InfoHub Logo

Shyńǵys Ýálıhanovtyń uly Muhammed Qanafıany, ıaǵnı, ájesiniń Shoqanyn kóbinese shyǵystanýshy, tarıhshy, fólklorshy, etnograf, geograf, aǵartýshy retinde  tanyp keldik. Alaıda Ýálıhanov Shoqan sonymen qatar pýblısıs bolǵanyn da umytpaý kerek. Shyǵarǵan maqalalarynyń ishinen meniń hoshyma ketken, ıaǵnı «Saharadaǵy musylmanshylyq týraly» maqalasy  haqynda sóz qozǵamaqpyn.

Nelikten bul maqalany taldaǵym kelgendigi týraly aıta ketsem. Gýmanıs-pýblısıst bul maqalada áıel teńdigi máselesine basa kóńil aýdarǵan. Sol zamanda qyz balasynyń alatyn ornynyń qandaı ekeninen bárimiz habardarmyz. Árıne, qazaq halqy ejelden áıel zatyn qadir tutqan, syılaǵan, aıalaǵan, erkeligin kótergen. Biraq, arada bir másele bar. Ol qyzdarynyń jasy jetpese de basqamen atastyryp jiberetini, qalyń malǵa saýdalap qoıatyny, tipti ózinen úlken erkekke uzatqan kezderi de az emes. Sosyn, qazaqta «besik quda» degen de bolǵan. Iaǵnı, balalary ómirge kele sala bir- birimen atastyryp qoıatyn. Qansha jerden babalarymyz ustanǵan salt bolsa da, ótkenimiz dep durys kózqarasta qaraý kerek bolsa da, aıtaıyn, mıǵa qonymsyz, nadan salttyń biri, eń azynda, men úshin. Bul qozǵalǵan taqyryptyń biri. Endi ekinshisi retinde, jesirdi marqumnyń jaqynyna/ baýyryna ámeńgerlik saltymen zorlap qosatyn. Bul qanshalyqty durys? Joq, árıne, eger áıeldiń qarsylyǵy bolmasa, ıa balalary jetim qalmasyn dep óz kelisimimen bolsa, onda onymen isim joq, shynymen. Biraq, áıel qarsy bolǵan kúnde de olardy atastyrǵan jaǵdaılar bolǵanyn joqqa shyǵara almaımyz. Eki jaǵdaıda da olar áıeldiń oıyn suramaǵan. Ózderi sheshim qabyldap, osylaısha beıkúná adamnyń taǵdyryn qurtqan. Sondaı birtúrli, kertartpa salttar qoǵam úshin norma bolǵan kezeńde týmaǵanyma rasymen shúkirshilik etemin. Men Shoqan Ýálıhanovtyń «Saharadaǵy musylmanshylyq týraly»  maqalasynda qozǵaǵan taqyryptarynyń basyn shalyp óttim. Osy atalmysh salttyń barlyǵyn ol adam ómirine jasaǵan qastyq dep bildi. «Qazaqtar qyzdaryn kámeletke tolmaı kúıeýge bermeıtin bolsyn, ata-analary ózderiniń balalaryn turmysqa shyǵýǵa, úılenýge kúshtemeıtin bolsyn» dep usynys engizgen bolatyn. Meniń essem osymen támám.

Zeınýllaeva Alýa

---