ماحامبەت وتەمىس ۇلىنىڭ ومىرىنەن قىسقا ءۇزىندى
عىلىمي ماقالا
ماحامبەت وتەمىس ۇلىنىڭ ومىرىنەن قىسقا ءۇزىندى
ماحامبەت وتەمىس ۇلى - قازاقتىڭ جالىندى جىرشىسى، وزىق اقىنى، پاتشا وكىمەتىنە قارسى كۇرەستە قولباسشى بولىپ كەلدى. ماحامبەتتىڭ ولەڭدەرى بىزگە كىشكەنتاي كەزىمىزدەن ەت پەن قانىمىزعا سىڭگەن. «نارىندا»،«كوشەر ەدى – اۋ ءبىزدىڭ ەل»،«ارقانىڭ قىزىل يزەنى» سياقتى تۋىندىلارى جادىمىزدان كەتپەيدى. ول ءوز ءومىرىن پاتشا وكىمەتىنە دەگەن قارسىلىقتا وتكىزدى. ماحامبەتتىڭ كوتەرىلىسىنىڭ سەبەبى پاتشانىڭ اياۋسىزدىعى، ادىلەتسىزدىگى، جەر مەن سالىق ماسەلەسى بولدى. سول كەزدەگى ماحامبەتتىڭ ءومىرىنىڭ قىسقا ءبىر ماڭعىستاۋ ولكەسىندە ورىن العان وقيعاسىنا سىر شەرتىپ كورەلىك!
ءبىر كۇنى ماحامبەت ايداحان ماڭىندا ءبىر جىگىتكە كوزى تۇسەدى. ول الدىنا كەلگەن 4 - 5 كازاكتى ءبىر ءوزىپ جايراتىپ سالادى. ماحامبەت سول ساتتە ونىمەن تانىسىپ، ۇيىنە قوناق قىلادى. بۇل ەرجۇرەك ادامنىڭ ەسىمى بابا، رۋى اداي. ءوزى اقتۇمسىق دەگەن جەردە تۇرادى. بۇل جەرگە ول بالىق كاسىبىمەن اينالىساتىندىقتان، بالىقتى ساتۋعا كەلگەن ەكەن. ماحامبەت بابانى بىرنەشەكۇن قوناق ەتىپ، ونىڭ بالىعىن ساتۋعا كومەكتەسەدى. بۇل ماحامبەتتىڭ ءبىرىنشى كوتەرىلىسىنەن كەيىن جولىقتىرعان ەرجۇرەك ادامى، سونى كەزىكتىرگەندەگى قۋانىشى ەدى. بابا ماحامبەتتىڭ بۇل ىسىنە ءدان ريزا بولىپ، كەزى كەلسە ءوزى دەكومەگىن ايامايتىنىن ءبىلدىرىپ، اۋىلىنا قايتىپ كەتەدى.
ماحامبەت جاڭگىر حانعا قارسى قول جيناۋ ماقساتىمەن تەڭىز ۇستىمەن ماڭعىستاۋ ولكەسىندەگى فورت - شەفچەنكوعا كەلەدى. بۇل جەردە ادايلاردىڭ كوسەمى سۇيىنقارا تۇرادى. ماحامبەت سۇيىنقارامەن جولىعىپ حيۋاعا باراتىن سەنىمدى جولداس كەرەك ەكەنىن ايتادى. بۇل جولداس بابا بولعانىن قالاعان ماحامبەت شەت جاعاسىن سۇيىنقاراعا تۇسپالداپ جەتكىزەدى. سۇيىنقارا بابانى جانە ونىڭ تۇراتىن جەرىندە تانيتىن بولىپ شىقتى. ول بابانى شاقىرتىپ، اقىرىندا بابا ماحامبەتپەن بىرگە حيۋاعا جاسىرىن ساپارعا اتتانادى. جول ۇستىندە ءجۇرىپ كەلە جاتسا قاسقىردىڭ ءىزى كورىندى. الدىندا ۇلكەن اپان بار ەكەن. سوندا بابا ۇستىندەگى كيىمىن شەشىپ، ەش قورىقپاستان جالعىز اپانعا كىرەدى. بۇنى ماحامبەت ەرسى كورىپ باقىلاپ تۇرادى.
ءبىر ۋاقىتتا بابا اپاڭنان شىقتى دا، قولىنداعى قاسقىردىڭ تەرىسىن ماحامبەتكە بەردى. ماحامبەت تاڭعالىپ،«قاسقىردىڭ تەرىسىن تىرىدەي سىپىرعان ادايدى العاش رەت كورىپ تۇرمىن»،- دەپ جانىڭداعى جولداسىنىڭ مىقتىلىعىنا تاعى دا ءبىر كوز جەتكىزدى. بۇل وقيعانى ماحامبەت كوتەرىلىستىڭ شامشىراعى بولعان ۇبىگە ايتادى. ال ءۇبى ايتىسكەر اقىن - مۇرات موڭكەۇلىنا جەتكىزگەن ەكەن. وسىلايشا، بۇل وقيعا بىزگە جەتىپ وتىرعان جايى بار. قورىتىندىلاي كەلە مىنا وقيعانىڭ تاربيەلىك ءمانى زور ەكەنىن بايقايمىز.
مەنىڭ ويىمشا ماحامبەت پەن بابانىڭ اراسىنداعى بايلانىس كوپ نارسەنى مەڭزەيدى. سەبەبى بابانىڭ ەرجۇرەكتىلىگى، شىڭشىلدىعى، باتىلدىعى وقيعا جەلىسىندە انىق كورىندى. مەن ونى ماحامبەتتىڭ «قاسقىردىڭ تەرىسىن تىرىدەي سىپىرعان ادايدى ءبىرىنشى رەت كورىپ تۇرمىن» دەگەن سوزىمەن دالەلدەي الامىن. بۇل وقيعا اداي ەلىنىڭ كومەك كورسەتۋگە ايانبايتىن، جاۋجۇرەك، باتىل حالىق ەكەنىن كورسەتەدى. وقيعانىڭ مازمۇنى ادامزاتتى ەرجۇرەكتىلىككە، ەلىنە پاتريوت بولۋعا، قيىندىققا مويىماي توتەپ بەرۋگە، شىنشىل بولۋعا شاقىرادى.
ورىنداعان: كۋاندىكوۆا نۋربانۋ
ماحامبەت وتەمىس ۇلىنىڭ ومىرىنەن قىسقا ءۇزىندى
ماحامبەت وتەمىس ۇلى - قازاقتىڭ جالىندى جىرشىسى، وزىق اقىنى، پاتشا وكىمەتىنە قارسى كۇرەستە قولباسشى بولىپ كەلدى. ماحامبەتتىڭ ولەڭدەرى بىزگە كىشكەنتاي كەزىمىزدەن ەت پەن قانىمىزعا سىڭگەن. «نارىندا»،«كوشەر ەدى – اۋ ءبىزدىڭ ەل»،«ارقانىڭ قىزىل يزەنى» سياقتى تۋىندىلارى جادىمىزدان كەتپەيدى. ول ءوز ءومىرىن پاتشا وكىمەتىنە دەگەن قارسىلىقتا وتكىزدى. ماحامبەتتىڭ كوتەرىلىسىنىڭ سەبەبى پاتشانىڭ اياۋسىزدىعى، ادىلەتسىزدىگى، جەر مەن سالىق ماسەلەسى بولدى. سول كەزدەگى ماحامبەتتىڭ ءومىرىنىڭ قىسقا ءبىر ماڭعىستاۋ ولكەسىندە ورىن العان وقيعاسىنا سىر شەرتىپ كورەلىك!
ءبىر كۇنى ماحامبەت ايداحان ماڭىندا ءبىر جىگىتكە كوزى تۇسەدى. ول الدىنا كەلگەن 4 - 5 كازاكتى ءبىر ءوزىپ جايراتىپ سالادى. ماحامبەت سول ساتتە ونىمەن تانىسىپ، ۇيىنە قوناق قىلادى. بۇل ەرجۇرەك ادامنىڭ ەسىمى بابا، رۋى اداي. ءوزى اقتۇمسىق دەگەن جەردە تۇرادى. بۇل جەرگە ول بالىق كاسىبىمەن اينالىساتىندىقتان، بالىقتى ساتۋعا كەلگەن ەكەن. ماحامبەت بابانى بىرنەشەكۇن قوناق ەتىپ، ونىڭ بالىعىن ساتۋعا كومەكتەسەدى. بۇل ماحامبەتتىڭ ءبىرىنشى كوتەرىلىسىنەن كەيىن جولىقتىرعان ەرجۇرەك ادامى، سونى كەزىكتىرگەندەگى قۋانىشى ەدى. بابا ماحامبەتتىڭ بۇل ىسىنە ءدان ريزا بولىپ، كەزى كەلسە ءوزى دەكومەگىن ايامايتىنىن ءبىلدىرىپ، اۋىلىنا قايتىپ كەتەدى.
ماحامبەت جاڭگىر حانعا قارسى قول جيناۋ ماقساتىمەن تەڭىز ۇستىمەن ماڭعىستاۋ ولكەسىندەگى فورت - شەفچەنكوعا كەلەدى. بۇل جەردە ادايلاردىڭ كوسەمى سۇيىنقارا تۇرادى. ماحامبەت سۇيىنقارامەن جولىعىپ حيۋاعا باراتىن سەنىمدى جولداس كەرەك ەكەنىن ايتادى. بۇل جولداس بابا بولعانىن قالاعان ماحامبەت شەت جاعاسىن سۇيىنقاراعا تۇسپالداپ جەتكىزەدى. سۇيىنقارا بابانى جانە ونىڭ تۇراتىن جەرىندە تانيتىن بولىپ شىقتى. ول بابانى شاقىرتىپ، اقىرىندا بابا ماحامبەتپەن بىرگە حيۋاعا جاسىرىن ساپارعا اتتانادى. جول ۇستىندە ءجۇرىپ كەلە جاتسا قاسقىردىڭ ءىزى كورىندى. الدىندا ۇلكەن اپان بار ەكەن. سوندا بابا ۇستىندەگى كيىمىن شەشىپ، ەش قورىقپاستان جالعىز اپانعا كىرەدى. بۇنى ماحامبەت ەرسى كورىپ باقىلاپ تۇرادى.
ءبىر ۋاقىتتا بابا اپاڭنان شىقتى دا، قولىنداعى قاسقىردىڭ تەرىسىن ماحامبەتكە بەردى. ماحامبەت تاڭعالىپ،«قاسقىردىڭ تەرىسىن تىرىدەي سىپىرعان ادايدى العاش رەت كورىپ تۇرمىن»،- دەپ جانىڭداعى جولداسىنىڭ مىقتىلىعىنا تاعى دا ءبىر كوز جەتكىزدى. بۇل وقيعانى ماحامبەت كوتەرىلىستىڭ شامشىراعى بولعان ۇبىگە ايتادى. ال ءۇبى ايتىسكەر اقىن - مۇرات موڭكەۇلىنا جەتكىزگەن ەكەن. وسىلايشا، بۇل وقيعا بىزگە جەتىپ وتىرعان جايى بار. قورىتىندىلاي كەلە مىنا وقيعانىڭ تاربيەلىك ءمانى زور ەكەنىن بايقايمىز.
مەنىڭ ويىمشا ماحامبەت پەن بابانىڭ اراسىنداعى بايلانىس كوپ نارسەنى مەڭزەيدى. سەبەبى بابانىڭ ەرجۇرەكتىلىگى، شىڭشىلدىعى، باتىلدىعى وقيعا جەلىسىندە انىق كورىندى. مەن ونى ماحامبەتتىڭ «قاسقىردىڭ تەرىسىن تىرىدەي سىپىرعان ادايدى ءبىرىنشى رەت كورىپ تۇرمىن» دەگەن سوزىمەن دالەلدەي الامىن. بۇل وقيعا اداي ەلىنىڭ كومەك كورسەتۋگە ايانبايتىن، جاۋجۇرەك، باتىل حالىق ەكەنىن كورسەتەدى. وقيعانىڭ مازمۇنى ادامزاتتى ەرجۇرەكتىلىككە، ەلىنە پاتريوت بولۋعا، قيىندىققا مويىماي توتەپ بەرۋگە، شىنشىل بولۋعا شاقىرادى.
ورىنداعان: كۋاندىكوۆا نۋربانۋ
You Might Also Like
