InfoHub Logo

فەرمانىڭ ۇلى تەورەماسى (نەمەسە فەرمانىڭ سوڭعى تەورەماسى) — ماتەماتيكاداعى ەڭ ايگىلى دەۋگە بولاتىن تەورەماسى؛ ونىڭ شارتى ورتا مەكتەپ ءبىلىمى دەڭگەيىندە تۇجىرىمدالعانىمەن، دالەلدەۋ ءۇشىن كوپتەگەن مىقتى ماتەماتيكتەر ۇزاق ۋاقىت باستارىن قاتىردى. تەورەما بىلاي دەيدى:

كەز كەلگەن ءبۇتىن n > 2 ءۇشىن تەڭدەۋىنىڭ ناتۋرال a، b جانە c شەشۋى بولمايدى.

پەر فەرمانىڭ 1637 تۇجىرىمداعان وسى تەورەماسى ديوفانتتىڭ «اريفمەتيكا» اتتى كىتابى بەتتەرىندە "مەن تاپقان العىرلىق دالەلدەمە وسى بەتكە سىيدىرۋعا وتە ۇزاق بولادى" دەگەن سوزدەرمەن باسىلىپ شىعادى. كەيىن فەرما n = 4 ءۇشىن شەشۋىن جاريالايدى، الدىڭعى العىرلىق دالەلدەۋى تۋرالى وسى جولى ول ءتىس جارماعاندىقتان جالپى تۇردە دالەلدەگەنى كۇماندى. ەيلەر 1770 جىلى تەورەمانى n = 3 ءۇشىن، ال ديريحلە مەن لەجاندر 1825 جىلى n = 5 ءۇشىن دالەلدەيدى. ءوز ۇلەستەرىن دالەلدەۋگە لامە، سوفي جەرمەن، كۋممەر جانە ت. ب. كوپتەگەن الدىڭعى قاتارلى ماتەماتيكتەر ۇلەس قوستى. تەورەمانى دالەلدەۋگە دەگەن تالپىنىس قازىرگى ساندار تەورياسىنىڭ كوپتەگەن ناتيجەلەرىن تابۋعا الىپ كەلدى. فالتينگستىڭ 1983 جىلى دالەلدەگەن موردەللا گيپوتەزاسىنان an + bn = cn تەڭدەۋىنىڭ n > 3 بولعاندا تەك شەكتەۋلى ءوزارا جاي شەشۋى بولاتىندىعى شىعادى. دالەلدەۋدىڭ سوڭعى قادامىن تەك 1994 جىلدىڭ قىركۇيەگىندە ۋايلس ەندريۋ جاسادى. 130-بەتتىك دالەلدەۋ «Annals of Mathematics»جۋرنالىندا جارىققا شىعادى.

---