كولىكتەر
تاقىرىبى: كولىكتەر
ماقساتى: بالالارعا كولىك تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. كولىك تۇرلەرىن ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي توپتاستىرىپ (جەردە، سۋدا، اۋەدە)، اتقاراتىن قىزمەت اياسىنا قاراي سالىستىرا بىلۋگە ۇيرەتۋ. ولاردىڭ قىزمەتىنىڭ ماڭىزدىلىعى تۋرالى ۇعىمدارىن كەڭەيتۋ. بالالاردىڭ قىزىعۋشىلىقتارىن دامىتۋ. جول ەرەجەلەرىن ساقتاۋعا تاربيەلەۋ.
ءادىس - ءتاسىلى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، ويىن.
كورنەكىلىكتەر: تاقىرىپ مازمۇنىنا بايلانىستى سلايدتار، تاراتپا ماتەريالدار
ساباقتىڭ بارىسى.
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
II. تۇلعا ارالىق بايلانىستى ورناتۋ
بالالاردى توپقا ءبولۋ.
III. سىنىپتىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن انىقتاۋ.
وتىلگەن ماتەريال بويىنشا سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
ءبىزدىڭ ەلىمىز قالاي اتالادى؟
ەلىمىزدىڭ رامىزدەرىن اتا.
وتان، قازاقستان، استانا سوزدەرىنە سويلەم قۇراۋ
وتان تۋرالى تاقپاقتار ايتۋ.
وتان – سەنىڭ اتا – اناڭ
وتان – دوسىڭ، باۋىرىڭ
وتان - ولكەڭ استاناڭ
وتان – اۋدان، اۋىلىڭ
وتان - وسى دوستارىم
كوڭىلگە مۇنى تۇيە ءبىل
«وتان» دەپ ءوس، جاس قاۋىم،
ونى ارداقتاپ سۇيە ءبىل.
IV. ساباق تاقىرىبىن بىلدىرەتىن ماسەلەلەر.
بالالار سەندەر ساياحات شىققاندى ۇناتاسىڭدار ما؟
ساياحاتقا نەمەن شىعۋعا بولادى؟ (اۆتوبۋسپەن، ماشينامەن، سامولەتپەن، ت. ب...)
وسىلاردى ءبىر سوزبەن قالاي اتاۋعا بولادى؟
ەندەشە بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى (كولىكتەر)
V. قىزىعۋشىلىق پەن نازارىن اۋدارۋ
جۇمباقتار شەشۋ. (سلايد)
وزدىگىنەن جۇرمەيدى، جارىسپايدى،
كىسى مىنسە جارىستان قالىسپايدى.
اياعى ەكەۋ بولعانمەن ءىزى جالعىز،
ساعاتتا تالاي جەردى قارىشتايدى (ۆەلوسيەپد)
ءبىر جانۋار دومالانعان ەكى كوزدى،
ادامنىڭ ىقپالىمەن جۇرەدى ءوزى.
سيادى ىشىنە ونىڭ ءتورت - بەس كىسى،
جارقىراپ تۇندە جورتسا ەكى كوزى. (اۆتوموبيل)
قاناتى بار، جانى جوق،
تابانى بار، اياعى جوق.
ءوزى ۇشادى، اسپاندا جۇرەدى،
تەڭىزدەن دە، تاۋدان دا وتەدى. (ۇشاق)
پىرىلدار كوكتە ينەلىك،
ينەلىك ەمەس ءۇي دەلىك. (تىكۇشاق)
ۇيرەك ەمەس، قاز ەمەس،
بالىق ەمەس سۋداعى،
ءوزى جۇزە بىلەدى.
جەمى كومىر جانە ماي،
شەشۋىن كىم بىلەدى؟ (پاراحود)
VI نەگىزگى ءبولىم (سلايد)
1. وقۋشىلار ءبىز بۇگىنگى ساباعىمىزدا كوشەدەگى ماشينالاردىڭ اتقاراتىن قىزمەتتەرى جايلى تولىعىراق مالىمەت الايىق
ەجەلگى زاماننان كەلە جاتقان كولىككە نەگىزىنەن جەگىن مالى مەن ءمىنىس
مالى: تۇيە، جىلقى، ءپىل، ەسەك، سيىر، بۇعى، يت، ت. ب. جاتادى. ءمىنىس مالى كونە زامانداردان بەرى ءشول دالالى، ورماندى، باتپاقتى، تاۋلى - قىراتتى جەرلەردە نەگىزگى كولىككە اينالدى. عىلىمي - تەحنيكالىق جەتىستىكتەرگە وراي كولىك مالىن بىرتە - بىرتە اۆتوموبيل، پويىز، ۇشاقتار ىعىستىرا باستادى. قازىرگى كەزدە دە ءمىنىس مالى – اۆتوموبيل، تراكتور بارا المايتىن جەرلەردە كولىك رەتىندە پايدالانىلادى.
كولىكتەردى 4 توپقا بولۋگە بولادى: اۆتوموبيل كولىگى، تەمىرجول، تەڭىز كولىگى، اۋە كولىگى
اۋە كولىگى كوبىنەسە جولاۋشى تاسىمالى مەن تەز بۇزىلاتىن (جەمىستەر مەن كوكونىستەر) جۇكتەردى تاسىمالداۋدا ۇلكەن ماڭىز الۋدا.
اۆتوموبيل كولىگى – جۇكتەردى تاياۋ جانە ورتا قاشىقتىققا جەدەل جەتكىزەتىن ءتيىمدى كولىك قۇرالى.
تەمىر جول كولىگى – رەسپۋبليكانىڭ كولىك كەشەنىندەگى ماڭىزدى قاتىناس قۇرالى. تاسىمالداناتىن نەگىزگى ونىمدەر – كومىر، استىق، مۇناي، كەنتاس، مينەرالدىق تىڭايتقىش سياقتى اۆتوموبيل كولىگىمەن تاسىمالداۋعا ءتيىمسىز سۋسىمالى جانە سۇيىق جۇكتەر.
سۋ كولىگى - ەنەرگيانى پايدالانۋى جاعىنان كولىكتىڭ ەڭ ارزان ءتۇرى. پوەزد، ماشينا، ۇشاق سياقتى كەمەلەر مەن بارجىلار جىلدام قوزعالماعانىمەن، اۋىر جۇكتەردى تاسىمالداۋدا ولارعا ەشبىر كولىك تەڭەسە المايدى. ول مۇناي مەن مۇناي ونىمدەرىن، اعاش جانە قۇرىلىس ماتەريالدارىن جاپپاي تاسىمالداۋعا ءتيىمدى.
كولىكتەر. جۇكتەۋ
ماقساتى: بالالارعا كولىك تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. كولىك تۇرلەرىن ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي توپتاستىرىپ (جەردە، سۋدا، اۋەدە)، اتقاراتىن قىزمەت اياسىنا قاراي سالىستىرا بىلۋگە ۇيرەتۋ. ولاردىڭ قىزمەتىنىڭ ماڭىزدىلىعى تۋرالى ۇعىمدارىن كەڭەيتۋ. بالالاردىڭ قىزىعۋشىلىقتارىن دامىتۋ. جول ەرەجەلەرىن ساقتاۋعا تاربيەلەۋ.
ءادىس - ءتاسىلى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، ويىن.
كورنەكىلىكتەر: تاقىرىپ مازمۇنىنا بايلانىستى سلايدتار، تاراتپا ماتەريالدار
ساباقتىڭ بارىسى.
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
II. تۇلعا ارالىق بايلانىستى ورناتۋ
بالالاردى توپقا ءبولۋ.
III. سىنىپتىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن انىقتاۋ.
وتىلگەن ماتەريال بويىنشا سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
ءبىزدىڭ ەلىمىز قالاي اتالادى؟
ەلىمىزدىڭ رامىزدەرىن اتا.
وتان، قازاقستان، استانا سوزدەرىنە سويلەم قۇراۋ
وتان تۋرالى تاقپاقتار ايتۋ.
وتان – سەنىڭ اتا – اناڭ
وتان – دوسىڭ، باۋىرىڭ
وتان - ولكەڭ استاناڭ
وتان – اۋدان، اۋىلىڭ
وتان - وسى دوستارىم
كوڭىلگە مۇنى تۇيە ءبىل
«وتان» دەپ ءوس، جاس قاۋىم،
ونى ارداقتاپ سۇيە ءبىل.
IV. ساباق تاقىرىبىن بىلدىرەتىن ماسەلەلەر.
بالالار سەندەر ساياحات شىققاندى ۇناتاسىڭدار ما؟
ساياحاتقا نەمەن شىعۋعا بولادى؟ (اۆتوبۋسپەن، ماشينامەن، سامولەتپەن، ت. ب...)
وسىلاردى ءبىر سوزبەن قالاي اتاۋعا بولادى؟
ەندەشە بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى (كولىكتەر)
V. قىزىعۋشىلىق پەن نازارىن اۋدارۋ
جۇمباقتار شەشۋ. (سلايد)
وزدىگىنەن جۇرمەيدى، جارىسپايدى،
كىسى مىنسە جارىستان قالىسپايدى.
اياعى ەكەۋ بولعانمەن ءىزى جالعىز،
ساعاتتا تالاي جەردى قارىشتايدى (ۆەلوسيەپد)
ءبىر جانۋار دومالانعان ەكى كوزدى،
ادامنىڭ ىقپالىمەن جۇرەدى ءوزى.
سيادى ىشىنە ونىڭ ءتورت - بەس كىسى،
جارقىراپ تۇندە جورتسا ەكى كوزى. (اۆتوموبيل)
قاناتى بار، جانى جوق،
تابانى بار، اياعى جوق.
ءوزى ۇشادى، اسپاندا جۇرەدى،
تەڭىزدەن دە، تاۋدان دا وتەدى. (ۇشاق)
پىرىلدار كوكتە ينەلىك،
ينەلىك ەمەس ءۇي دەلىك. (تىكۇشاق)
ۇيرەك ەمەس، قاز ەمەس،
بالىق ەمەس سۋداعى،
ءوزى جۇزە بىلەدى.
جەمى كومىر جانە ماي،
شەشۋىن كىم بىلەدى؟ (پاراحود)
VI نەگىزگى ءبولىم (سلايد)
1. وقۋشىلار ءبىز بۇگىنگى ساباعىمىزدا كوشەدەگى ماشينالاردىڭ اتقاراتىن قىزمەتتەرى جايلى تولىعىراق مالىمەت الايىق
ەجەلگى زاماننان كەلە جاتقان كولىككە نەگىزىنەن جەگىن مالى مەن ءمىنىس
مالى: تۇيە، جىلقى، ءپىل، ەسەك، سيىر، بۇعى، يت، ت. ب. جاتادى. ءمىنىس مالى كونە زامانداردان بەرى ءشول دالالى، ورماندى، باتپاقتى، تاۋلى - قىراتتى جەرلەردە نەگىزگى كولىككە اينالدى. عىلىمي - تەحنيكالىق جەتىستىكتەرگە وراي كولىك مالىن بىرتە - بىرتە اۆتوموبيل، پويىز، ۇشاقتار ىعىستىرا باستادى. قازىرگى كەزدە دە ءمىنىس مالى – اۆتوموبيل، تراكتور بارا المايتىن جەرلەردە كولىك رەتىندە پايدالانىلادى.
كولىكتەردى 4 توپقا بولۋگە بولادى: اۆتوموبيل كولىگى، تەمىرجول، تەڭىز كولىگى، اۋە كولىگى
اۋە كولىگى كوبىنەسە جولاۋشى تاسىمالى مەن تەز بۇزىلاتىن (جەمىستەر مەن كوكونىستەر) جۇكتەردى تاسىمالداۋدا ۇلكەن ماڭىز الۋدا.
اۆتوموبيل كولىگى – جۇكتەردى تاياۋ جانە ورتا قاشىقتىققا جەدەل جەتكىزەتىن ءتيىمدى كولىك قۇرالى.
تەمىر جول كولىگى – رەسپۋبليكانىڭ كولىك كەشەنىندەگى ماڭىزدى قاتىناس قۇرالى. تاسىمالداناتىن نەگىزگى ونىمدەر – كومىر، استىق، مۇناي، كەنتاس، مينەرالدىق تىڭايتقىش سياقتى اۆتوموبيل كولىگىمەن تاسىمالداۋعا ءتيىمسىز سۋسىمالى جانە سۇيىق جۇكتەر.
سۋ كولىگى - ەنەرگيانى پايدالانۋى جاعىنان كولىكتىڭ ەڭ ارزان ءتۇرى. پوەزد، ماشينا، ۇشاق سياقتى كەمەلەر مەن بارجىلار جىلدام قوزعالماعانىمەن، اۋىر جۇكتەردى تاسىمالداۋدا ولارعا ەشبىر كولىك تەڭەسە المايدى. ول مۇناي مەن مۇناي ونىمدەرىن، اعاش جانە قۇرىلىس ماتەريالدارىن جاپپاي تاسىمالداۋعا ءتيىمدى.
كولىكتەر. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
جۇمباقتار – قازاق حالىق اۋىز ادەبيەتى ىشىندە اتادان بالاعا مۇرا رەتىندە بەرىلىپ، ەرتە زاماننان باستاپ بۇگىنگى كۇنگە دەيىن دامۋ، ءوسۋ، تولىعۋ ۇستىندە كەلە جاتقان اسىل مۇرا. جۇمباقتاردىڭ اسىلدىق قاسيە...
