ماتەماتيكادان ديداكتيكالىق ويىندار جيناعى
ماتەماتيكادان ديداكتيكالىق ويىندار جيناعى
№ 1
«بىرەۋ جانە كوپ» ديداكتيكالىق ويىنى
ماقساتى: «بىرەۋ جانە كوپ» ۇعىمىن اجىراتا الۋعا ۇيرەتۋ.
تاربيەشى بالالاردان زاتتاردىڭ اراسىنان ءبىر جانە كوپ زاتتاردى تابۋدى وتىنەدى. مىسالى: ساعات بىرەۋ - ويىنشىق كوپ؛ تاقتا بىرەۋ - پارتا كوپ؛ ءبىر اكۆاريۋم - كوپ گۇل.
ءۇشبۇرىش ۇيشىككە كىرىپ، جارىقتى جاعىپ، سوندا تۇرا باستادى. ءبىر ۋاقىتتا بىرەۋ ەسىكتى قاعادى. ءۇشبۇرىش: «بۇل كىم؟» دەپ سۇرايدى. شارشى كورىنەدى. بالالار ونى اتايدى، ەگەر بالالار اتىن اتاۋعا قينالسا، تاربيەشى ءوزى اتايدى. ءبارى بىرگە ونىڭ بۇرىشتارىن سانايدى، بارلىق قابىرعالارىنىڭ بىردەي ەكەندىگىن اتاپ وتەدى
№ 2
«شارشى قۇراستىر» ديداكتيكالىق ويىنى
ماقساتى: بالالاردى بولشەكتەردەن ءبۇتىن ءبىر زات قۇراستىرۋعا ۇيرەتۋ.
بالالار اق شارشىنىڭ ۇستىنە بولىكتەرگە بولىنگەن ءتۇرلى - ءتۇستى شارشىنى قۇراستىرىپ قويادى. بولشەكتەردەن ءبۇتىن ءبىر زات جاسايدى. بالالار قينالعان جاعدايدا تاربيەشى ولارعا كومەكتەسەدى. شارشىنىڭ قانشا بولىكتەن تۇراتىنىن سانايدى، قۇراستىرىلعان شارشىنىڭ ءتۇسىن ايتادى.
1 - نۇسقا: ءاربىر بالا ءوزى جەكە جينايدى.
2 - نۇسقا: شارشىنى توپ بولىپ جينايدى (قايسىسى جىلدام؟).
3 - نۇسقا: جەكە نەمەسە توپپەن، كىم تەز بىتسە، كۇردەلىرەك ءتۇرىن بەرۋ.
№ 3
«زات نەگە ۇقسايدى؟» ديداكتيكالىق ويىنى
ماقساتى: گەومەتريالىق دەنەلەر مەن فيگۋرالار تۋرالى بىلىمدەرىن بەكىتۋ؛ اينالاداعى زاتتاردىڭ گەومەتريالىق ءپىشىنىن اجىراتا ءبىلۋ داعدىلارىن دامىتۋ.
1 - نۇسقا.
تاربيەشى گەومەتريالىق ءپىشىندى نەمەسە گەومەتريالىق دەنەنى بالالارعا كورسەتەدى، ال بالالار ونىڭ قورشاعان ورتاداعى قانداي زاتقا ۇقسايتىندىعىن تابادى نەمەسە ەستەرىنە تۇسىرەدى.
2 - نۇسقا.
تاربيەشىنىڭ ۇستەلىنىڭ ۇستىندە گەومەتريالىق پىشىندەردى نەمەسە زاتتار مەن سۋرەتتەر جاتىر. بالا سۋرەتتى نە زاتتى تاڭداي وتىرىپ، ونىڭ قانداي پىشىنگە ۇقسايتىندىعىن ايتادى. ءوزىنىڭ جاۋابىن تۇسىندىرەدى.
№4
«ايىرماشىلىعىن تاپ» ديداكتيكالىق ويىنى
ماقساتى: بالالارعا ەكى سۋرەتتىڭ نەمەسە زاتتىڭ ايىرماشىلىعىن تابا بىلۋگە؛ ءوز ويىن ايتا بىلۋگە ۇيرەتۋ؛ اقىل - ويلارىن دامىتۋ؛ شىدامدىلىققا، دوسىنىڭ جاۋابىن تىڭداي بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
مازمۇنى.
بۇل ويىندا تاربيەشى سەنسوريكانى، كولەمدى، كەڭىستىك قاتىناسىن، سانىن سالىستىرۋ ءۇشىن بەلگىلى ءبىر ماقساتتى كوزدەيدى. ارى قاراي سالىستىراتىن زاتتاردىڭ سانىن ارتتىرا وتىرىپ، بىرنەشە نۇسقالارىن قاتارىنان ىستەۋگە بولادى. ويىن وتكەن ماتەريالدى بەكىتۋگە ارنالعان. تاربيەشى بالالاردىڭ سويلەمدى دۇرىس بايلانىستىرىپ سويلەۋىن قاداعالايدى.
بالالار ەكى سايقىمازاقتى سالىستىرادى. سالىستىرۋدا مىنا سوزدەر پايدالانىلادى: كەڭ – تار، قالىڭ – جۇقا، ۇزىن – قىسقا.
№ 5
«بىرەۋى ارتىق» ديداكتيكالىق ويىن
ماقساتى: «بىرەۋ – كوپ» ۇعىمىن بەكىتۋ؛ ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛ زاتتاردى توپتاستىرا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
مازمۇنى.
1 - نۇسقا.
بالالار بارلىق كارتوچكالاردىڭ اراسىنان ءبىر زات بەينەلەنگەن كارتوچكانى تاۋىپ، اتاۋىن ايتادى، سودان كەيىن كوپ زات بەينەلەنگەن كارتوچكانى كورسەتەدى. ءبىر بالا جاۋاپ بەرەدى، قالعاندارى تەكسەرىپ وتىرادى.
2 - نۇسقا.
بارلىق بالالارعا كارتوچكا ۇلەستىرىلەدى (كارتوچكالار قايتالانبايدى). بارلىق بالالار ءوز كارتوچكاسى بويىنشا جاۋاپ بەرەدى. ءبىر پارتادا وتىرعان ەكى بالا بىردەي دۇرىس جاۋاپ قايتارسا، ولار جۇلدىز الادى. قاي پارتادا جۇلدىز كوپ بولسا، سولار جەڭەدى.
3 - نۇسقا.
بالالار ءوز بەتىمەن پارتادا جۇمىس ىستەيدى. جاۋاپتىڭ ورنىنا بالالار جاي قارىنداشپەن ءبىر زات بەينەلەنگەن سۋرەتتى اينالدىرىپ سىزادى. كىم تەز بىتسە، سول بالاعا تاعى ءبىر كارتوچكا بەرىلەدى. ەكى نەمەسە ءۇش كارتوچكاعا جاۋاپ بەرگەن بالالار جەڭىمپاز دەپ سانالادى
№6
«سيپاپ سەزۋ ارقىلى ساناۋ» ديداكتيكالىق ويىنى
ماقساتى: سيپاي سەزىپ ساناۋ ارقىلى قاراماي - اق ەكى توپتاعى زاتتاردى سالىستىرۋعا ۇيرەتۋ (ارتىق، كەم، تەڭ)؛ ساناۋ داعدىلارىن بەكىتۋ؛ سالىستىرۋدا بەتتەستىرۋ ءتاسىلىن قولدانا ءبىلۋ.
مازمۇنى.
تاربيەشى ۇستەلىنىڭ ۇستىندە ورامالمەن جابىلعان زاتتاردىڭ ەكى توبى (4 كىرپىش، 5 جۇك ماشيناسى) قويىلادى. شاقىرىلعان بالا ءبىر توپتاعى زاتتاردىڭ سانىن ورامالدى اشپاي قولمەن ۇستاپ ساناۋ ارقىلى انىقتاپ، قورىتىندى ساندى ايتادى
جانە وسىلايشا ەكىنشى توپتاعى زاتتار دا سانالادى. قاراماي - اق، قاي توپتاعى زاتتاردىڭ ارتىق نە كەم ەكەنىن سالىستىرادى. سودان كەيىن جابۋلى ورامال الىنادى دا، بارلىق بالالارمەن جاۋاپتىڭ دۇرىستىعى تەكسەرىلەدى. ارى قاراي توپتاردى سالىستىرۋ ارقىلى نەشە ارتىق، نەشە كەم ەكەنىن انىقتاۋ، تەڭەستىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋگە بولادى.
№7
«ءسوزدى كەرىسىنشە اتا» سوزدىك ويىنى
ماقساتى: بالالاردى قارسى ماعىناداعى سوزدەردى تابا بىلۋگە ۇيرەتۋ؛ كولەم، كەڭىستىكتەگى ارا قاتىناس تۋرالى بىلىمدەرىن بەكىتۋ.
مازمۇنى.
تاربيەشى كولەمدى، كەڭىستىكتەگى باعىتتى نەمەسە ساندىق قاتىناستى انىقتايتىن ءسوزدى اتاپ، دوپتى ءبىر بالاعا لاقتىرادى. بالا وسى سوزگە قارسى ماندەس ءسوزدى اتاپ، دوپتى قايتادان تاربيەشىگە لاقتىرادى (ۇلكەن – كىشى، كەڭ – تار، ۇزىن – قىسقا، بيىك – الاسا، قالىڭ – جۇقا، سول جاقتا – وڭ جاقتا، جوعارى – تومەن، از – كوپ، قالىڭىراق – جۇقاراق، ۇزىنىراق – قىسقاراق، كەڭىرەك – تارىراق، ت. ب.
№8
«اڭداردى قورەكتەندىر» ديداكتيكالىق ويىن
ماقساتى: 1سانى، جانە سيفرى تۋرالى العاشقى بىلىمدەرىن بەكىتۋ؛ قورشاعان ورتا تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ.
مازمۇنى.
تاقتادا اڭداردىڭ سۋرەتى ىلىنگەن، ال تاماقتىڭ سۋرەتى تاربيەشى ۇستەلىنە قويىلعان.
- مارات، قالاي ويلايسىڭ، باناندى قاي اڭعا بەرەمىز؟ اپارىپ بەر. سەن ءپىلدىڭ بالاسىنا نەشە بانان بەردىڭ؟ وسى سيفردى اتا جانە كورسەت. باسقا اڭدارمەن دە وسىنداي جۇمىس جۇرگىزىلەدى.
- ال ايۋ نەنى جاقسى كورەدى؟ ارينە، بالدى.
- جولاقتارى بار كارتوچكانى الىڭدار. سولدان وڭعا قاراي جوعارعى جولاقتى، سودان كەيىن تومەنگى جولاقتى ساۋساقتارىڭمەن جۇرگىزىڭدەر.
- ەندى جوعارعى جولاقتىڭ سول جاعىنا ءبىر ايۋدى قوي.
تاربيەشى بىرنەشە بالادان نەشە ايۋدان قويعاندارىن سۇرايدى.
- تومەنگى جولاققا سول جاقتان وڭعا قاراي بالى بار كوپ بوشكەلەردى قويىڭدار (فيشكالار).
تاربيەشى بىرنەشە بالادان جەكەلەي سۇرايدى:
- قونجىقتار نەشەۋ؟
«نەنىڭ بالاسى؟» ديداكتيكالىق ويىنى № 9
ماقساتى: بالالاردىڭ «ۇلكەن»، «كىشى» ۇعىمدارى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن بەكىتۋ؛ جابايى جانە ءۇي جانۋارلارى تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ.
مازمۇنى. ۇلكەن جانە كىشى ويىنشىقتار بولەك تۇرادى. بالا ۇلكەن ويىنشىقتى تاڭداپ الادى جانە وعان كىشكەنە ويىنشىقتاردى ىرىكتەپ الادى (نەمەسە كەرىسىنشە). ءوزىنىڭ تاڭداپ العان جۇبىن اتايدى.
مىسالى: يت ۇلكەن، ال كۇشىك كىشكەنتاي.
«سيركتىڭ ارتىستەرى» ديداكتيكالىق ويىنى. № 10
ماقساتى: بالالاردىڭ 2 سانى جانە سيفرى تۋرالى العان بىلىمدەرىن بەكىتۋ.
مازمۇنى.
1 - نۇسقا.
كوۆرالان تاقتادا جانۋارلار بەينەلەنگەن سۋرەتتەر ءار جەرگە ورنالاسقان. تاربيەشى بۇگىن سيركتە تەك مۇندا 2 - دەن عانا بار ارتىستەر ونەر كورسەتەتىنىڭ ايتادى. بالالار سۋرەتتى تاڭداپ، ولاردى بولەك قويىپ سانايدى، كورسەتەدى، سيفردى اتايدى.
2 - نۇسقا.
1 - نۇسقادا كورسەتىلگەندەي، ءبىراق بۇل جەردە مازمۇندى سۋرەتتەر قوسىلادى. بالالار 2 - دەن بولاتىن زاتتاردى ارتىستەرگە تاراتادى. بارلىعىنا جەتكەندىگى تەكسەرىلەدى، سيفردى اتايدى جانە كورسەتەدى.
- قانداي زاتتار ءبىر - بىردەن قالدى؟ (1سيفرىن كورسەتۋ، اتاۋ).
3 - نۇسقا.
2 - نۇسقاعا ۇقساس، ءبىراق تاپسىرما كۇردەلەنەدى. جۇپ زاتتاردىڭ سۋرەتتەرى تۇسىنە، كولەمىنە قاراي ىرىكتەلىپ الىنعان: ۇزىن، قىسقا سەكىرتپە ۇلكەن، كىشى بارابان (تاربيەشى ءوز نۇسقالارىن ويلاپ تابۋىنا بولادى.) تاربيەشى ءبىر نۇسقانى تاڭدايدى.
«جىل اتاسى» ديداكتيكالىق ويىنى № 11
ماقساتى: بالالاردى جىل مەزگىلدەرى جانە ايلارىمەن تانىستىرۋ؛ 1 - دەن 3 - كە دەيىنگى ساندار قاتارى تۋرالى العان بىلىمدەرىن بەكىتۋ.
تاقتادا جىل اتاسىنىڭ سۋرەتى. بالالار جىل مەزگىلدەرىن اتايدى، ولاردى سانايدى.
- ءقازىر جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
تاربيەشى ءقازىر قاي اي ەكەنىن سۇرايدى، بالالار قايتالايدى. ءاربىر جىل مەزگىلىندە 3 ايدان بار ەكەنىن ايتىپ، كۇز ايلارىن اتايدى.
ۇلەستىرمەلى ماتەريالدارمەن جۇمىس.
- بۇگىن جىل اتاسى بىزبەن كۇز تۋرالى اڭگىمەلەسكىسى كەلەدى. ول بىزگە سارى كارتوچكا اكەلىپتى.
- نە ءۇشىن سارى كارتوچكا اكەلدى؟
ءاربىر كارتوچكادا كەرەكتى ساندى قويۋعا ارنالعان كۇز ايلارىنا سايكەس كەلەتىن تور كوز بار.
تاربيەشى ايدى اتايدى، بالالار كەرەكتى سيفردى بوس ورىنعا قويادى. ودان كەيىن تاربيەشى سيفردى اتايدى، ال بالالار ايدى اتايدى.
«قانقىزىن تاپ» ديداكتيكالىق ويىنى № 12
- بىزگە ەگىستىكتەن قانقىزدارى ۇشىپ كەلدى. ولار ءبىر - بىرىنە وتە ۇقساس. بارلىعى ولاردى ىلعي دا شاتاستىرادى. ولار وزدەرىن ءبىر - بىرىنە ۇقسامايتىنداي ەتىپ جاساۋلارىن سۇرايدى. ولارعا كومەكتەسەمىز بە؟ ءاربىر قانقىزىندا داقتارى وڭ جانە سول قاناتىندا بىردەي بولاتىنداي جاسا. سول جاقتا نەشە داق، وڭ جاقتا نەشە داق بار ەكەنىن سانا. بارلىعى قانشا؟ سيفردى كورسەت.
- ەكىنشى قاڭقىزىندا سول جاعىنداعى داقتار وڭ جاعىنا قاراعاندا ارتىق بولسىن. سول جاعىندا نەشە جاق، وڭ جاعىندا شە؟ بارلىعى نەشە داق؟ سيفردى كورسەت.
- ءۇشىنشى قاڭقىزىندا سول جاقتاعى داقتارى وڭ جاققا قاراعاندا كەم بولاتىنداي جاسا. سول جاقتا نەشە داق، وڭ جاقتا شە؟ بارلىعى نەشە؟ كورسەت.
- ءبىزدىڭ قاڭقىزدارىمىزعا ەندى «جاسىرىنۋ كەرەك»، ايتپەسە توڭىپ قالادى (توپ بولمەسىنىڭ ءار جەرىنە قويىلادى).
- سەندەر ولاردى تابا الاسىڭدار ما؟
«زات نەگە ۇقسايدى؟» ديداكتيكالىق ويىنى № 13
(2 - ساباقتىڭ نۇسقاسىن قاراڭىز).
- بۋراتينونىڭ ۇيىندەگى قانداي زاتتار تىكتوربۇرىشقا ۇقسايدى؟
- مىنە، بارلىق قوناقتار مەرەكەلىك داستارقان باسىنا جينالدى. كىم بۋراتينوعا جاقىن وتىر؟
- كىم بۋراتينودان الىس وتىر؟
- كىم كاراباس - باراباسقا جاقىن وتىر؟
- كىم كاراباس - باراباستان الىس وتىر؟
ۇلەستىرمەلى ماتەريالمەن جۇمىس.
- پاروۆوزدا نەشە تىكتورتبۇرىش جانە دوڭگەلەك بار؟ نە ارتىق؟
«سيقىرلى قالتا» ديداكتيكالىق ويىنى № 14
ماقساتى: بالالاردى زاتتاردى قولمەن ۇستاپ، ساناۋعا ۇيرەتۋ.
1 - نۇسقا – زاتتى قولمەن ۇستاپ ساناۋ.
2 - نۇسقا – قانداي زات ەكەنىن ۇستاپ كورىپ، انىقتاۋ.
تاربيەشى بالالاردىڭ ورتاسىنا «سيقىرلى قالتانى» اكەلەدى. بالالاردىڭ اراسىنان ءبىر بالانى تاڭداپ الادى. ول بالا كوزىن جۇمىپ، قولىن «سيقىرلى قالتاعا» سالىپ، كەز كەلگەن تۇيمەلەرى بار جولاقتى تاڭداپ الىپ، قولىن «سيقىرلى قالتادان» شىعارماعان بويى تۇيمەلەردى ساۋساعىمەن سانايدى. قالتادان قولىن
شىعارىپ، سانىن ايتادى. بالالار تەكسەرەدى جانە تۇيمەلەردىڭ سانىنا (1 - 5) سايكەس سيفرلاردى كورسەتەدى. ۇل بالالار ءىلياستىڭ، قىزدار ايسۇلۋدىڭ نەشە تۇيمە قاداعاندىعىن انىقتايدى.
بالالار اكەسىنە كافەل توسەۋگە كومەكتەسۋدى ۇيعارادى. بىرنەشە كافەل جەرگە قۇلاپ، سىنىپ قالدى. بالالارعا ونى جيناۋعا كومەكتەسۋدى سۇرايدى.
«شارشى قۇراستىر» ديداكتيكالىق ويىنى №15
ۇلەستىرمەلى ماتەريالدارمەن جۇمىس.
تاربيەشى تاپسىرمانىڭ ورىندالۋىن قاداعالايدى. ەگەر بالا ورىنداۋعا قينالسا، وعان كورشىلەس پارتاداعى بالا كومەكتەسەدى. ءمۇعالىم كۇردەلى شارشىنى دۇرىس قۇراستىرعان ءبىر پارتاداعى بالالارعا جۇلدىزشا بەرىپ، ماداقتايدى.
- ءىلياس پەن ايسۇلۋ جانۋارلاردىڭ ءارقايسىسىن ءوز ۇيلەرىنە ورنالاستىرماقشى.
تاربيەشىنىڭ ۇستەلىنە جانۋارلاردىڭ سۋرەتتەرى، ال تاقتانىڭ ءار بۇرىشىنا ۇيشىكتەر قويىلعان.
ورىنداعان: تولەۋحانوۆا ر. ا.
ماتەماتيكادان ديداكتيكالىق ويىندار جيناعى. جۇكتەۋ
№ 1
«بىرەۋ جانە كوپ» ديداكتيكالىق ويىنى
ماقساتى: «بىرەۋ جانە كوپ» ۇعىمىن اجىراتا الۋعا ۇيرەتۋ.
تاربيەشى بالالاردان زاتتاردىڭ اراسىنان ءبىر جانە كوپ زاتتاردى تابۋدى وتىنەدى. مىسالى: ساعات بىرەۋ - ويىنشىق كوپ؛ تاقتا بىرەۋ - پارتا كوپ؛ ءبىر اكۆاريۋم - كوپ گۇل.
ءۇشبۇرىش ۇيشىككە كىرىپ، جارىقتى جاعىپ، سوندا تۇرا باستادى. ءبىر ۋاقىتتا بىرەۋ ەسىكتى قاعادى. ءۇشبۇرىش: «بۇل كىم؟» دەپ سۇرايدى. شارشى كورىنەدى. بالالار ونى اتايدى، ەگەر بالالار اتىن اتاۋعا قينالسا، تاربيەشى ءوزى اتايدى. ءبارى بىرگە ونىڭ بۇرىشتارىن سانايدى، بارلىق قابىرعالارىنىڭ بىردەي ەكەندىگىن اتاپ وتەدى
№ 2
«شارشى قۇراستىر» ديداكتيكالىق ويىنى
ماقساتى: بالالاردى بولشەكتەردەن ءبۇتىن ءبىر زات قۇراستىرۋعا ۇيرەتۋ.
بالالار اق شارشىنىڭ ۇستىنە بولىكتەرگە بولىنگەن ءتۇرلى - ءتۇستى شارشىنى قۇراستىرىپ قويادى. بولشەكتەردەن ءبۇتىن ءبىر زات جاسايدى. بالالار قينالعان جاعدايدا تاربيەشى ولارعا كومەكتەسەدى. شارشىنىڭ قانشا بولىكتەن تۇراتىنىن سانايدى، قۇراستىرىلعان شارشىنىڭ ءتۇسىن ايتادى.
1 - نۇسقا: ءاربىر بالا ءوزى جەكە جينايدى.
2 - نۇسقا: شارشىنى توپ بولىپ جينايدى (قايسىسى جىلدام؟).
3 - نۇسقا: جەكە نەمەسە توپپەن، كىم تەز بىتسە، كۇردەلىرەك ءتۇرىن بەرۋ.
№ 3
«زات نەگە ۇقسايدى؟» ديداكتيكالىق ويىنى
ماقساتى: گەومەتريالىق دەنەلەر مەن فيگۋرالار تۋرالى بىلىمدەرىن بەكىتۋ؛ اينالاداعى زاتتاردىڭ گەومەتريالىق ءپىشىنىن اجىراتا ءبىلۋ داعدىلارىن دامىتۋ.
1 - نۇسقا.
تاربيەشى گەومەتريالىق ءپىشىندى نەمەسە گەومەتريالىق دەنەنى بالالارعا كورسەتەدى، ال بالالار ونىڭ قورشاعان ورتاداعى قانداي زاتقا ۇقسايتىندىعىن تابادى نەمەسە ەستەرىنە تۇسىرەدى.
2 - نۇسقا.
تاربيەشىنىڭ ۇستەلىنىڭ ۇستىندە گەومەتريالىق پىشىندەردى نەمەسە زاتتار مەن سۋرەتتەر جاتىر. بالا سۋرەتتى نە زاتتى تاڭداي وتىرىپ، ونىڭ قانداي پىشىنگە ۇقسايتىندىعىن ايتادى. ءوزىنىڭ جاۋابىن تۇسىندىرەدى.
№4
«ايىرماشىلىعىن تاپ» ديداكتيكالىق ويىنى
ماقساتى: بالالارعا ەكى سۋرەتتىڭ نەمەسە زاتتىڭ ايىرماشىلىعىن تابا بىلۋگە؛ ءوز ويىن ايتا بىلۋگە ۇيرەتۋ؛ اقىل - ويلارىن دامىتۋ؛ شىدامدىلىققا، دوسىنىڭ جاۋابىن تىڭداي بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
مازمۇنى.
بۇل ويىندا تاربيەشى سەنسوريكانى، كولەمدى، كەڭىستىك قاتىناسىن، سانىن سالىستىرۋ ءۇشىن بەلگىلى ءبىر ماقساتتى كوزدەيدى. ارى قاراي سالىستىراتىن زاتتاردىڭ سانىن ارتتىرا وتىرىپ، بىرنەشە نۇسقالارىن قاتارىنان ىستەۋگە بولادى. ويىن وتكەن ماتەريالدى بەكىتۋگە ارنالعان. تاربيەشى بالالاردىڭ سويلەمدى دۇرىس بايلانىستىرىپ سويلەۋىن قاداعالايدى.
بالالار ەكى سايقىمازاقتى سالىستىرادى. سالىستىرۋدا مىنا سوزدەر پايدالانىلادى: كەڭ – تار، قالىڭ – جۇقا، ۇزىن – قىسقا.
№ 5
«بىرەۋى ارتىق» ديداكتيكالىق ويىن
ماقساتى: «بىرەۋ – كوپ» ۇعىمىن بەكىتۋ؛ ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛ زاتتاردى توپتاستىرا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
مازمۇنى.
1 - نۇسقا.
بالالار بارلىق كارتوچكالاردىڭ اراسىنان ءبىر زات بەينەلەنگەن كارتوچكانى تاۋىپ، اتاۋىن ايتادى، سودان كەيىن كوپ زات بەينەلەنگەن كارتوچكانى كورسەتەدى. ءبىر بالا جاۋاپ بەرەدى، قالعاندارى تەكسەرىپ وتىرادى.
2 - نۇسقا.
بارلىق بالالارعا كارتوچكا ۇلەستىرىلەدى (كارتوچكالار قايتالانبايدى). بارلىق بالالار ءوز كارتوچكاسى بويىنشا جاۋاپ بەرەدى. ءبىر پارتادا وتىرعان ەكى بالا بىردەي دۇرىس جاۋاپ قايتارسا، ولار جۇلدىز الادى. قاي پارتادا جۇلدىز كوپ بولسا، سولار جەڭەدى.
3 - نۇسقا.
بالالار ءوز بەتىمەن پارتادا جۇمىس ىستەيدى. جاۋاپتىڭ ورنىنا بالالار جاي قارىنداشپەن ءبىر زات بەينەلەنگەن سۋرەتتى اينالدىرىپ سىزادى. كىم تەز بىتسە، سول بالاعا تاعى ءبىر كارتوچكا بەرىلەدى. ەكى نەمەسە ءۇش كارتوچكاعا جاۋاپ بەرگەن بالالار جەڭىمپاز دەپ سانالادى
№6
«سيپاپ سەزۋ ارقىلى ساناۋ» ديداكتيكالىق ويىنى
ماقساتى: سيپاي سەزىپ ساناۋ ارقىلى قاراماي - اق ەكى توپتاعى زاتتاردى سالىستىرۋعا ۇيرەتۋ (ارتىق، كەم، تەڭ)؛ ساناۋ داعدىلارىن بەكىتۋ؛ سالىستىرۋدا بەتتەستىرۋ ءتاسىلىن قولدانا ءبىلۋ.
مازمۇنى.
تاربيەشى ۇستەلىنىڭ ۇستىندە ورامالمەن جابىلعان زاتتاردىڭ ەكى توبى (4 كىرپىش، 5 جۇك ماشيناسى) قويىلادى. شاقىرىلعان بالا ءبىر توپتاعى زاتتاردىڭ سانىن ورامالدى اشپاي قولمەن ۇستاپ ساناۋ ارقىلى انىقتاپ، قورىتىندى ساندى ايتادى
جانە وسىلايشا ەكىنشى توپتاعى زاتتار دا سانالادى. قاراماي - اق، قاي توپتاعى زاتتاردىڭ ارتىق نە كەم ەكەنىن سالىستىرادى. سودان كەيىن جابۋلى ورامال الىنادى دا، بارلىق بالالارمەن جاۋاپتىڭ دۇرىستىعى تەكسەرىلەدى. ارى قاراي توپتاردى سالىستىرۋ ارقىلى نەشە ارتىق، نەشە كەم ەكەنىن انىقتاۋ، تەڭەستىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋگە بولادى.
№7
«ءسوزدى كەرىسىنشە اتا» سوزدىك ويىنى
ماقساتى: بالالاردى قارسى ماعىناداعى سوزدەردى تابا بىلۋگە ۇيرەتۋ؛ كولەم، كەڭىستىكتەگى ارا قاتىناس تۋرالى بىلىمدەرىن بەكىتۋ.
مازمۇنى.
تاربيەشى كولەمدى، كەڭىستىكتەگى باعىتتى نەمەسە ساندىق قاتىناستى انىقتايتىن ءسوزدى اتاپ، دوپتى ءبىر بالاعا لاقتىرادى. بالا وسى سوزگە قارسى ماندەس ءسوزدى اتاپ، دوپتى قايتادان تاربيەشىگە لاقتىرادى (ۇلكەن – كىشى، كەڭ – تار، ۇزىن – قىسقا، بيىك – الاسا، قالىڭ – جۇقا، سول جاقتا – وڭ جاقتا، جوعارى – تومەن، از – كوپ، قالىڭىراق – جۇقاراق، ۇزىنىراق – قىسقاراق، كەڭىرەك – تارىراق، ت. ب.
№8
«اڭداردى قورەكتەندىر» ديداكتيكالىق ويىن
ماقساتى: 1سانى، جانە سيفرى تۋرالى العاشقى بىلىمدەرىن بەكىتۋ؛ قورشاعان ورتا تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ.
مازمۇنى.
تاقتادا اڭداردىڭ سۋرەتى ىلىنگەن، ال تاماقتىڭ سۋرەتى تاربيەشى ۇستەلىنە قويىلعان.
- مارات، قالاي ويلايسىڭ، باناندى قاي اڭعا بەرەمىز؟ اپارىپ بەر. سەن ءپىلدىڭ بالاسىنا نەشە بانان بەردىڭ؟ وسى سيفردى اتا جانە كورسەت. باسقا اڭدارمەن دە وسىنداي جۇمىس جۇرگىزىلەدى.
- ال ايۋ نەنى جاقسى كورەدى؟ ارينە، بالدى.
- جولاقتارى بار كارتوچكانى الىڭدار. سولدان وڭعا قاراي جوعارعى جولاقتى، سودان كەيىن تومەنگى جولاقتى ساۋساقتارىڭمەن جۇرگىزىڭدەر.
- ەندى جوعارعى جولاقتىڭ سول جاعىنا ءبىر ايۋدى قوي.
تاربيەشى بىرنەشە بالادان نەشە ايۋدان قويعاندارىن سۇرايدى.
- تومەنگى جولاققا سول جاقتان وڭعا قاراي بالى بار كوپ بوشكەلەردى قويىڭدار (فيشكالار).
تاربيەشى بىرنەشە بالادان جەكەلەي سۇرايدى:
- قونجىقتار نەشەۋ؟
«نەنىڭ بالاسى؟» ديداكتيكالىق ويىنى № 9
ماقساتى: بالالاردىڭ «ۇلكەن»، «كىشى» ۇعىمدارى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن بەكىتۋ؛ جابايى جانە ءۇي جانۋارلارى تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ.
مازمۇنى. ۇلكەن جانە كىشى ويىنشىقتار بولەك تۇرادى. بالا ۇلكەن ويىنشىقتى تاڭداپ الادى جانە وعان كىشكەنە ويىنشىقتاردى ىرىكتەپ الادى (نەمەسە كەرىسىنشە). ءوزىنىڭ تاڭداپ العان جۇبىن اتايدى.
مىسالى: يت ۇلكەن، ال كۇشىك كىشكەنتاي.
«سيركتىڭ ارتىستەرى» ديداكتيكالىق ويىنى. № 10
ماقساتى: بالالاردىڭ 2 سانى جانە سيفرى تۋرالى العان بىلىمدەرىن بەكىتۋ.
مازمۇنى.
1 - نۇسقا.
كوۆرالان تاقتادا جانۋارلار بەينەلەنگەن سۋرەتتەر ءار جەرگە ورنالاسقان. تاربيەشى بۇگىن سيركتە تەك مۇندا 2 - دەن عانا بار ارتىستەر ونەر كورسەتەتىنىڭ ايتادى. بالالار سۋرەتتى تاڭداپ، ولاردى بولەك قويىپ سانايدى، كورسەتەدى، سيفردى اتايدى.
2 - نۇسقا.
1 - نۇسقادا كورسەتىلگەندەي، ءبىراق بۇل جەردە مازمۇندى سۋرەتتەر قوسىلادى. بالالار 2 - دەن بولاتىن زاتتاردى ارتىستەرگە تاراتادى. بارلىعىنا جەتكەندىگى تەكسەرىلەدى، سيفردى اتايدى جانە كورسەتەدى.
- قانداي زاتتار ءبىر - بىردەن قالدى؟ (1سيفرىن كورسەتۋ، اتاۋ).
3 - نۇسقا.
2 - نۇسقاعا ۇقساس، ءبىراق تاپسىرما كۇردەلەنەدى. جۇپ زاتتاردىڭ سۋرەتتەرى تۇسىنە، كولەمىنە قاراي ىرىكتەلىپ الىنعان: ۇزىن، قىسقا سەكىرتپە ۇلكەن، كىشى بارابان (تاربيەشى ءوز نۇسقالارىن ويلاپ تابۋىنا بولادى.) تاربيەشى ءبىر نۇسقانى تاڭدايدى.
«جىل اتاسى» ديداكتيكالىق ويىنى № 11
ماقساتى: بالالاردى جىل مەزگىلدەرى جانە ايلارىمەن تانىستىرۋ؛ 1 - دەن 3 - كە دەيىنگى ساندار قاتارى تۋرالى العان بىلىمدەرىن بەكىتۋ.
تاقتادا جىل اتاسىنىڭ سۋرەتى. بالالار جىل مەزگىلدەرىن اتايدى، ولاردى سانايدى.
- ءقازىر جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
تاربيەشى ءقازىر قاي اي ەكەنىن سۇرايدى، بالالار قايتالايدى. ءاربىر جىل مەزگىلىندە 3 ايدان بار ەكەنىن ايتىپ، كۇز ايلارىن اتايدى.
ۇلەستىرمەلى ماتەريالدارمەن جۇمىس.
- بۇگىن جىل اتاسى بىزبەن كۇز تۋرالى اڭگىمەلەسكىسى كەلەدى. ول بىزگە سارى كارتوچكا اكەلىپتى.
- نە ءۇشىن سارى كارتوچكا اكەلدى؟
ءاربىر كارتوچكادا كەرەكتى ساندى قويۋعا ارنالعان كۇز ايلارىنا سايكەس كەلەتىن تور كوز بار.
تاربيەشى ايدى اتايدى، بالالار كەرەكتى سيفردى بوس ورىنعا قويادى. ودان كەيىن تاربيەشى سيفردى اتايدى، ال بالالار ايدى اتايدى.
«قانقىزىن تاپ» ديداكتيكالىق ويىنى № 12
- بىزگە ەگىستىكتەن قانقىزدارى ۇشىپ كەلدى. ولار ءبىر - بىرىنە وتە ۇقساس. بارلىعى ولاردى ىلعي دا شاتاستىرادى. ولار وزدەرىن ءبىر - بىرىنە ۇقسامايتىنداي ەتىپ جاساۋلارىن سۇرايدى. ولارعا كومەكتەسەمىز بە؟ ءاربىر قانقىزىندا داقتارى وڭ جانە سول قاناتىندا بىردەي بولاتىنداي جاسا. سول جاقتا نەشە داق، وڭ جاقتا نەشە داق بار ەكەنىن سانا. بارلىعى قانشا؟ سيفردى كورسەت.
- ەكىنشى قاڭقىزىندا سول جاعىنداعى داقتار وڭ جاعىنا قاراعاندا ارتىق بولسىن. سول جاعىندا نەشە جاق، وڭ جاعىندا شە؟ بارلىعى نەشە داق؟ سيفردى كورسەت.
- ءۇشىنشى قاڭقىزىندا سول جاقتاعى داقتارى وڭ جاققا قاراعاندا كەم بولاتىنداي جاسا. سول جاقتا نەشە داق، وڭ جاقتا شە؟ بارلىعى نەشە؟ كورسەت.
- ءبىزدىڭ قاڭقىزدارىمىزعا ەندى «جاسىرىنۋ كەرەك»، ايتپەسە توڭىپ قالادى (توپ بولمەسىنىڭ ءار جەرىنە قويىلادى).
- سەندەر ولاردى تابا الاسىڭدار ما؟
«زات نەگە ۇقسايدى؟» ديداكتيكالىق ويىنى № 13
(2 - ساباقتىڭ نۇسقاسىن قاراڭىز).
- بۋراتينونىڭ ۇيىندەگى قانداي زاتتار تىكتوربۇرىشقا ۇقسايدى؟
- مىنە، بارلىق قوناقتار مەرەكەلىك داستارقان باسىنا جينالدى. كىم بۋراتينوعا جاقىن وتىر؟
- كىم بۋراتينودان الىس وتىر؟
- كىم كاراباس - باراباسقا جاقىن وتىر؟
- كىم كاراباس - باراباستان الىس وتىر؟
ۇلەستىرمەلى ماتەريالمەن جۇمىس.
- پاروۆوزدا نەشە تىكتورتبۇرىش جانە دوڭگەلەك بار؟ نە ارتىق؟
«سيقىرلى قالتا» ديداكتيكالىق ويىنى № 14
ماقساتى: بالالاردى زاتتاردى قولمەن ۇستاپ، ساناۋعا ۇيرەتۋ.
1 - نۇسقا – زاتتى قولمەن ۇستاپ ساناۋ.
2 - نۇسقا – قانداي زات ەكەنىن ۇستاپ كورىپ، انىقتاۋ.
تاربيەشى بالالاردىڭ ورتاسىنا «سيقىرلى قالتانى» اكەلەدى. بالالاردىڭ اراسىنان ءبىر بالانى تاڭداپ الادى. ول بالا كوزىن جۇمىپ، قولىن «سيقىرلى قالتاعا» سالىپ، كەز كەلگەن تۇيمەلەرى بار جولاقتى تاڭداپ الىپ، قولىن «سيقىرلى قالتادان» شىعارماعان بويى تۇيمەلەردى ساۋساعىمەن سانايدى. قالتادان قولىن
شىعارىپ، سانىن ايتادى. بالالار تەكسەرەدى جانە تۇيمەلەردىڭ سانىنا (1 - 5) سايكەس سيفرلاردى كورسەتەدى. ۇل بالالار ءىلياستىڭ، قىزدار ايسۇلۋدىڭ نەشە تۇيمە قاداعاندىعىن انىقتايدى.
بالالار اكەسىنە كافەل توسەۋگە كومەكتەسۋدى ۇيعارادى. بىرنەشە كافەل جەرگە قۇلاپ، سىنىپ قالدى. بالالارعا ونى جيناۋعا كومەكتەسۋدى سۇرايدى.
«شارشى قۇراستىر» ديداكتيكالىق ويىنى №15
ۇلەستىرمەلى ماتەريالدارمەن جۇمىس.
تاربيەشى تاپسىرمانىڭ ورىندالۋىن قاداعالايدى. ەگەر بالا ورىنداۋعا قينالسا، وعان كورشىلەس پارتاداعى بالا كومەكتەسەدى. ءمۇعالىم كۇردەلى شارشىنى دۇرىس قۇراستىرعان ءبىر پارتاداعى بالالارعا جۇلدىزشا بەرىپ، ماداقتايدى.
- ءىلياس پەن ايسۇلۋ جانۋارلاردىڭ ءارقايسىسىن ءوز ۇيلەرىنە ورنالاستىرماقشى.
تاربيەشىنىڭ ۇستەلىنە جانۋارلاردىڭ سۋرەتتەرى، ال تاقتانىڭ ءار بۇرىشىنا ۇيشىكتەر قويىلعان.
ورىنداعان: تولەۋحانوۆا ر. ا.
ماتەماتيكادان ديداكتيكالىق ويىندار جيناعى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
3 - 4 جاستاعى بالالارعا فونەماتيكالىق ەستۋ قابىلەتىن دامىتۋ ءۇشىن ارنالعان ويىندار
