قاراقىتايلار (1125 - 1212 ج.)
قاراقىتايلار (1125 - 1212 ج.)
كونسپەكت
جۇڭگو دەرەكتەرى بويىنشا، قاراقىتايلار – ورتالىق ازياداعى سولتۇستىك جۇڭگو، مانچجۋريا مەن ۋسسۋري ولكەسىن مەكەندەگەن قيدان تايپالارى. قيدانداردىڭ 10 عاسىردا باتىسقا جىلجىعان بولىگى مۇسىلمان دەرەكتەرىندە قاراقىتايلار دەپ ايتىلادى. 1125 جىلى ەليۋي داشي باستاعان 40 مىڭ ءتۇتىن قيداندار جەتىسۋعا كەلىپ قونىستاندى. قاراحاندىقتاردىڭ السىرەگەنىن پايدالانعان ەليۋي داشي 1125 جىلى ءوز اسكەرىن جەتىسۋدىڭ ورتالىق اۋداندارىنا قاراي كىرگىزەدى. ولار بالاساعۇندى باسىپ الىپ، وعان جاقىن جەردە وزدەرىنىڭ ورتالىعى – عۇز ورداسىن قۇردى. قاراقىتايلاردا مۇراگەرلىكتىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگى بولعان. ايەلدەر دە مۇراگەر بولا العان، تەك ايەل جاعىنىڭ تەگى حان تۇقىمىنان بولۋى مىندەتتى. الىم - سالىق جۇيەسى بويىنشا، ءاربىر ۇيدەن 1 ديناردان اقشا جينالعان. ءىرى قالا اكىمى گۋرحانعا جىل سايىن جەر سالىعىن – حارادج تولەپ وتىرعان. جەتىسۋدىڭ ەگىنشى تۇرعىندارى بيلەۋشىگە ءونىمنىڭ وننان ءبىر ۇلەسىن تولەگەن. 12 عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا قاراقىتايلار باعىنىشتى حالىقتارعا سالىق سالۋدى كۇشەيتكەن. بۇعان قارسى ەل ىشىندە نارازىلىقتار تۋا باستاعان. 1141 جىلى سامارقانعا جاقىن قاتۋان دالاسىندا بولعان شايقاستا قاراقىتايلار بۇحاراعا باسىپ كىرەدى. بۇكىل ماۋەرەنناحردىڭ ورتالىق بولىگىن باسىپ الادى. قاراحاندار ولاردىڭ ۆاسسالى بولىپ، سالىق تولەپ وتىرۋعا ءماجبۇر بولدى. قاراقىتايلار حورەزمدى جاۋلاپ الادى. حورەزمشاح جىلىنا 3000 التىن دينار تولەپ تۇرۋعا ءماجبۇر بولدى. قاراقىتايلار شىعىسىندا گانسۋ جەرىندەگى ۇيعىرلاردى وزدەرىنە تاۋەلدى ەتتى. باتىسىندا ءامۋداريانىڭ تومەنگى اعىسىن باعىندىردى. وڭتۇستىكتە بالح پەن حوتان جەرلەرى دە ولارعا تاۋەلدى بولدى. قاراقىتايلار حورەزم شاحىمەن كەلىسىم جاساي وتىرىپ، 1198 - 1204 جىلدارى اۋعانستان جەرىندەگى گۋريد تايپالارىمەن سوعىسىپ، اۋىر جەڭىلىسكە ۇشىرايدى. قاراقىتايلار 1208 جىلى شىعىستا نايمانداردان جەڭىلەدى. 1210 جىلى ولارعا حورەزم شاحى قارسى شىعادى. ەكى جاقتان شابۋىلعا ۇشىراعان قاراقىتاي مەملەكەتى 1212 جىلى قۇلايدى.
كونسپەكت سۇراقتار
1. قاراقىتايلارعا ەكى جاقتان شابۋىلدادى:
2. قاراقىتايلاردىڭ گۋريد تايپالارىمەن سوعىسقان مەرزىمى:
3. قاراقىتايلاردىڭ شىعىسىندا تاۋەلدى ەتكەن تايپالارى:
4. تاق ءۇشىن تالاستا قاراقىتايلاردىڭ كومەگىن پايدالانعان حورەزم بيلەۋشىسى:
5. قاراقىتايلارعا جىلىنا 3000 دينار تولەپ وتىرعان ەل:
6. 1141 جىلى قاراقىتايلار باسىپ العان قالا:
7. قاراقىتايلار قاراحان اسكەرىنە ويسىراتا سوققى بەردى:
8. قاراقىتايلاردىڭ سالىقتى كۇشەيتكەن كەزى:
9. قاراقىتايلاردا ءىرى قالا اكىمى تولەيتىن جەر سالىعى:
10. قاراقىتايلاردا ءار ۇيدەن جينالاتىن سالىق مولشەرى:
11. ەليۋي داشي گۋرحان قازا بولعاسىن، بيلىككە كەلدى:
12. قاراقىتايلىقتاردىڭ ورتالىعى:
13. قيدانداردىڭ جەتىسۋعا كەلىپ، قونىستانعان جىلى:
14. قيدانداردى تۇرىك تىلدەس دەپ كورسەتەتىن دەرەكتەر:
15. قاراقىتاي تايپالارىنىڭ بۇرىنعى اتاۋى:
تاقىرىپتىڭ تەستى
كونسپەكت
جۇڭگو دەرەكتەرى بويىنشا، قاراقىتايلار – ورتالىق ازياداعى سولتۇستىك جۇڭگو، مانچجۋريا مەن ۋسسۋري ولكەسىن مەكەندەگەن قيدان تايپالارى. قيدانداردىڭ 10 عاسىردا باتىسقا جىلجىعان بولىگى مۇسىلمان دەرەكتەرىندە قاراقىتايلار دەپ ايتىلادى. 1125 جىلى ەليۋي داشي باستاعان 40 مىڭ ءتۇتىن قيداندار جەتىسۋعا كەلىپ قونىستاندى. قاراحاندىقتاردىڭ السىرەگەنىن پايدالانعان ەليۋي داشي 1125 جىلى ءوز اسكەرىن جەتىسۋدىڭ ورتالىق اۋداندارىنا قاراي كىرگىزەدى. ولار بالاساعۇندى باسىپ الىپ، وعان جاقىن جەردە وزدەرىنىڭ ورتالىعى – عۇز ورداسىن قۇردى. قاراقىتايلاردا مۇراگەرلىكتىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگى بولعان. ايەلدەر دە مۇراگەر بولا العان، تەك ايەل جاعىنىڭ تەگى حان تۇقىمىنان بولۋى مىندەتتى. الىم - سالىق جۇيەسى بويىنشا، ءاربىر ۇيدەن 1 ديناردان اقشا جينالعان. ءىرى قالا اكىمى گۋرحانعا جىل سايىن جەر سالىعىن – حارادج تولەپ وتىرعان. جەتىسۋدىڭ ەگىنشى تۇرعىندارى بيلەۋشىگە ءونىمنىڭ وننان ءبىر ۇلەسىن تولەگەن. 12 عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا قاراقىتايلار باعىنىشتى حالىقتارعا سالىق سالۋدى كۇشەيتكەن. بۇعان قارسى ەل ىشىندە نارازىلىقتار تۋا باستاعان. 1141 جىلى سامارقانعا جاقىن قاتۋان دالاسىندا بولعان شايقاستا قاراقىتايلار بۇحاراعا باسىپ كىرەدى. بۇكىل ماۋەرەنناحردىڭ ورتالىق بولىگىن باسىپ الادى. قاراحاندار ولاردىڭ ۆاسسالى بولىپ، سالىق تولەپ وتىرۋعا ءماجبۇر بولدى. قاراقىتايلار حورەزمدى جاۋلاپ الادى. حورەزمشاح جىلىنا 3000 التىن دينار تولەپ تۇرۋعا ءماجبۇر بولدى. قاراقىتايلار شىعىسىندا گانسۋ جەرىندەگى ۇيعىرلاردى وزدەرىنە تاۋەلدى ەتتى. باتىسىندا ءامۋداريانىڭ تومەنگى اعىسىن باعىندىردى. وڭتۇستىكتە بالح پەن حوتان جەرلەرى دە ولارعا تاۋەلدى بولدى. قاراقىتايلار حورەزم شاحىمەن كەلىسىم جاساي وتىرىپ، 1198 - 1204 جىلدارى اۋعانستان جەرىندەگى گۋريد تايپالارىمەن سوعىسىپ، اۋىر جەڭىلىسكە ۇشىرايدى. قاراقىتايلار 1208 جىلى شىعىستا نايمانداردان جەڭىلەدى. 1210 جىلى ولارعا حورەزم شاحى قارسى شىعادى. ەكى جاقتان شابۋىلعا ۇشىراعان قاراقىتاي مەملەكەتى 1212 جىلى قۇلايدى.
كونسپەكت سۇراقتار
1. قاراقىتايلارعا ەكى جاقتان شابۋىلدادى:
2. قاراقىتايلاردىڭ گۋريد تايپالارىمەن سوعىسقان مەرزىمى:
3. قاراقىتايلاردىڭ شىعىسىندا تاۋەلدى ەتكەن تايپالارى:
4. تاق ءۇشىن تالاستا قاراقىتايلاردىڭ كومەگىن پايدالانعان حورەزم بيلەۋشىسى:
5. قاراقىتايلارعا جىلىنا 3000 دينار تولەپ وتىرعان ەل:
6. 1141 جىلى قاراقىتايلار باسىپ العان قالا:
7. قاراقىتايلار قاراحان اسكەرىنە ويسىراتا سوققى بەردى:
8. قاراقىتايلاردىڭ سالىقتى كۇشەيتكەن كەزى:
9. قاراقىتايلاردا ءىرى قالا اكىمى تولەيتىن جەر سالىعى:
10. قاراقىتايلاردا ءار ۇيدەن جينالاتىن سالىق مولشەرى:
11. ەليۋي داشي گۋرحان قازا بولعاسىن، بيلىككە كەلدى:
12. قاراقىتايلىقتاردىڭ ورتالىعى:
13. قيدانداردىڭ جەتىسۋعا كەلىپ، قونىستانعان جىلى:
14. قيدانداردى تۇرىك تىلدەس دەپ كورسەتەتىن دەرەكتەر:
15. قاراقىتاي تايپالارىنىڭ بۇرىنعى اتاۋى:
تاقىرىپتىڭ تەستى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: پاراللەلەپيپەد، تىك جانە كولبەۋ پريزمالار، پيراميدا، قىرلارىنىڭ ءوزارا ورنالاسۋى، بيىكتىگى تاقىرىبىنا ەسەپتەر شىعارۋ
