InfoHub Logo

ساباقتىڭ تاقىرىبى: ولشەمدەردىڭ مەترلىك جۇيەسى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا ولشەمدەردىڭ مەترلىك جۇيەسىن مەڭگەرتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىنى ساباق بارىسىندا ۇيىمشىلدىققا، جەكە جۇمىس جاساۋعا، ءبىر-بىرىن تىڭداي بىلۋگە ۇيرەتۋ، شاپشاڭدىققا تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: بالانىڭ ويىن دامىتۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن قالىپتاستىرۋ، سوزدىك قورىن مولايتۋ، وي قورىتىپ، ناقتى شەشىم جاساۋعا ۇيرەتۋ.
ساباق ءادىسى: ويىن ساباق
ساباق كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، وقۋلىق
ءپان ارالىق بايلانىس: ماتەماتيكا، ينفورماتيكا، قازاق ادەبيەتى، تاريح، سىزۋ.
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ا) وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ
ءا) كەزەكشى مالىمەتى
ب) وقۋشىلار نازارىن ساباققا اۋدارۋ
ءىى ءۇي تاپسىرماسىن پىسىقتاۋ

ءىى. وقۋشىلار ءبىلىمىن جان-جاقتى تەكسەرۋ:
1. اسپاپتاردىڭ كومەگىمەن دۇرىس ورىندالعان ولشەۋلەردىڭ ەڭ ۇلكەن جاڭىلىسى .............................................................. تەڭ
2. ەگەر سىزعىشتىڭ ۇزىندىعى 4 سم-گە تەڭ بولىپ جانە ولشەۋ دالدىگى 0،5 سم بولسا، وندا سىزعىشتىڭ ولشەۋ قاتەلىگىنىڭ ءمانى:
ا) 4 سم
ءا) l =(4،00 ± 0،5) سم
ب) l =(4،00 ± 0،1) سم
ۆ) l =(4،00 ± 0،25) سم

ءىىى. جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ:
ولشەمدەردىڭ مەترلىك جۇيەسى
فيزيكالىق شامالاردىڭ ولشەم بىرلىكتەرى بىردەن ايقىندالعان جوق. بۇگىنگى كولدانىلىپ جۇرگەن بىرلىكتەر - تاريحي دامۋدىڭ جەمىسى.
ەرتەدە ءار ەل ءار ءتۇرلى ولشەمدەر قولدانىپ كەلدى. مىسالى، كازاكتار ۇزىندىكتى ولشەۋ ءۇشىن: قارىس، ەلى، سۋيەم، تابان، قۇلاش، شاقىرىم سياقتى بىرلىكتەردى پايدالاندى. سونداي-اق ورىستىڭ 1 ۆەرستا ارالىعى 500 قۇلاشقا (ساجەن) تەڭ. اقش پەن انگليادا وسى ۋاقىتقا دەيىن ۇزىندىقتىڭ ميليا، يارد، فۋت، ديۋيم دەگەن بىرلىكتەرى قولدانىلادى. ولشەم بىرلىكتەردىڭ وسىنداي الاقۇلالىعى ءبىر ولشەمنەن ەكىنشى ولشەمدەرگە ءوتۋدى قيىنداتىپ، ۇزاق ەسەپتەۋلەردى تالاپ ەتەدى.
ولشەمدەردىڭ مەترلىك جۇيەسىنىڭ نەگىزىنە بارلىق حالىقتاردىڭ ساناۋ تاسىلدەرىنە ورتاق «وندىق ءپرينسيپتىڭ» الىنۋى - ونىڭ ەڭ باستى ارتىقشىلىعى. راسىندا دا، «وندىق پرينسيپ» بويىنشا بارلىق ەسەلەنەتىن نەمەسە بولىنەتىن بىرلىكتەر نەگىزگى بىرلىكتەردى 10 سانىنا كوبەيتۋ نەمەسە ءبولۋ ارقىلى الىنادى.
وسىعان بايلانىستى تىركەس سوزدەردىڭ وندىق جۇيەسى جاسالعان. مىسالى، كيلو تىركەسى مىڭدى بىلدىرەتىن بولعاندىقتان:
• 1 كيلومەتر (كم) = 1000 مەتر (م)؛
• 1 كيلوگرامم (كگ) = 1000 گرامم (گ)؛
• 1 كيلوۆولت (كۆ)=1000 ۆولت (ۆ) دەپ جازامىز.
سول سياكتى ميللي تىركەمەسى مىن بولىكتىڭ ءبىر بولىگىن بىلدىرەدى:
• 1 ميلليگرامم - 1 گرامنىڭ مىڭنان ءبىر بولىگى؛
• 1 ميلليمەتر - 1 مەتردىڭ مىڭنان ءبىر بولىگى؛
• 1 ميلليليتر - ءليتردىڭ مىڭنان ءبىر بولىگى، ت.س.س.
ولشەمدەردىڭ مەترلىك جۇيەسى ءبىر ولشەمنەن ەكىنشى ولشەمگە ءوتۋدى، سونىڭ ىشىندە كۆادراتتىق جانە كۋبتىق بىرلىكتەرگە اۋىسۋدى جەڭىلدەتەدى. مىسالى،
1 م =100 سانتيمەتر (سم) بولعاندىقتان،
1 م2 =1002 سم2 =10 000 سم2، سونداي-اق
1 سم = 10 ميلليمەتر(مم) نەمەسە 1 مم=1 سم: 10=0،1 سم بولعاندىقتان،
1 مم3 = (0،1 سم)3=0،13 سم3 = 0،001 سم3.

ءىۇ. ءمۇعالىمنىڭ اقپاراتتىق سۇراقتارى:
1. ولشەمدەردىڭ مەترلىك جۇيەسىندەگى بىرلىكتەردەن باسقا قانداي بىرلىكتەردى بىلەسىڭدەر؟ ولاردىڭ كەمشىلىگى نەدە؟
2. ولشەمدەردىڭ مەترلىك جۇيەسىن ەنگىزۋدىڭ وركەنيەت پەن عىلىم ءۇشىن ءمانى قانداي بولادى؟
3. مەترلىك جۇيەنىڭ ەڭ باستى ارتىقشىلىعى قانداي؟

ءۇ. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ:
3 – جاتتىعۋ
1) ۇستەلدىڭ ۇزىندىعى 0،8 م. ونى ديسەمەتر، سانتيمەتر، ميلليمەتر جانە كيلومەترگە اينالدىرىڭدار.

ءۇى. وقۋشى ەڭبەگىن باعالاۋ:

ءۇىى. ۇيگە تاپسىرما:
1) §12. ولشەمدەردىڭ مەترلىك جۇيەسى
2) 3-جاتتىعۋ (2،3)
3) ەرتەدە قولدانىلعان ولشەمدەر تۋرالى جازىپ كەلۋ.