөл атқарады. Жұмыссыздық деңгейін төмендетіп, шетелдік табыстарды ел ішінде жұмсауға мүмкіндік береді. Алайда, мемлекет фрилансты қолдауға және дамытуға бағытталған шаралар қабылдауы қажет.