وزىمە-وزىم وكپەلى
10-ماي 1969 ج.
بۇرناعى كۇنى 40 جاسقا كەلدىڭ، بۇل ۇلكەن بەلەس دەپ جۇمىستاعى دوستار قۇتتىقتادى. ۇيگە كەلدىم، قۇتتىقتاۋ پاپكاسىنداعى سوزدەردى بالالارىما وقىپ بەردىم. كەلىنشەگىم دە وقىدى. قۋانىپ جاتىر. مەن ىشتەي قىسىلىپ تۇرمىن. وندا مەن ءۇشىن ارتىق جازىلعان جولدار بار. «نە تاك ۋج ۆەليك پرويدەننىي ۆامي پۋت، نو ون ۋ ۆاس ەموك ي بوگات دەلامي، سۆەرشەننىمي نا جۋرناليستكوي ي ليتەراتۋرنوي نيۆە، نا بلاگورودنوم پوپريششە ۆوسپيتانيا مولودىح سپەسياليستوۆ. ەتو دوبرىي سلەد ۆ جيزني».
مىنا سوزگە قاراعاندا، ءبىزدىڭ پاپامىز كەرەمەت ەكەن دەپ قالعان شىعار بالالارىم. بارىنەن دە سولاردان قىسىلامىن. ەرتەڭ ەر جەتەدى، كورەدى، ەستيدى، وقيدى. ولاردىڭ وي تارازىسى بىزدىكىنەن الدەقايدا ءدال، الدەقايدا سەزىمتال بولارى ءسوزسىز. تەك تىنىشتىق بولسىن. دوستارى «ەموك ي بوگات» دەپ جازعاندا پاپامنىڭ قالدىرعان مۇراسى قانە دەسە شە؟!
يا، بۇل دوستاردىڭ سالتاناتتاردا كەشىرىمدى، قۋانىش جەلىگىمەن ارتىق بەرگەن باعاسى بولسا كەرەك. ءوزىم دە سولاي بۇرىپ وتىرمىن. سىيعا، ىقىلاسقا راحمەت. ءبىراق، سونىمەن بىرگە ويعا قالدىم. قىرىق دەگەن قىلت ەتپە بەلەس ەمەس. قىرىڭا، ويىڭا كوز جۇگىرتە الاتىن، اينالاڭدى اقىلمەن بارلاۋعا مۇرشا دا، مۇمكىندىك تە بەرەتىن قىرقا بەل. ەندەشە ەكشە. ەگدە تارتقاننىڭ ەلەگىنەن وتكىز دەيمىن.
ءوز ويىم ەندىگى جۇك اۋىر ما دەپ تۇرمىن. ءبىز سەكىلدى ورتا تالانت، ورتا ويلى ادامدارعا جيىرماعا دەيىن كامەلەتكە تولامىن دەپ ءجۇرۋ كەشىرىمدى. ودان كەيىنگى مەزگىلدىڭ ءوزى دە تالاي ەكەن-اۋ. جيىرما جىل. بەس جىلى وقۋ ءبىتىر، جۇمىسقا تۇر، ءومىر جولىنا نىق قادام باس — سونىمەن كەتسىن. قالعان ون بەس جىلىندا قولىڭا قالام الساڭ، تالاي شارۋا بىتپەي مە! وسى ون بەس جىلدى ەسەپسىز جۇمساعانىم ءۇشىن بۇگىن مۇشەلگە تولعان كۇنى وزىمە ۇرسىپ وتىرمىن. تۇك بىتپەپتى - اۋ، تۇك. ءۇيدىڭ كۇيبەڭىمەن بەس جىل، بالا-شاعالى بولدىق، ول بەس-التى جىلعا سىلتاۋ بولدى. راس، بۇل مەزگىلدە قىزمەت ىستەگەن ەكى گازەتتە «لەنينشىل جاس» پەن «جەتىسۋدا» جامان اتالعان جوقپىن. «كەرنەگەن كەك» شىقتى. بار بولعانى سول. سوعان ءماز بولىپ جۇرسەك كەرەك. ەسىل ۋاقىت ەسەپسىز كەتىپ قالىپسىڭ. ەندى سەنى قايتارۋ قيىن. قايتا ءبىز سياقتىلارعا «شابان ۇيرەك بۇرىن ۇشادى» دەپ ەرتەرەك قامشىلانۋ كەرەك ەدى.
بۇگىن تۇسكە قاراي وسى جايلار ەسىمە ءتۇسىپ، وزىمە - ءوزىم رەنجىپ ءبىراز قياپاستاندىم. ونىم ۇي-ىشىمە دە سەزىلىپ قالدى. ورىنشا بۇگىنگىڭ رەتسىز دەپ سوقتى دا. مەنىڭ قاباعىم شىتىلعان كەزدە ءبارىن وزىنە قابىلدايتىن ونىڭ ادەتى. بۇل جولى دا سولاي. بۇل ماعان رەنجىپ ءجۇر دەپ تۇر. ونىڭ مازاسىن كەتىرمەۋ ءۇشىن مونشاعا كەتتىم. ءبىراق جايلاپ العان وي جانىمدى جانشيدى. بىزدەن جاسى الدەقايدا كىشى كەي جىگىتتەر قىرىق تۇرعاي، وتىزعا تولماي-اق 3-4 كىتاپ بەرىپ تاستادى. ولار دا جۇمىس ىستەپ جۇرگەن ادام. كەيبىرىنىڭ ءۇي-جايى بىزدەن دە تومەن. ارينە، جازعاندارىنىڭ ءبارى التىن ەمەس، ءبىراق تالاپتانعان سايىن تالانت ۇشتالا، شىڭدالا بەرمەك. وسى ۇشتاۋ، شىنداۋ دەگەننىڭ وزىنە ۋاقىت تاپپاعانىم ءۇشىن جازعىرامىن ءوزىمدى. ەندى ۇشتايمىن، شىندايمىن دەپ جۇرگەندە ەلۋ كەلەدى، ار جاعى كارىلىك دەپ سول شىركىنگە قول كوتەرىپ قيسايا كەتىپ جۇرمەسەك...
يا، وسى جول، يا ءوزىڭدى-وزىڭ قايراپ، بەكەر جىبەرگەن ۋاقىتتىڭ قارۋىن قايتارۋ. ەكىنىڭ ءبىرى. العاشقىسى جەڭىل دە، سوڭعىسى اۋىر جول، ءبىراق ابىرويلى جول. تاڭدا، باتىلىڭ، قاجىرىڭ جەتسە — سوڭعىسىنا بار دەيمىن ءوزىمدى. اپىر-اۋ، وسى كەزگە دەيىن ۋاقىت دەگەن قىمباتقا قالاعان كەزدە الاتىن اپامنىڭ قالتاسىنداعى كونفەتتەي نەگە قاراعام؟!
ۇلى وتان سوعىسى كەزىندەگى اۋىل ءومىرى جايلى ادەمى ويلار سوناۋ ەلۋىنشى جىلدارى كەلگەن ەدى. «جازام، جازامىن بيىل، ەندىگى جىلى» دەپ جۇرگەندە تابانى كۇرەكتەي ون جىل ءوتتى. جۇمىس باستى بولدىق، گازەتتىڭ كۇيكى تىرلىگى مۇرشا بەرمەدى. اقتالۋ ءۇشىن ەندى وسىلاي دەيمىز عوي. ول كەزدە ادەبيەتتە بۇل تاقىرىپقا قالام تارتا قويعان ەشكىم جوق ەدى. ءقازىر سۇيىكتى دە ءونىمدى تاقىرىپ بولىپ بارا جاتىر. ءالى دە سول ويعا العان جايدى تىندىرىمدى ەتسەم. «بورتە سەركەنى» سۇرلەگەنىم جەتەر. «وشپەگەن وتتان» جاقسى كينوسەناريي شىعارتۋعا بولار ەدى. گازەتشىلەردىڭ مازاسىز ءومىرى دە وزدىگىنەن ءبىر كىتاپقا سۇرانادى. عىلىمعا دا ءبىر قۇلاش ۇرىپ كورسەم. «قازاق پۋبليسيستيكاسىنىڭ تابيعاتى». وسىنىڭ توڭىرەگىندە شاعىن ويلار بار. ارينە، كەرەكتىنىڭ جۇزدەن ءبىرى عانا. قالعانىن جيناۋ ءۇشىن زەرتتەۋ قاجەت، وتىرۋ قاجەت. «كەرنەگەن كەككە» قايتا ورالسام. دوكۋمەنت جاعىنان گورى، كوركەمدىك جاعىن شىڭداسام. راحىمجاننىڭ ەر ەكەنى، باتىر ەكەنى، ونىڭ ەرلىگى موسكۆا تۇبىندەگى تاريحي شايقاستا ەرەن كورىنگەن قازاق حالقىنىڭ باتىرلىق قاسيەتىنىڭ جالعاسى ەكەنى دالەلدەندى. ەندى سونىڭ ادەبيەتتەگى كوركەم تۇلعاسى جاسالسا. ونى جاساۋ قولىمنان كەلمەس. ءبىراق كەيىنگى جاسار تالانتقا مول شيكىزاتىن بەرىپ كەتە الساق، ءبىز ءۇشىن سول دا جارار ەدى.
وسى ويلاردىڭ كوپشىلىگىن جۇزەگە اسىرىپ ۇلگىرەتىن ۋاقىت ارتتا قالىپتى. ال مەن سالاق ايەلدەر سەكىلدى «ەرتەڭ بىتەر، ەرتەڭ ىستەلەرمەن» جۇرە بەرىپپىن. قاراپ جۇرمەگەن سەكىلدىسىڭ. كۇندە قول تيمەيتىن شارۋالار دا جەتكىلىكتى. ءبىراق، سونىڭ ءبارى كۇندە ءىشىپ، كۇندە ءتۇسىپ قالاتىن اس سەكىلدى بولىپتى. كۇيكى تىرشىلىكتىڭ كۇيبەڭىنەن اسا الماۋ دەگەن وسى.
ويىمدى ويرانداپ، قاباعىمدى شىتتىرعان وسى. ورىنشانىڭ مۇشەلدى كۇنى مازاسىن كەتىرۋىمە سەبەپشى بولعان دا وسى. ىشىمدەگى بۇل داۋىلدى ايتقىزباي ءوزىڭ ءتۇسىن دەيمىن. ول تۇسىنە المايدى. ول باسقاشا ويلايدى. مەن باستان-اياق تاپتىشتەپ ايتىپ جاتۋدى قالامايمىن. كەرەگى نە! مۇمكىن بۇل جامان مىنەز شىعار. ءبىراق بارى سول. سونىڭ دا كەسىرى مە، ول باسقاشا ويلاپ، مەن باسقاشا ويلاپ، ءتۇرلى وقيعالاردى، قۇبىلىستاردى (اعايىن ارالىق، سەميا ىشىندە) تۇرلىشە تۇسىنگەن ساتتەرىمىز از ەمەس. تۆورچەستۆو ادامىنىڭ الا -قۇيىن كەزدەرىندە جۇرەگىڭدەگىنى ءدال بارلاي ءبىلۋ دە قيىن - اۋ. جان پەردەسىنىڭ نازىكتىگىنەن ءبىر بۇراۋى كەلمەي قالسا ءۇنى بۇزىلىپ شىعا كەلەدى. ونى بابىندا ۇستايتىن باپكەر كەرەك. شىتىرلى وڭاي تۇسىنۋگە بولادى، تۇسىنبەي كەتۋگە بولادى. ادامىنا بايلانىستى.
مەن ءوزىمدى شىتىمىرلىققا (كاپريز) جەڭىلدىك سۇرايتىن تالانت يەسى سانامايمىن. سوندىقتان كەي مىنەزىم ءجونسىز دە شىعار. تالانتىم بولسا، وسى ۋاقىتقا دەيىن ويىپ شىقپاي ما؟ قايدا ءجۇر. ءبىراق ويعا كەتىپ، ونىمەن الىسۋدى جاقسى كورەم. كەي تۇندەرى ول ءتىپتى ۇيقىنى دا قاشىرادى. ءبىر دە شالىقتاتادى، بىردە قامىقتىرادى. كەيىنگى ساتكە تاپ بولىپ قالعاننىڭ ءبارى سەنىڭ رەنىشىڭ بولىپ قابىلدانادى. ساعان وكپە دە شاقىرادى. انشەيىندە ىركۋگە، جۇمسارتۋعا بولاتىن ويلاردى، سوزدەردى وسى ساتتە وڭدەي المايسىڭ. قالپىنشا جايىپ سالىپ قاراپ وتىراسىڭ. دەگەنمەن وسى كەزدە ايتىلعان ءسوز شىن دا وتكىر.
جۇرەگىڭنىڭ ءدىرىلى جوق، بويىندا ويناپ تۇرعان قاننىڭ ءدۇبىرىن ەستىرتە الماعان ءسوزدى مەن ءسوز سانامايمىن. ول ءولى ءسوز. ول ولگەن ادامنىڭ قولىنا ميكروفون ۇستاتىپ، ار جاعىنان بىرەۋدىڭ سىبىرلاپ تۇرعانى سەكىلدى. ءسوز بىرەۋدىكى، ميكروفون ۇستاعان قول بىرەۋدىكى. جانە ول ءنارسىز، جانسىز قول. دەسە دە ارامىزدان اشىنىپ ايتقان ءسوزدى اعاتتىق ساناپ، جانسىز ايتقان ءسوزدى جاقسى قاسيەتكە بالاپ جۇرگەندەر از ەمەس-اۋ. سابىرلىلىق پەن سالقىندىقتى شاتاستىردى ولار ابدەن.
تۆورچەستۆو ادامى ەكەنسىڭ، كۇلە دە ءبىل، جۇرە دە ءبىل، قىزا دا ءبىل، بۇزا دا ءبىل. سالقىندىقتان ساقتاسىن قۇداي.
ويلاپ كەتكەن كەزدە جانىڭدى جاي تاپقىزبايتىن مىنەزدىڭ جوقتىعىنان دا كەشەۋىلدەپ جۇرمە ەكەم؟ ءاي، بارىنەن دە تالانتتىڭ تاپشىلىعى باسىم شىعار. قالاي بولعانمەن دە ءوزىمدى-وزىم جازعىرۋدان ەندى ىسكە كوشەتىن ۋاقىت جەتتى. بارىمەن بازار دەگەن عوي. قالام ۇستاۋ ماماندىعىن قالاعان سوڭ قاربانعان دۇرىس. ازىرگە ءتۇيىن وسى بولسىن. جەمىسىن ۋاقىت كورسەتەر. تۇسىنگەن ادامعا از سىن ايتىلعان جوق.
You Might Also Like
-
بيىلعى ۇلتتىق ءبىرىڭعاي تەستىلەۋدى وتكىزۋدە ءتيىستى وزگەرىستەر ەسكەرىلىپ وتىر. اتاپ ايتقاندا، ەندى ۇبت ەلەكتروندى فورماتتا ۇيىمداستىرىلاتىن بولادى. وسى ورايدا بۇگىن ورتالىق كوممۋنيكاسيالار قىزمەتىندە...
