جۇمباقتار
جۇمباقتار – قازاق حالىق اۋىز ادەبيەتى ىشىندە اتادان بالاعا مۇرا رەتىندە بەرىلىپ، ەرتە زاماننان باستاپ بۇگىنگى كۇنگە دەيىن دامۋ، ءوسۋ، تولىعۋ ۇستىندە كەلە جاتقان اسىل مۇرا. جۇمباقتاردىڭ اسىلدىق قاسيەتى، ونىڭ دۇنيەگە كەلۋى سوناۋ ەرتە زامان بولسا دا، بۇگىنگى ءبىزدىڭ داۋىرىمىزدە قاجەتتىلىگى كۇشەيىپ ءمان – ماڭىزىنىڭ ارتىپ وتىرعاندىعىندا.
جۇمباقتار حالىق اۋىز ادەبيەتى ىشىندە ۇساق جانرلار قاتارىنا جاتادى. جاڭىلتپاشتار، ماقال – ماتەلدەر، ت. ب. سياقتى ۇساق جانرلار دەپ اتلعانىمەن، جۇمباقتار – حالىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ كۇردەلى ءبىر سالاسى.
جۇمباقتار بالالاردىڭ بايقاعىشتىق، زەرەكتىك قاسيەتىن دامىتىپ، اقىل – ويىن ارتتىرادى، كورگەن – بىلگەن نارسەلەردىڭ بارىنە وي جۇگىرتىپ، وزگەشەلىگىن، ۇقساستىعىن تانىپ ىزدەنۋشىلىككە ۇيرەتەدى جانە ويدى جيناقى، ىقشام يتۋ شەبەرلىگىن جەتىلدىرەدى.
جۇمباقتار – قازاق حالىق اۋىز ادەبيەتi iشiندە اتادان بالاعا مۇرا رەتiندە بەرiلiپ، ەرتە زاماننان باستاپ بۇگiنگi كۇنگە دەيiن دامۋ، ءوسۋ، تولىعۋ ءۇستiندە كەلە جاتقان اسىل مۇرا.
قازاق ءتىلى ساباقتارىندا جۇمباقتاردى قولدانۋ وقۋشىلاردىڭ ساباققا بەلسەندىلىكتەرىن ارتتىرىپ، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋگە داعدىلاندىرادى.
حالىق جۇمباقتارىن فونەتيكانى، لەكسيكانى، ءسوز تاپتارىن وقىتۋدا، جالپى قازاق ءتىلى ساباقتارىندا پايدالانۋ وتە ءتيىمدى. بىرىنشىدەن، بالالار جۇمباقتى شەشە وتىرىپ فونەتيكالىق، مورفولوگيالىق تالداۋ جاسايدى، ءسوز تاپتارىنا اجىراتادى. ەكىنشىدەن، جۇمباق بالانىڭ وي - ءورىسىن، قيالىن دامىتۋعا، تالعامى مەن تانىمىن وسىرۋگە، پوەزيانى سۇيۋگە تاربيەلەيدى. ۇشىنشىدەن، بالالاردى حالقىمىزدىڭ اسىل مۇرالارىمەن سۋسىنداتىپ، ۇلتتىق تاربيە بەرەدى. مازمۇنى جاعىنان ۇلتىمىزدىڭ اسىل مۇرالارىن دارىپتەيتىندەي، بالانىڭ بويىنا وزىق ادەت - عۇرىپ، سالت - داستۇرلەردى، بىرتىندەپ سىڭىرەتىندەي، يماندىلىققا، ىزگىلىككە، تاربيەلەيتىندەي ماتەريالدار ءاربىر ساباقتا كورىنىس تاۋىپ وتىرۋى تۋرالى جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتىڭ باستاۋىش ساتىسىنا ارنالعان وقۋ باعدارلامالارىندا كورسەتىلگەن. جۇمباق ادامدى ويلانۋعا ءماجبۇر ەتەتىن وي جاتتىعۋى عانا ەمەس، ول بالانى بايقاعىشتىققا، كوڭىل زەرەكتىگىنە، كوپ قاسيەتتەردىڭ ىشىنەن ەڭ ءماندىسىن اجىراتا بىلەتىن تالعامپازدىققا، اينالاداعى ءومىردى تاني بىلۋگە دە ۇيرەتەدى. سونداي - اق جۇمباق بالانى ءوز ويىن جيناقتاپ، از سوزبەن جەتكىزە بىلۋگە تاربيەلەيدى. جۇمباق تاپقىرلىقتى، بىلىمدىلىكتى كەرەك ەتەدى. ول اينالاداعى ءومىردى تاني بىلۋگە ۇيرەتەدى
قازاق ءتىلى ساباقتارىندا جۇمباقتاردى پايدالانۋدىڭ ماڭىزى.
بىرىنشىدەن پراكتيكالىق داعدىنى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن جۇرگىزىلەتىن دىبىستىق تالداۋعا ماتەريال رەتىندە پايدالانۋعا بولادى.
ەكىنشىدەن، جۇمباقتاردىڭ شەشىمىن تابۋ وقۋشىنىڭ ويلاۋ قابىلەتىن، شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ جانە سويلەۋ مادەنيەتىن جەتىلدىرۋدە ۇلكەن قىزمەت اتقارادى.
ۇشىنشىدەن، جۇمباقتار بۇل جەردە وقۋشىلاردى حالقىمىزدىڭ اسىل قازىناسىمەن سۋسىنداتىپ، ۇلتتىق ءتالىم - تاربيە بەرۋگە سەپتىگىن تيگىزەدى.
تورتىنشىدەن، وقۋشىلاردىڭ ساباققا بەلسەندىلىگىن ارتتىرىپ، ساباقتىڭ قىزىقتى وتۋىندە وزىندىك ورنى بولادى، ياعني، ساباقتىڭ جوعارعى دەڭگەيدە وتۋىندە مۇعالىمگە سەنىمدى كومەكشى.
نەگىزىنەن، جۇمباقتاردى قازاق ءتىلىن وقىتۋدا پايدالانۋدىڭ مۇمكىندىگى وراسان زور. جۇمباقتاردى ءاربىر ساباقتا ءوز ورنىمەن ءتيىمدى پايدالانا ءبىلۋ ءمۇعالىمنىڭ شەبەرلىگىنە، شىعارماشىلىق جۇمىسىنا بايلانىستى.
قۇستار تۋرالى جۇمباقتار
جانۋارلار تۋرالى جۇمباقتار
جاندىكتەر، قۇمىرسقالار تۋرالى جۇمباقتار
جەمىس - جيدەكتەر، كوكونىستەر، ەگىس، وسىمدىكتەر تۋرالى جۇمباقتار
قىس تۋرالى جۇمباقتار
جيھاز تۋرالى جۇمباقتار
كولىك تۋرالى جۇمباقتار
وت پەن جارىق تۋرالى جۇمباقتار
قۇرال – سايماندار تۋرالى جۇمباقتار
كيىمدەر تۋرالى جۇمباقتار
ىدىس – اياق جانە باسقا دا ءۇي جابدىقتارى تۋرالى جۇمباقتار
تاعامدار تۋرالى جۇمباقتار
سپورت تۋرالى جۇمباقتار
ادام جانە ونىڭ دەنە مۇشەلەرى تۋرالى جۇمباقتار
وقۋ – ءبىلىم جانە ونىڭ قۇرالدارى تۋرالى جۇمباقتار
ماماندىقتار تۋرالى جۇمباقتار
كيىز ءۇي جانە ونىڭ جابدىقتارى تۋرالى جۇمباقتار
جۇمباقتار حالىق اۋىز ادەبيەتى ىشىندە ۇساق جانرلار قاتارىنا جاتادى. جاڭىلتپاشتار، ماقال – ماتەلدەر، ت. ب. سياقتى ۇساق جانرلار دەپ اتلعانىمەن، جۇمباقتار – حالىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ كۇردەلى ءبىر سالاسى.
جۇمباقتار بالالاردىڭ بايقاعىشتىق، زەرەكتىك قاسيەتىن دامىتىپ، اقىل – ويىن ارتتىرادى، كورگەن – بىلگەن نارسەلەردىڭ بارىنە وي جۇگىرتىپ، وزگەشەلىگىن، ۇقساستىعىن تانىپ ىزدەنۋشىلىككە ۇيرەتەدى جانە ويدى جيناقى، ىقشام يتۋ شەبەرلىگىن جەتىلدىرەدى.
جۇمباقتار – قازاق حالىق اۋىز ادەبيەتi iشiندە اتادان بالاعا مۇرا رەتiندە بەرiلiپ، ەرتە زاماننان باستاپ بۇگiنگi كۇنگە دەيiن دامۋ، ءوسۋ، تولىعۋ ءۇستiندە كەلە جاتقان اسىل مۇرا.
قازاق ءتىلى ساباقتارىندا جۇمباقتاردى قولدانۋ وقۋشىلاردىڭ ساباققا بەلسەندىلىكتەرىن ارتتىرىپ، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋگە داعدىلاندىرادى.
حالىق جۇمباقتارىن فونەتيكانى، لەكسيكانى، ءسوز تاپتارىن وقىتۋدا، جالپى قازاق ءتىلى ساباقتارىندا پايدالانۋ وتە ءتيىمدى. بىرىنشىدەن، بالالار جۇمباقتى شەشە وتىرىپ فونەتيكالىق، مورفولوگيالىق تالداۋ جاسايدى، ءسوز تاپتارىنا اجىراتادى. ەكىنشىدەن، جۇمباق بالانىڭ وي - ءورىسىن، قيالىن دامىتۋعا، تالعامى مەن تانىمىن وسىرۋگە، پوەزيانى سۇيۋگە تاربيەلەيدى. ۇشىنشىدەن، بالالاردى حالقىمىزدىڭ اسىل مۇرالارىمەن سۋسىنداتىپ، ۇلتتىق تاربيە بەرەدى. مازمۇنى جاعىنان ۇلتىمىزدىڭ اسىل مۇرالارىن دارىپتەيتىندەي، بالانىڭ بويىنا وزىق ادەت - عۇرىپ، سالت - داستۇرلەردى، بىرتىندەپ سىڭىرەتىندەي، يماندىلىققا، ىزگىلىككە، تاربيەلەيتىندەي ماتەريالدار ءاربىر ساباقتا كورىنىس تاۋىپ وتىرۋى تۋرالى جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتىڭ باستاۋىش ساتىسىنا ارنالعان وقۋ باعدارلامالارىندا كورسەتىلگەن. جۇمباق ادامدى ويلانۋعا ءماجبۇر ەتەتىن وي جاتتىعۋى عانا ەمەس، ول بالانى بايقاعىشتىققا، كوڭىل زەرەكتىگىنە، كوپ قاسيەتتەردىڭ ىشىنەن ەڭ ءماندىسىن اجىراتا بىلەتىن تالعامپازدىققا، اينالاداعى ءومىردى تاني بىلۋگە دە ۇيرەتەدى. سونداي - اق جۇمباق بالانى ءوز ويىن جيناقتاپ، از سوزبەن جەتكىزە بىلۋگە تاربيەلەيدى. جۇمباق تاپقىرلىقتى، بىلىمدىلىكتى كەرەك ەتەدى. ول اينالاداعى ءومىردى تاني بىلۋگە ۇيرەتەدى
قازاق ءتىلى ساباقتارىندا جۇمباقتاردى پايدالانۋدىڭ ماڭىزى.
بىرىنشىدەن پراكتيكالىق داعدىنى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن جۇرگىزىلەتىن دىبىستىق تالداۋعا ماتەريال رەتىندە پايدالانۋعا بولادى.
ەكىنشىدەن، جۇمباقتاردىڭ شەشىمىن تابۋ وقۋشىنىڭ ويلاۋ قابىلەتىن، شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ جانە سويلەۋ مادەنيەتىن جەتىلدىرۋدە ۇلكەن قىزمەت اتقارادى.
ۇشىنشىدەن، جۇمباقتار بۇل جەردە وقۋشىلاردى حالقىمىزدىڭ اسىل قازىناسىمەن سۋسىنداتىپ، ۇلتتىق ءتالىم - تاربيە بەرۋگە سەپتىگىن تيگىزەدى.
تورتىنشىدەن، وقۋشىلاردىڭ ساباققا بەلسەندىلىگىن ارتتىرىپ، ساباقتىڭ قىزىقتى وتۋىندە وزىندىك ورنى بولادى، ياعني، ساباقتىڭ جوعارعى دەڭگەيدە وتۋىندە مۇعالىمگە سەنىمدى كومەكشى.
نەگىزىنەن، جۇمباقتاردى قازاق ءتىلىن وقىتۋدا پايدالانۋدىڭ مۇمكىندىگى وراسان زور. جۇمباقتاردى ءاربىر ساباقتا ءوز ورنىمەن ءتيىمدى پايدالانا ءبىلۋ ءمۇعالىمنىڭ شەبەرلىگىنە، شىعارماشىلىق جۇمىسىنا بايلانىستى.
قۇستار تۋرالى جۇمباقتار
جانۋارلار تۋرالى جۇمباقتار
جاندىكتەر، قۇمىرسقالار تۋرالى جۇمباقتار
جەمىس - جيدەكتەر، كوكونىستەر، ەگىس، وسىمدىكتەر تۋرالى جۇمباقتار
قىس تۋرالى جۇمباقتار
جيھاز تۋرالى جۇمباقتار
كولىك تۋرالى جۇمباقتار
وت پەن جارىق تۋرالى جۇمباقتار
قۇرال – سايماندار تۋرالى جۇمباقتار
كيىمدەر تۋرالى جۇمباقتار
ىدىس – اياق جانە باسقا دا ءۇي جابدىقتارى تۋرالى جۇمباقتار
تاعامدار تۋرالى جۇمباقتار
سپورت تۋرالى جۇمباقتار
ادام جانە ونىڭ دەنە مۇشەلەرى تۋرالى جۇمباقتار
وقۋ – ءبىلىم جانە ونىڭ قۇرالدارى تۋرالى جۇمباقتار
ماماندىقتار تۋرالى جۇمباقتار
كيىز ءۇي جانە ونىڭ جابدىقتارى تۋرالى جۇمباقتار
You Might Also Like
-
ماقساتى: بالالارعا كولىك تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. كولىك تۇرلەرىن ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي توپتاستىرىپ (جەردە، سۋدا، اۋەدە)، اتقاراتىن قىزمەت اياسىنا قاراي سالىستىرا بىلۋگە ۇيرەتۋ. ولاردىڭ قىزمەتىنىڭ ماڭىزد...
