1 Maýsym — Balalardy Qorǵaý Kúni: Tarıhy, Mańyzy jáne Qundylyǵy
1 maýsym – dúnıe júzi boıynsha atap ótiletin Balalardy qorǵaý kúni. Bul kún búkil álemdegi balalardyń quqyqtaryn qorǵaýǵa jáne olardyń jaqsy ómir súrýine yqpal etýge arnalǵan. Bul kúnniń paıda bolýy men damý tarıhy tereńde jatyr jáne onyń mańyzy zamanaýı qoǵamda óte zor.
Tarıhy
Balalardy qorǵaý kúniniń tarıhy 1925 jylǵa sozylady, qashan Jenevada ótken Búkilálemdik Balalar Konferensıasynda bul kún resmı túrde belgilendi. Konferensıaǵa dúnıe júziniń kóptegen elderinen ókilder qatysty. Olar balalardyń ómir súrý jaǵdaılaryn jaqsartý jáne olardyń quqyqtaryn qorǵaý máselelerin talqylady. Osy kezdesýden keıin, 1 maýsym halyqaralyq deńgeıde balalardy qorǵaýǵa arnalǵan kún retinde belgilendi.
Mańyzy
Balalardy qorǵaý kúni árbir balaǵa densaýlyq, bilim alý, ál-aýqat jáne qorǵanysh sıaqty negizgi quqyqtardyń qamtamasyz etilýine baǵyttalǵan. Bul kún qoǵamdy balalardyń quqyqtaryna degen sanaly kózqarasqa ıtermeleýi tıis, sondaı-aq balalarǵa qatysty kez kelgen túrdegi zorlyq-zombylyqtyń aldyn alýǵa shaqyrady.
Bul kún balalardyń damýyna qolaıly orta qurýdyń mańyzdylyǵyn atap ótedi. Óıtkeni, saýatty jáne deni saý urpaq – bul kez kelgen memlekettiń damýynyń n
egizi. Álemniń kóptegen elderinde bul kúni ár túrli is-sharalar ótkiziledi: konferensıalar, semınarlar, mádenı sharalar, oıyndar men sport jarystary ótedi. Bul is-sharalar balalardyń ózderiniń quqyqtary men múmkindikteri týraly bilimderin keńeıtedi jáne olardyń óz-ózine degen senimdiligin nyǵaıtady.
Esse
Balalardy qorǵaý kúni – bul tek balalar úshin ǵana emes, sonymen birge eresekter úshin de mańyzdy kún. Bul kún bizge balalardyń qoǵamdaǵy orny jáne olardyń áleýmettik, emosıonaldyq, fızıkalyq jáne ıntellektýaldy damýy úshin jasalatyn kúsh-jigerler týraly oılanýǵa múmkindik beredi. Bul kún – árbir balanyń ómir súrýine jaǵymdy áser etetin orta qurýdyń mańyzdylyǵyn eske salady.
Búgingi tańda balalardyń quqyqtaryn qorǵaý – búkil álem boıynsha ózekti másele. Bul kúni biz, eresekter, balalarymyzdyń jarqyn bolashaǵy úshin jaýapty ekenimizdi moıyndaımyz jáne olardyń árqaısysynyń damýyna yqpal etý úshin óz úlesterimizdi qosamyz. Bul kún bizge balalarǵa degen mahabbatymyzdy jáne olarǵa degen qurmetimizdi bildirý úshin taǵy bir múmkindik beredi.
Jalpy alǵanda, 1 maýsym – Balalardy qorǵaý kúni bizdiń qoǵamymyzda balalarǵa arnalǵan qamqorlyq pen qoldaýdyń mańyzdylyǵyn atap ótetin kún. Bul kún balalarǵa arnalǵan is-sharalar arqyly olardyń daryn
dary men múmkindikterin ashýǵa kómektesedi. Bizdiń mindetimiz – balalarymyzǵa olardyń bolashaǵyn jarqyn etý úshin qajetti qoldaý kórsetý.
1 Maýsym Balalardy Qorǵaý Kúni
Balalarǵa arnalǵan quttyqtaý, tilekter
1 maýsym balalardy qorǵaý kúni qutty bolsyn! Barlyǵyńyzǵa ashyq aspan, beıbit ómir, sábılerge baqytty balalyq shaq, árqashanda syńǵyrlaǵan kúlki tileımiz.
Senderdi 1 maýsym "Balalardy qorǵaý" kúnimen quttyqtaımyz! Ár ýaqytta aspandaryn ashyq, denderi saý bolyp, Otanymyzdyń maqtanyshy bolýlaryna tilektespiz!
Balalarǵa arnalǵan quttyqtaý, tilekter
Qurmetti balalar, dostar, ata — analar! Sizderdi búgingi 1 — maýsym balalardy qorǵaý kúnimen quttyqtaımyn! Elimizdegi jas óskeleń urpaq aman bolsyn! Jurtymyz, elimiz tynysh, denimiz saý, basymyz aman, jumysymyz jemisti bolsyn!
Mektep oqýshylaryn búgingi merekelerimen quttyqtaımyn. Jas urpaq, jas býyn, jasóspiripderimiz aman bolsyn. Eldiń erteńi bolar sol jastarymyz ben balalarymyz! Sondyqtan taǵy da mereke qutty bolsyn!
1 maýsym Balalarymyzdy qorǵaý kúni qutty bolsyn! Balalar aman bolsyn, densaýlyǵy myqty bolsyn! Balalardyń joly ashyq bolyp, oılaǵan armandaryna jetsin, bizderdiń qýanyshymyz bolsyn!
1 Maýsym – Halyqaralyq Balalardy qorǵaý kúni
1925 jyly Shveısarıanyń Jeneva qalasynda ótken Balalardyń densaýlyǵy men beıbit ómir súrýi týraly álemdik konferensıada ataýly kúnniń negizi qalandy dese de bolady. Nege basqa emes, dál 1 maýsym kúniniń tańdalǵandyǵy jaıynda naqty málimet joq. Derekterdiń biri 1925 jyldyń 1 maýsym kúni Qytaıdyń AQSH — taǵy bas konsýly San — Fransısko qalasynda «Aıdahar — qaıyq festıvalin» toılaý úshin jetim balalardy jınaǵan eken desedi. Jenevada ótken konferensıa da 1 maýsymda ótken.
Ekinshi dúnıejúzilik soǵystyń saldarynan jetim qalǵan balalardyń jaıyn 1949 jyly Parıjde ótken áıelder kongresinde kóterdi. Osyǵan oraı, kelesi jyly 1950 jyly 1 maýsymda alǵash ret mereke uıymdastyrady. Jańa bastamany kóptegen elder qoldap, osy kúndi balalar merekesine aınaldyrdy. Endi bir resmı derekterde Balalar kúni alǵash ret 1955 jyldyń qazan aıynda Jenevadaǵy ”Balalardyń ál — aýqaty halyqaralyq birligi” uıymynyń yqpalymen dúnıe júzi boıynsha atalyp ótti delinedi. 1954 jyly 20 qarashada BUU — nyń Bas Assambleıasynda Rýbab Mansýrdyń tarapynan balalar kúnin atap ótý bastamasy aıtylady. Bul bastama Bas Assambleıa qoldaýymen BUU — ǵa múshe elderge usynylǵan.
Álemniń kóp elderi 1 maýsymdy Halyqaralyq balalar kúni dep atap ótetindigine qaramastan, keıbir elderde basqa kúnderi de merekelenedi eken. ”Halyqaralyq balalar kúni” Malaızıada qazan aıynyń sońǵy senbisi kúni, Ońtústik Koreıada men Japonıada 5 mamyr kúni, Sıngapýrda 1 qazan kúni, Túrkıada 23 sáýir kúni toılanady. Al Afrıkada balalaryn qorǵaý kúni 16 maýsymǵa belgilengen.
Balalar baqshasynda búgin toı!
Balalardy qorǵaý kúni bilip qoı
Alaqaı — aý, alaqaı
Toı toılaıyq, balaqaı
Qyzarǵansha alaqan
Kel, soǵaıyq balaqaı.
Beıbitshilik ánimiz
ónerlimiz bárimiz
Qazaqstan dalasynda
Jarasady sánimiz
Balabaqsha aıasynda
Jadyraıdy janymyz
Bizben birge bar álem
Qýanady balasha
Qýanyshqa bólengen
ómir qandaı tamasha
Gúlmen kelsin keler kún
Bala — baǵy bar eldiń
Balalardyń kúlkisi
Kórki, sáni álemniń.
Basty qossaq bárimiz
Bizder eldiń sánimiz
Shattyq, baqyt, qýanysh
Elimizge syılaımyz.
Biz baqytty balamyz,
Aqyldymyz, danamyz
Erteńgi kún elimizdiń
Batyrlary bolamyz.
Búkil álemde 1 — shi maýsym Balalardy qorǵaý kúni retinde atalyp ótip, eski halyqaralyq meıramdardyń birinen sanalady. Ony ótkizý jóninde sheshim 1949 jyldyń qarasha aıynda Halyqaralyq demokratıalyq áıelder federasıasynyń arnaıy sesıasynda qabyldandy.
Alǵashqy halyqaralyq balalardy qorǵaý kúni 1950 jyly ótkizildi BUU atalǵan bastamany der kezinde qoldap, balalardyń ómirin, quqyǵyn, densaýlyǵyn qorǵaýdy óz qyzmetiniń basty baǵyttarynyń birine aınaldyrdy.
Balalardy qorǵaý kúni olardyń ómirin soǵystan qorǵaý, densaýlyǵyn saqtaý, bolashaq urpaqqa demokratıalyq negizde bilim men tárbıe berý jónindegi barsha álemdegi ozyq pikirlerdiń toǵysqan arnasy desek, artyq aıtqandyq emes.
Dál osy kúni bolashaqta adamgershilikke, ádildikke, baıandy ómirge toly qoǵam qurý úshin onyń negizi — balalarǵa barlyq jaǵdaı jasaý kerektigi taǵy da pash etiledi.
BUU-nyń júrgizgen saýalnamasyna júginsek, búgingi tańda álemde árbir onynshy bala úlkender tarapynan jasalatyn zorlyq pen zombylyqqa ushyraıdy eken.
Álemde ómiri qaterge toly balalar da barshylyq. Ash-jalańashtyq, soǵys órti, teraktiler balalar ǵana emes, úlkenderdiń de psıhıkasyna keri áserin tıgizedi. Bul- qorǵansyz balalardyń basyna túsken úlken aýyrtpalyq ekendigi shyndyq.
Jasóspirimder arasynda nashaqorlar sany ósýde, olardyń jartysynan astamy ishimdik ishýden de ket ári emes.
Osylaısha, Balalardy qorǵaý kúni mereke ǵana emes, sonymen qatar, bolashaqqa baǵdar jasaıtyn mańyzdy sharanyń biri. Adamzattyń aldynda turǵan zor mindet — bolashaq urpaqtyń baqytty ómirin qalyptastyrý.
