ءدىلمار اڭدار (ەرتەگى قويىلىم)
(ەرتەگى - قويىلىم)
جاپالاق (اۆتور):
ءبىر كۇنى قازاق دالاسىنداعى كۇللى اڭدار جينالىپ، جاڭىلتپاش پەن وتىرىك ولەڭنەن جارىس وتكىزبەكشى بولادى. اڭ پاتشاسى ارىستان گۇرىلدەپ، بىلاي دەپ سايىستى باستاپتى.
ارىستان:
— ۋا، اڭدار! قوش كەلدىڭىزدەر ءسوز جارىسىنا! «جاقسىلىق تا، جاماندىق تا جۇعاتىنىن» بارلىعىمىز بىلەمىز. ءبىز قازاق دالاسىندا تۇرىپ جاتقاندىقتان، سوزگە — ۇستا، تىلگە — شەشەنبىز. وسى جاقسى قاسيەت سوڭعى عاسىردا جوعالىپ بارادى. كەيىنگى ۇرپاققا ۇلگى بولسىن، ءجيى «ءسوز جارىسىن» وتكىزىپ وتىرايىق؟!
ايۋ:
— ءجون ءسوز! ارەكەڭە قوسىلامىن!
جولبارىس:
— دۇرىس! ۇلتتىق قۇندىلىقتارى ۇلىقتاۋىمىز كەرەك!
جاپالاق:
— ولاي بولسا باستالىق!
قازىلار القاسى مۇشەلەرى: ارىستان، ايۋ، جولبارىس.
سايىسقا قاتىساتىندار: قاسقىر، تۇلكى، قارساق، بورسىق.
(اڭدار دۋ قول شاپالاقتايدى. سايىس باستالادى.)
جاپالاق:
— قۇرمەتتى سايىسكەرلەر! كەزەكتەرىڭىزدى ءبىلۋ ءۇشىن، جەرەبە تارتىڭىزدار! العاشقى كەزەڭنىڭ تاپسىرماسى: «ارىستان جايلى جاڭىلتپاش قۇراستىرۋ!»
(سايىسكەر اڭدار بىر-بىرلەپ كەلىپ جەرەبە تارتادى. كەزەگى ءبىرىنشى بولعان تۇلكى، قۋانىپ كەتەدى.)
تۇلكى:
— قۇرمەتتى ءادىلقازى مۇشەلەرى! رۇقسات بولسا جاڭىلتپاشىمدى باستاي بەرسەم؟!
ارىستان:
— باستا، تۇلكى سۇلۋ!
تۇلكى:
— ارىستان گۇجىلدەپ، گۇرىلدەدى،
وزگە اڭداردىڭ تىزەسى دىرىلدەدى.
قاسقىر، قارساق، بورسىقتار كۇلىمدەدى،
جاتتاپ كەلگەن جاڭىلتپاش كۇن ىلگەرى.
قاسقىر (ىرىلداپ):
— قۋ تۇلكى! ەلدىڭ ءبارىن وزىڭدەي كورمە!
بورسىق (قورسىلداپ):
— قۇداي اقى! بىلمەدىك؟!
ارىستان:
—جاقسى! جالعاستىرىڭدار! (گۇر ەتە قالدى.)
قاسقىر:
— ارىستان جىمدى، ارالادى،
جىمعا كىم بارا الادى؟
جىمعا جالعىز بارعان اڭدار،
ارىستان، جولبارىسقا تالانادى.
قويان:
— راس، راس ءسوز! جىمعا بارعاندار، دىمعا اينالىپ، جوعالىپ كەتەدى!
بورسىق:
— ءبىزدىڭ دە ۇيىردەن كوپ بورسىق جوعالىپ كەتتى..
ارىستان (قاھارلانىپ):
— ءجاا، توقتاتىڭدار! سەندەردى بىرەۋ جىمعا شاقىردى ما؟ كەلمەڭدەر قورىقساڭدار! قاسقىر، ايتاتىن بولساڭ اڭداردى قىرىلىستىرمايتىن جاڭىلتپاش ايت! ايتپەسە جونىڭە قايت!
قاسقىر (ىڭعايسىزدانىپ):
— وۋ، وۋ ارەكە! ايىپ مەنەن! كەشىرىڭىز مەندەي اڭعالدى؟! شىندىقتى ايتامىن دەپ، ابايسىزدا شىرپىنى تۇتاتىپ جىبەرىپپىن...؟!
ارىستان:
— جارايدى! كەلەسى كەزەڭدە تىلىڭە اباي بولماساڭ، ارىستاندارعا كاۋاپ بولاسىڭ!
قاسقىر:
— اللاھ ءوزى ساقتاسىن! قاپ، اڭعال باسىم-اي..
ارىستان:
— قارساق، جالعاستىر!
قارساق:
— اڭداردىڭ پاديشاسى اق ارىستان،
جارىسقا قارساق بىتكەن كەلدى الىستان.
قاسقىرداي قارا باسىپ جاڭىلمايىق،
جارىستا جاڭىلىسسام كەلەر ىزام!
ارىستان (كوڭىلدەنىپ):
— بارەكەلدى! تاماشا!
(قارساق ماڭعازدانىپ، وزىنشە بوپ قالادى.)
ايۋ:
— بورسىق دايىندال!
بورسىق:
— ارىستاننىڭ جالى جالبىرايدى،
جالدى كورسە بارلىعى قالتىرايدى.
جارىس بىتسە جينالعان بارلىق اڭدار،
«جەپ قويماسىن» - دەپ جان-جاققا بىتىرايدى.
ارىستان:
— جەپ قويماۋ جاعىن كورەيىن... (ىڭىرانىپ سويلەيدى)
جاپالاق:
— قۇرمەتتى ورمان تۇرعىندارى! قازىلار اقىلداسا كەلىپ، ءبىرىنشى كەزەڭدى بىلاي قورىتىندىلادى:
بورسىققا 10 ۇپاي،
قارساققا 10 ۇپاي،
قاسقىرعا 9 ۇپاي،
تۇلكىگە 9 ۇپاي بەردى.
جاپالاق (سىبىرلاپ):
— بورسىق پەن قارساق قۋانىپ، قاسقىر مەن تۇلكى قۋارىپ كەتتى.
جاپالاق:
— قۇرمەتتى سايىسكەرلەر!
«جارىس بار جەردە، قالىس بار.
تارتىس بار جەردە، نامىس بار».
ەندەشە نامىستارىڭدى قايراپ،
قىزىل تىلدەرىڭ سايراپ «وتىرىك ولەڭگە» دايىندالىڭدار!
اۆتور:
— بۇل جولى تۇلكى بىلگىشسىنبەدى. ءالىپتىڭ ارتىن باعىپ، ىشىنەن كوپ كۇبىرلەدى. جەڭىسكە ارقالانعان قارساق، قاسقايىپ الدىمەن شىقتى.
قارساق:
— مەن ءوزىم ايدان كەلدىم جاڭا عانا،
كۇننەن وت الىپ ءجۇرمىن جىلىنۋعا.
قوڭىراۋ شالعاننان سوڭ «سايىس بار» - دەپ،
ءشايىمدى ءىشىپ كەلدىم شالا-پۇلا.
(بارلىق اڭدار دۋىلداپ قول سوعادى.)
ارىستان:
— جاقسى! كەلەسى اڭ؟!
(ورتاعا بورباڭداپ بورسىق شىعادى.)
بورسىق:
— ءجاي جۇرگەن بىرەۋ ەمەس مەن دە بىلسەڭ،
بورسىقپىن ءپىل ءوسىرىپ، تاي سەمىرتكەن.
كەشەگى جاركەمەڭكەدە سوعىم ساتىپ،
ءبىر قاپ التىن جينادىم جىلقى ەتىنەن!
اڭدار:
— پاۋ، شىركىن!
— ايتقىشىم-اق ەكەن؟! (اڭدار گۋىلدەپ كەتەدى)
قاسقىر:
— اسحانا اشتىم ورماندا كەلىڭىزدەر،
تاماق ءىشىپ، باعاسىن بەرىڭىزدەر؟!
سامسانىڭ مىڭ ءتۇرى بار ءدامىن كورىپ،
قۋىرداققا جاقسىلاپ بوگىڭىزدەر!
اڭدار:
— قاسەكەڭ دە وڭاي ەمەس!
— تاماشا!
— سىلەكەيىم شۇبىرىپ كەتتى عوي! (اڭدار ءبىراز تامسانىپ الادى.)
ارىستان:
— ءجون..
اۆتور:
— ءسوز كەزەگى سۇلۋ تۇلكىگە كەلەدى.
تۇلكى:
— ەمەسپىن مەن جاي تۇلكى،
اتاندىم ەلگە باي تۇلكى.
ينستاگرامدا وقىرمان،
قويادى ميلليارد «لايىقتى».
جارنامام جارىپ ساۋدانى،
قويماما حالىق زاۋلادى.
بالىق، تاۋىق، قوي ەتىن،
مەنەن عانا الادى!
تازا ءسۇت پەن قايماعىم،
ىرىمشىك پەن قۇرت-مايىم،
ەل ىشىندە اڭىز بوپ،
اڭداردىڭ اۋىزىن مايلادى!
اۋىرعانعا ءدارى بار،
جەمىستىڭ شىرىن ءنارى بار،
قايسى ءبىرىن ايتايىن،
ىزدەگەننىڭ ءبارى بار!
الاتىندار كەلىڭدەر،
ايتقانىما سەنىڭدەر!
(اڭدار قول سوعىپ قوشەمەتتەپ، ورىندارىنان تۇرىپ كەتەدى.)
ارىستان:
— اپ-بارەكەلدى! جارايسىڭ تۇلكى! ال، ءادىلقازى مۇشەلەرى، باعاسىن بەرىڭىزدەر؟! ارامىزداعى قاي اڭ «ءدىلمار» ەكەن؟ قاي اڭ ءبىرىنشى ورىنعا لايىق؟
جاپالاق:
— قۇرمەتتى كورەرمەن! قازىلار القاسى اقىلداسا كەلىپ:
بورسىققا 8 ۇپاي، جالپى سانى 18 ۇپاي،
قارساققا 8 ۇپاي، جالپى سانى 18 ۇپاي،
قاسقىرعا 8 ۇپاي، جالپى سانى 17 ۇپاي،
تۇلكىگە 10 ۇپاي، جالپى سانى 19 ۇپاي بەردى. اڭ پاتشاسى ارىستان، جۇلدەنى ءوز قولىمەن تابىستاسىن!
ارىستان:
— قۇرمەتتى حالايىق! سايىس قورىتىندىسى بويىنشا تۇلكى 1-ورىن، بورسىق پەن قارساق 2-ورىن، قاسقىر 3-ورىن الدى. قۇتتىقتاپ قويساڭىزدار بولادى!
جۇلدەگە تۇلكىگە 1 جىلقى (تۇلكى قولىن شاپالاقتاپ، سەكىرىپ كەتەدى.)
بورسىق پەن قارساققا ەكى تاي (بورسىق بورباڭداپ بيلەپ، قارساق قۋانىشتان قالشىلداپ كەتەدى.)
قاسقىرعا ءۇش قوي بەرىلەدى. (قاباعى تۇسكەن قاسقىر، قاتتى قۋانا قويمايدى.)
اڭدار:
— بارەكەلدى! ءادىل شەشىم!
— دۇرىس!
— بارلىعى دا شەشەن ەكەن!
جاپالاق:
— وسىلاي اڭدار قۋانىپ، ماز-مەيرام بوپ تارقاستى!
«قازاقتىڭ ادامى تۇگىلى، اڭى دا ءدىلمار» دەگەن ءسوز وسىدان قالىپتى.
گۇلمەكەن قاسەنباي
«ايساف» جەكە قىزدار مەكتەبى
«ساحنا ءتىلى» ۇيىرمە جەتەكشىسى
You Might Also Like
-
شۇبىرتپالى اعىباي باتىردى كەنەسارى «اق جولىم» دەيدى ەكەن. ناۋرىزباي ەرجەتىپ، اجەتكە جاراعان سوڭ، ناۋرىزبايعا بەلدى ات كەرەك بولىپتى. ارقادان تاڭداپ مىنگەن بىرنەشە اتتار مەرتىگىپ، نە شاب...
-
136 مىڭ ادام قاڭتار ايىندا وتەتىن تەستىلەۋدەن وتۋگە نيەت ءبىلدىردى. ۇبت 15 قاڭتار مەن 10 اقپان ارالىعىندا وتەدى.
