بولاشاقتا كىم بولامىن؟
جولاۋشى عالىمبەك 9 جاستا
شىعارما بولاشاقتا كىم بولامىن؟
ماعان «بولاشاقتا كىم بولامىن؟»
تاقىرىبىنا شىعارما جازۋعا ءمۇعالىم تاپسىرما بەردى. ارينە، ويىما بىردەن ەرتەڭ ەسەيىپ ەر جەتكەندە، قانداي ماماندىق يەسى بولاتىنىمدى قالاي ارمانداپ جۇرگەنىمدى جازاتىنىم ورالدى. ەس ءبىلىپ جان – جاعىن تانىپ كەلە جاتقان ءار بالانىڭ قيالى «كىم بولعىم كەلەدى؟» دەگەن سۇراققا ءار كەزدە ءارقالاي جاۋاپ بەرەتىن سياقتى كورىنەدى. ويتكەنى مەن ءوسىپ كەلە جاتقان بۇل زامان - دامىعان زامان جانە مەنىڭ كىندىك قانىم تامعان تۋعان ەلىم ەگەمەندىگىنىڭ ارقاسىندا باسەكەگە قابىلەتتى ەلدەرمەن يىق تىرەسە دامىپ كەلە جاتقان ەل ەمەس پە؟ ەندەشە «بولاشاقتا كىم بولامىن؟» دەگەن سۇراققا مەن ەڭ الدىمەن ادامگەرشىلىگى مول جاقسى ادام، ءبىلىمدى وقۋشى، ەلىمنىڭ پاتريوتى بولعىم كەلەدى دەپ جاۋاپ بەرگەندى ءجون كورىپ وتىرمىن. ايشىلىق الىس جەرلەردەن جىلدام حابار الىنىپ جاتقان قازىرگى ۋاقىتتا مادەنيەتتى ەلدەردىڭ وزىق وركەنيەتىنەن ۇلگى الۋ ارقىلى كوپتى كورىپ ءوسىپ كەلەمىز. قازىرگى تاڭدا وقۋ وقىپ ۇيرەنەمىن، بەلگىلى ءبىر كاسىپپەن اينالىسامىن دەگەن جاستارعا جول ايقارا اشىق ەكەن. سوندىقتان ءار ادام تەك ەرىنبەي ەڭبەك ەتۋى قاجەت.
مىسالى، مەنىڭ وتباسىمدا اكەم اعاشتان ءتۇيىن تۇيگەن شەبەر، ال انام ءمۇعالىم بولىپ جۇمىس اتقارادى.
«بولاشاقتا كىم؟» تاقىرىبىندا ءبىزدىڭ وتباسىمىزدا اڭگىمە ءجيى قوزعالادى.
مەنىڭ اتا – انامنىڭ ماماندىق تاڭداۋ تۋرالى ءسوز قوزعاۋى وزدەرىنەن باستالادى.
مىسالى انام جوعارى ءبىلىم الۋ ارقىلى ءمۇعالىم اتانسا، اكەمنىڭ جولى ءبىر بولەك.
مەنىڭ اكەم ورتا ءبىلىمدى ادام. ياعني، سۋرەتشى جانە بەزەندىرۋشى ماماندىعىن يگەرگەن. الايدا ونىڭ قازىرگى كاسىبى - اعاش شەبەرى. قولونەرشىلىكپەن اينالىساتىن اكەم بۇل كاسىپتى وقىماعان، ونىڭ ايتۋىنشا، ول شەبەرلىك اتادان بالاعا ميراس بولىپ كەلە جاتقان كاسىپ كورىنەدى. مەنىڭ اتام، ارعى اتام اعاش شەبەرى جانە ۇستا بولعان ەكەن.
ءبىر كەزدەرى ارعى اتامنىڭ ۇستالىق شەبەرلىگىن باعالاعاندىقتان، ونى ءتىپتى سوناۋ ماسكەۋگە كرەملگە جىبەرگەن ەكەن. اكەمنىڭ اتالارىمنىڭ شەبەرلىگى جايىندا ايتقان اڭگىمەلەرى مەنى قىزىقتىرادى. ال اكەمنىڭ قازىرگى تاڭدا اعاشتان ءتۇرلى بۇيىمدار جاساعانى مەنىڭ قىزىعۋشىلىعىمدى ءتىپتى ارتتىرا ءتۇستى. ارينە، مەنىڭشە، بۇل قىزىعۋشىلىق ماعان قانمەن دارىپ كەلىپ تۇر دەپ ويلايمىن. سوندىقتان مەن بولاشاقتا قولونەرشىلىكپەن اينالىسسام دەيمىن. اكەم اعاشتى باعىندىرا الادى جانە سۋرەتتى شەبەر سالادى. ونىڭ جاساعان ءار زاتى سۇرانىسقا يە. مەن اكەم سياقتى شەبەر بولعىم كەلەدى. ويتكەنى ونىڭ قولىنان شىققان بۇيىمدارى قايتالانبايتىن ونەر تۋىندىسى. مەنىڭ اكەم مەنى ءقازىر اقىرىنداپ ءوزىنىڭ بىلگەنىنە باۋلۋدا. باۋلي وتىرا بولاشاقتا ءبىر مامان يەسى بولۋ كەرەك ەكەنىمدى ايتادى. قازىرگى تاڭدا قولونەرىڭدى دامىتۋعا مۇمكىندىكتەر جاسالۋدا جانە سول ءۇشىن ءتۇرلى وقۋ ورىندارىنا ءتۇسىپ، جوعارى ءبىلىم يەسى بولا الاسىڭ دەپ ويلايمىن. ءتىپتى شەبەردىڭ قيىن ەڭبەگىن جەڭىلدەتۋ ءۇشىن ءتۇرلى قۇرالدار پايدا بولۋدا.
سول قۇرالدارمەن جۇمىس جاساي ءبىلۋ ءۇشىن دە ءبىلىم كەرەك ەمەس پە؟ تاعى ءبىر كەزەكتە شەبەر بولۋ ءۇشىن ادامعا شەكسىز قيال كەرەك دەپ ويلايمىن. ال سول ءۇشىن مەن ءبىلىمىمدى نىعايتۋ كەرەكپىن. قازاقتا «شەبەردىڭ قولى ورتاق» دەگەن ءسوز بار. شەبەر بولعان ادامنىڭ قولى جان – جاقتى ەپتى بولادى ەكەن. ۇشقىر قيالىنىڭ ارقاسىندا قولىنىڭ ەپتىلىگى كوپ جاعدايدا ءوزىنىڭ ىڭعايىن كورسەتىپ جاتادى. مەن ەندىگى كەزەكتە ولەڭ شىعارۋمەن دە اينالىسامىن. انام كەيدە وقىپ: «بارلىق اقىندار وسىلاي باستاعان، اقىرىن جازا بەر، سوسىن قالامىڭ ۇشتالا تۇسەدى»،- دەيدى. «قاي مامان يەسى بولساڭ دا، سول ءىسىڭنىڭ شەبەرى بول»،- دەگەن سوزدەر ءبىزدىڭ ۇيدە ۇنەمى ايتىلادى. تاعى دا ايتاتىنىم ءبىزدىڭ ۇيدە مەنەن كەيىنگى ءىنىم مەن قارىنداسىم دا شەبەر بولاتىندىقتارىن ايتادى. سوندا قاراپ وتىرسام، ادامنىڭ كىم بولاتىندىعىنا اتا – باباسىنىڭ ەرەكشە قابىلەتتەرى دە اسەر ەتەدى ەكەن. «تۇقىمىندا سونداي ادامدار بولعان» دەگەن سوزدەر سوندايدى ايتادى – اۋ دەپ ويلايمىن.
ءقازىر مەن وزىمشە ارمان قيالىندا جۇرگەن سياقتىمىن، ءبىراق ارمانىما جەتۋ ءۇشىن تىرىسىپ ءجۇرمىن.
ماڭگى لاۋلاپ قالۋ ءۇشىن عالامدا،
ۇلكەن باقىت تابۋ ءۇشىن عالامدا،
ۇلكەن بولىپ قالۋ ءۇشىن عالامدا،
ۇلكەن ارمان كەرەك ەكەن ادامعا.
بۇل ولەڭ شۋماقتارىن مۇحتار شاحانوۆ اتامىز بەكەر ايتپاعان شىعار. تەك بيىك ارمان عانا ادامدى ءوز ماقساتىنا جەتكىزەدى. ال ادام ءوزىنىڭ قامشىنىڭ سابىنداي قىسقا ومىرىندە ماماندىق تاڭداۋىندا قاتەلەسپەسە، ول ءومىرىنىڭ ءماندى دە ءساندى بولعانى دەپ ءتۇسىنۋ كەرەك سياقتى.
شىعارما بولاشاقتا كىم بولامىن؟
ماعان «بولاشاقتا كىم بولامىن؟»
تاقىرىبىنا شىعارما جازۋعا ءمۇعالىم تاپسىرما بەردى. ارينە، ويىما بىردەن ەرتەڭ ەسەيىپ ەر جەتكەندە، قانداي ماماندىق يەسى بولاتىنىمدى قالاي ارمانداپ جۇرگەنىمدى جازاتىنىم ورالدى. ەس ءبىلىپ جان – جاعىن تانىپ كەلە جاتقان ءار بالانىڭ قيالى «كىم بولعىم كەلەدى؟» دەگەن سۇراققا ءار كەزدە ءارقالاي جاۋاپ بەرەتىن سياقتى كورىنەدى. ويتكەنى مەن ءوسىپ كەلە جاتقان بۇل زامان - دامىعان زامان جانە مەنىڭ كىندىك قانىم تامعان تۋعان ەلىم ەگەمەندىگىنىڭ ارقاسىندا باسەكەگە قابىلەتتى ەلدەرمەن يىق تىرەسە دامىپ كەلە جاتقان ەل ەمەس پە؟ ەندەشە «بولاشاقتا كىم بولامىن؟» دەگەن سۇراققا مەن ەڭ الدىمەن ادامگەرشىلىگى مول جاقسى ادام، ءبىلىمدى وقۋشى، ەلىمنىڭ پاتريوتى بولعىم كەلەدى دەپ جاۋاپ بەرگەندى ءجون كورىپ وتىرمىن. ايشىلىق الىس جەرلەردەن جىلدام حابار الىنىپ جاتقان قازىرگى ۋاقىتتا مادەنيەتتى ەلدەردىڭ وزىق وركەنيەتىنەن ۇلگى الۋ ارقىلى كوپتى كورىپ ءوسىپ كەلەمىز. قازىرگى تاڭدا وقۋ وقىپ ۇيرەنەمىن، بەلگىلى ءبىر كاسىپپەن اينالىسامىن دەگەن جاستارعا جول ايقارا اشىق ەكەن. سوندىقتان ءار ادام تەك ەرىنبەي ەڭبەك ەتۋى قاجەت.
مىسالى، مەنىڭ وتباسىمدا اكەم اعاشتان ءتۇيىن تۇيگەن شەبەر، ال انام ءمۇعالىم بولىپ جۇمىس اتقارادى.
«بولاشاقتا كىم؟» تاقىرىبىندا ءبىزدىڭ وتباسىمىزدا اڭگىمە ءجيى قوزعالادى.
مەنىڭ اتا – انامنىڭ ماماندىق تاڭداۋ تۋرالى ءسوز قوزعاۋى وزدەرىنەن باستالادى.
مىسالى انام جوعارى ءبىلىم الۋ ارقىلى ءمۇعالىم اتانسا، اكەمنىڭ جولى ءبىر بولەك.
مەنىڭ اكەم ورتا ءبىلىمدى ادام. ياعني، سۋرەتشى جانە بەزەندىرۋشى ماماندىعىن يگەرگەن. الايدا ونىڭ قازىرگى كاسىبى - اعاش شەبەرى. قولونەرشىلىكپەن اينالىساتىن اكەم بۇل كاسىپتى وقىماعان، ونىڭ ايتۋىنشا، ول شەبەرلىك اتادان بالاعا ميراس بولىپ كەلە جاتقان كاسىپ كورىنەدى. مەنىڭ اتام، ارعى اتام اعاش شەبەرى جانە ۇستا بولعان ەكەن.
ءبىر كەزدەرى ارعى اتامنىڭ ۇستالىق شەبەرلىگىن باعالاعاندىقتان، ونى ءتىپتى سوناۋ ماسكەۋگە كرەملگە جىبەرگەن ەكەن. اكەمنىڭ اتالارىمنىڭ شەبەرلىگى جايىندا ايتقان اڭگىمەلەرى مەنى قىزىقتىرادى. ال اكەمنىڭ قازىرگى تاڭدا اعاشتان ءتۇرلى بۇيىمدار جاساعانى مەنىڭ قىزىعۋشىلىعىمدى ءتىپتى ارتتىرا ءتۇستى. ارينە، مەنىڭشە، بۇل قىزىعۋشىلىق ماعان قانمەن دارىپ كەلىپ تۇر دەپ ويلايمىن. سوندىقتان مەن بولاشاقتا قولونەرشىلىكپەن اينالىسسام دەيمىن. اكەم اعاشتى باعىندىرا الادى جانە سۋرەتتى شەبەر سالادى. ونىڭ جاساعان ءار زاتى سۇرانىسقا يە. مەن اكەم سياقتى شەبەر بولعىم كەلەدى. ويتكەنى ونىڭ قولىنان شىققان بۇيىمدارى قايتالانبايتىن ونەر تۋىندىسى. مەنىڭ اكەم مەنى ءقازىر اقىرىنداپ ءوزىنىڭ بىلگەنىنە باۋلۋدا. باۋلي وتىرا بولاشاقتا ءبىر مامان يەسى بولۋ كەرەك ەكەنىمدى ايتادى. قازىرگى تاڭدا قولونەرىڭدى دامىتۋعا مۇمكىندىكتەر جاسالۋدا جانە سول ءۇشىن ءتۇرلى وقۋ ورىندارىنا ءتۇسىپ، جوعارى ءبىلىم يەسى بولا الاسىڭ دەپ ويلايمىن. ءتىپتى شەبەردىڭ قيىن ەڭبەگىن جەڭىلدەتۋ ءۇشىن ءتۇرلى قۇرالدار پايدا بولۋدا.
سول قۇرالدارمەن جۇمىس جاساي ءبىلۋ ءۇشىن دە ءبىلىم كەرەك ەمەس پە؟ تاعى ءبىر كەزەكتە شەبەر بولۋ ءۇشىن ادامعا شەكسىز قيال كەرەك دەپ ويلايمىن. ال سول ءۇشىن مەن ءبىلىمىمدى نىعايتۋ كەرەكپىن. قازاقتا «شەبەردىڭ قولى ورتاق» دەگەن ءسوز بار. شەبەر بولعان ادامنىڭ قولى جان – جاقتى ەپتى بولادى ەكەن. ۇشقىر قيالىنىڭ ارقاسىندا قولىنىڭ ەپتىلىگى كوپ جاعدايدا ءوزىنىڭ ىڭعايىن كورسەتىپ جاتادى. مەن ەندىگى كەزەكتە ولەڭ شىعارۋمەن دە اينالىسامىن. انام كەيدە وقىپ: «بارلىق اقىندار وسىلاي باستاعان، اقىرىن جازا بەر، سوسىن قالامىڭ ۇشتالا تۇسەدى»،- دەيدى. «قاي مامان يەسى بولساڭ دا، سول ءىسىڭنىڭ شەبەرى بول»،- دەگەن سوزدەر ءبىزدىڭ ۇيدە ۇنەمى ايتىلادى. تاعى دا ايتاتىنىم ءبىزدىڭ ۇيدە مەنەن كەيىنگى ءىنىم مەن قارىنداسىم دا شەبەر بولاتىندىقتارىن ايتادى. سوندا قاراپ وتىرسام، ادامنىڭ كىم بولاتىندىعىنا اتا – باباسىنىڭ ەرەكشە قابىلەتتەرى دە اسەر ەتەدى ەكەن. «تۇقىمىندا سونداي ادامدار بولعان» دەگەن سوزدەر سوندايدى ايتادى – اۋ دەپ ويلايمىن.
ءقازىر مەن وزىمشە ارمان قيالىندا جۇرگەن سياقتىمىن، ءبىراق ارمانىما جەتۋ ءۇشىن تىرىسىپ ءجۇرمىن.
ماڭگى لاۋلاپ قالۋ ءۇشىن عالامدا،
ۇلكەن باقىت تابۋ ءۇشىن عالامدا،
ۇلكەن بولىپ قالۋ ءۇشىن عالامدا،
ۇلكەن ارمان كەرەك ەكەن ادامعا.
بۇل ولەڭ شۋماقتارىن مۇحتار شاحانوۆ اتامىز بەكەر ايتپاعان شىعار. تەك بيىك ارمان عانا ادامدى ءوز ماقساتىنا جەتكىزەدى. ال ادام ءوزىنىڭ قامشىنىڭ سابىنداي قىسقا ومىرىندە ماماندىق تاڭداۋىندا قاتەلەسپەسە، ول ءومىرىنىڭ ءماندى دە ءساندى بولعانى دەپ ءتۇسىنۋ كەرەك سياقتى.
You Might Also Like
-
ساباق تاقىرىبى: C. ارون ۇلى «جاقسى مەن جامان ادامنىڭ قاسيەتتەرى» ولەڭى
