InfoHub Logo

وماروۆا جاناگۇل II كۋرس ستۋدەنتى

ستۋدەنت، گەوگرافيا كافەدراسى، ە.ا. بوكەتوۆ اتىنداعى قارۋ، قازاقستان، قاراعاندى

E-mail: omarova.zhanagul@inbox.ru

كۋلماگانبەتوۆا ايگۋل ورالوۆنا

جاراتىلىس عىلىمدارى ماگيسترى، عىلىمي جەتەكشى، ە.ا. بوكەتوۆ اتىنداعى قارۋ، قازاقستان، قاراعاندى

1991 جىلى 16-جەلتوقساندا قازاقستاننىڭ جوعارعى كەڭەسى “تاۋەلسىزدىك پەن مەملەكەتتىڭ ەگەمەندىگى تۋرالى” زاڭدى قابىلدادى. جاڭا تاۋەلسىزدىگىن العان جاس مەملەكەتتىڭ كوپتەگەن سالالارى توقىراۋعا ۇشىراعان ەدى. سونىڭ ىشىندە ءبىلىم سالالاسى دا بولدى. ءبىراق ەلىمىز قاناتىن كەڭگە جايىپ، از ۋاقىتتىڭ ىشىندە كوپتەگەن دامۋشى ەلدەرمەن تەرەزە تەڭەستىردى. ەلباسىمىز ەلدىڭ بولاشاعى جاستار ەكەنىنە ۇلكەن ىقپال جاساپ، ءبىلىم سالاسىنا كوپ كوڭىل ءبولدى. سوڭعى 15-20 جىلدان استام ۋاقىت ىشىندە ەلىمىزدىڭ ءبىلىم سالاسىندا ەلەۋلى وزگەرىستەر ورىن الۋدا. وقۋ مەن ءبىلىم تەحنولوگياسى نارىقتى دامىتۋ جولىندا كۇرەسۋدىڭ ءتيىمدى قۇرالىنا اينالىپ وتىر. وسىعان وراي قازىرگى زامانداعى تەحنولوگيالىق جەتىستىكتەرگە نەگىزدەلگەن قاشىقتىقتان ءبىلىم بەرۋدى الۋعا بولادى. دۇنيە ءجۇزى بويىنشا قاشىقتىقتان ءبىلىم بەرۋ وتە ۇلكەن مۇمكىندىكتەرگە جول اشادى. مىسالعا الاتىن بولساق، شەت ەلگە بارماي- اق شەتەلدىك ءبىلىم وشاقتارى: ونىڭ ىشىندە- مەكتەپ، كوللەدج، ۋنيۆەرسيتەتتەردەن ءبىلىم الۋ جانە ءبىلىم بەرۋ رەسۋرستارىمەن الماسۋ. 2019 جىلى ەلىمىز قاشىقتىقتان ءبىلىم بەرۋدى ءبىلىم سالانسىنان تولىقتاي بولماسا دا، كەيبىر ءبىلىم وشاقتارىننان الىپ تاستاعان بولاتىن. ءبىراق 2020 جىلى COVIT-19 ۆيرۋسىنىڭ تارالۋىنىڭ اسەرىنەن بارلىق دەرلىك ءبىلىم سالاسى قاشىقتىقتان ءبىلىم بەرۋگە كوشتى. ارينە، ەلىمىز عانا ەمەس الەم مەملەكەتتەرى دە بۇل جاعدايعا دايىن بولمادى. ول ءبىلىم سالاسىنىڭ السىرەۋىنە جانە جوسپارلانباعان ءبىلىم بەرۋگە كوشۋگە ءماجبۇر ەتتى. ارينە كوپتەگەن وقىتۋشىلار مەن وقۋشىلارعا، ستۋدەنتتەرگە كۇتپەگەن جاعداي بولدى.

قاشىقتىقتان وقىتۋ- كومپيۋتەرلىك جانە تەلكوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالارعا نەگىزدەلگەن وقىتۋدىڭ قۇرالدارى مەن تۇرلەرى.

بۇگىنگى تاڭداي قاشىقتىقتان وقىتۋ كقمپيۋتەرلىك جانە ينتەرنەتتتە وقىتۋ تەحنولوگيالاى رەتىندە سانالىپ وتىر. زماناۋي تەحنولوگيالار مىڭداعان كيلومەتر ءبولىپ تۇرعان وقۋشى مەن وقىتۋشى اراسىن بايلانىستىرۋشى بولىپ تابىلادى.

قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستاندا ءبىلىم جۇيەسىندە جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيالار كەڭىنەن قولدانىلا باستادى. اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى جانە كومپيۋتەرلىك جەلى ارقىلى جاڭا ءبىلىم ادىستەرىن پايدالانۋ كەڭەيتىلىپ كەلەدى. جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى ءبىلىم جۇيەسىندە قولدانۋدىڭ ەڭ ماڭىزدى فاكتورى نەگىزگى قوزعاۋشى كۇشى - ادام، سول سەبەپتى ءبىلىمنىڭ نەگىزگى پرينسيپتەرى ىسكە اسىرىلۋى ءتيىس. وسىعان بايلانىستى ادامنىڭ شىعارماشىلىق پوتەنسيالىن دامىتۋ ءۇشىن قاجەتتى جاعداي جاسالۋى ءتيىس. «ءبىلىم سالاسىنداعى جاڭا كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالار» تۇسىنىگى كومپيۋتەرلىك تەحنيكا جانە ەلەكتروندىق انىقتامالىق جۇيەلەرى مەن ادامنىڭ ءاردايىم جاڭا وقىتۋ ادىستەرىن ىزدەنۋىنەن پايدا بولادى. ونى وقىتۋ ءادىس-تاسىلى ۋاقىت تالابىنا ساي وزگەرۋدە. قازىرگى ۋاقىتتا ديداكتيكادا يننوۆاسيالىق وقىتۋ كەڭىنەن قولدانىلۋدا. يننوۆاسيا – بۇل جاڭالىقتاردىڭ تارالۋى جانە قۇرىلۋى. قازىرگى پەداگوگيكانىڭ نەگىزگى تەندەنسياسى وقىتۋدى ونەركاسىپتىك-تەحنولوگيالىق پروسەسسكە اينالدىرۋ ءۇشىن ديداكتيكالىق جولىن جانە قۇرالىن تابۋ بولدى. بۇل ىزدەنىس «پەداگوگيكالىق تەحنولوگيا» دەگەن ۇعىمعا اكەلدى. ءححى عاسىردا اقپارات جۇيەلەرىنىڭ وركەندەپ، عارىشتاپ دامىپ كەلە جاتقانىن بىلەمىز، ونەركاسىپ پەن ورتانىڭ دامۋىنىڭ نەگىزگى قۇرالى بولىپ اقپاراتتىق رەسۋرستار تابىلادى. ساۋاتتى ءومىر – دامۋدىڭ جاڭا فازاسىنا ەنەدى، بۇل جاڭا ساۋاتتى وقىتۋ تەحنولوگياسىن قۇرۋعا بىرتىندەپ كوشۋدى تالاپ ەتەدى. وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگياسىنا كوشۋ ۇزاق ۋاقىت الادى. كومپيۋتەرلىك تەحنولوگيا ءبىلىم ورتاسىنا ەنە وتىرىپ، وقىتۋ پروسەسىن جاقسارتۋ ءۇشىن قۇرالدار مەن ادىستەردى قولدانۋعا اكەپ سوقتىرادى. نەگىزگى بازالىق ءبىلىم بەرۋ ايماعىندا قىزمەت كورسەتۋ جاعىنان دا قاشىقتان وقىتۋ مۇمكىندىكتەرى ۇكىمەت تاراپىنان قولداۋ تاۋىپ جاتىر. وسى تەحنولوگيانى پايدالانۋ اۋىلدىق جەرلەردى دە جىلدام اقپاراتتاندىرۋعا كومەكتەسۋدە. وقىتۋ پروسەسىندە قولدانىلاتىن جاڭا ادىستەردىڭ ءبىرى قاشىقتان وقىتۋ ءادىسى بولىپ تابىلادى.

قاشىقتان وقىتۋدى ەكى نەگىزگى بولىككە بولۋگە بولادى: تەحنيكالىق جانە ديداكتيكالىق. ونىڭ قۇرالى بولىپ تەلەكوممۋنيكاسيالار، اۋديو جانە ۆيدەو جازبالار، جەرگىلىكتى جانە اۋقىمدى كومپيۋتەرلىك جەلىلەر. ۇيىمداسقان – ديداكتيكالىق قۇرىلىمدا قاشىقتان وقىتۋ وقىتۋدىڭ نەگىزگى كومپونەنتى بولىپ تابىلادى، وقۋشىلاردىڭ ءوز بەتىمەن ءبىلىم الۋى.

اقپاراتتىق تەحنولوگيا جاقسى دامىعانىمەن ول وقىتۋدىڭ باستى قۇرالى بولىپ ەسەپتەلمەيدى. ول ءۇشىن وقۋ باعدارلاماسىندا جانە وقىتۋ ادىستەرىنە وزگەرىس ەنگىزۋ كەرەك. جاڭا تەحنولوگيانى قولدانۋ مۇعالىمدەرگە دايىندىق جۇمىستارىنا كوپ ۋاقىتتى كەرەك ەتەدى. ءاربىر مۇعالىمنەن ىزدەنۋدى، شىعارماشىلىق جۇمىس جاساۋدى، الىس – جاقىن شەتەلدەردىڭ وزىق تاجىريبەلەرىمەن تانىسۋدى جانە ونىڭ كۇندەلىكتى ومىردە قولدانۋدى قاجەت ەتەدى.

بۇل وقىتۋ قۇرالىنىڭ كۇشتىلىگى سونشالىقتى، ونىمەن بىرگە باسقا كوللەدجدەرمەن وقىتۋدىڭ جاڭا تۇرلەرىمەن، وقىتۋ ادىستەرىمەن الماسادى. كوللەدجدە تەلەكوممۋنيكاسيا تاقىرىبىن وقىتۋ مۇمكىندىگى بار. ادىستەمەلىك كەشەن، ءمۇعالىم مەن وقۋشىعا قاجەتتى باعدارلاما، قازاق تىلىندەگى وقۋلىقتار مەن كومەكشى قۇرالدارى جەتكىلىكسىز. ءپان مۇعالىمدەرىنىڭ ينتەرنەتتى وسى ۋاقىتقا دەيىن از قانا پايدالانىپ، ءتىپتى قولدانباعاندارى دا بار. كوللەدجدەر جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيالارمەن جابدىقتالعانىمەن، مۇعالىمدەردىڭ وسى تاقىرىپ بويىنشا ءبىلىمىن  جوعارىلاتاتىن، ياعني مۇعالىمدەردى دايىندايتىن كۋرستار جەتكىلىكسىز. ال، جالپى ءبىلىم بەرۋ ءىسى جونىنەن باسقا وزىق ەلدەردىڭ تاجىريبەسىن زەر سالىپ وتىرۋ، ءوزىنىڭ ءبىلىمىن جوعارىلاتۋ، جاڭاشىلدىق، وزات تاجىريبە، كومپيۋتەرلىك كوممۋنيكاسيانى ۇيرەنۋ – ءاربىر ءپان ءمۇعالىمىنىڭ كاسىپتىك مىندەتى، قاجەتتى پارىزى. قانشالىقتى بارلىق قۇرالدار جەتكىلىكتى بولعانىمەن، ءپان ءمۇعالىمىنىڭ ءبىلىمى تومەن بولسا، وقۋشىلاردىڭ تەلەكوممۋنيكاسيا جونىندەگى ءبىلىمى تومەندەپ، بولاشاقتا قازاقستانداعى تەلەكوممۋنيكاسيالىق ورتانىڭ دامۋىنا اسەرىن تيگىزەدى.

ءبىلىمنىڭ قاينار كوزى وقۋلىقتا. كىتاپحانالار، وقۋ كىتاپتارىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنەن وقۋشىلاردىڭ بىلىمدەرى تولىق جەتكىلىكتى ەمەس. قازىرگى كەزەڭدە وقۋلىقتار تەورياسى، وقىتۋدىڭ جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيالارىمەن جوبالاۋ ادىستەمەسى جاسالۋدا.

وقۋشىلار قاشىقتان وقۋ ارقىلى ءوز بىلىمدەرىن جەتىلدىرە الادى جانە اقپارات جۇيلەرىن پايدالانۋ مۇمكىندىگى ارتادى. مىسالى كەرەكتى ادەبيەتتەر مەن وقۋ كىتاپتارىن ىزدەۋ، باقىلاۋ جانە تەستىك تاپسىرمالاردى ورىنداۋ، لابوروتوريالىق جۇمىستار، دايىن باياندامالار، قاشىقتان وليمپياداعا قاتىسۋ وقۋشىنىڭ شىعارماشىلىق پوتەنسيالىنىڭ دامۋىنا اسەر ەتەدى.

ءار ەلدە، قالادا ورنالاسقان وقۋشىلاردىڭ قاشىقتان وقىتۋعا قاتىسۋى شىعارماشىلىق بىرىگۋ جانە جارىسۋ ەففەكتىسىن بەرەدى. WEB – بەتتەر جاساۋدا وقۋشىلار وزدەرىنىڭ جۇمىسىن جەلىدەن كورىپ وقۋشى عىلىمي، سۋرەتشى نەمەسە باسقا شىعارمالاردىڭ اۆتورلارى بولادى. ءوزىنىڭ جۇمىستارىن جاقسى، قىزىقتى ەتىپ كورسەتۋ ءۇشىن ولار گيپەرماتىندەرمەن، گرافيكامەن، دىبىستارمەن جۇمىس ىستەيدى. قاشىقتان وقۋدا وقۋشىلار مادەنيەت اراسىندا بايلانىس ورناتا الادى. باسقا ەلمەن سۇحباتتاسۋ ءۇشىن سول ەلدىڭ مادەنيەتىن جاقسى ءبىلۋ كەرەك. سوندا مادەنيەتى، بىلىمدەرى، ءدىني بولەك وقۋشىلار ەمىن-ەركىن اقپارات الماسا الادى. باسقا ەلمەن بايلانىسۋ  ءۇشىن الدىن الا وقۋشىنىڭ پسيحولوگياسىن دايىنداۋ كەرەك. ول ءۇشىن ءار ءتۇرلى ترەنينگ وتكىزۋ كەرەك. بۇل ترەنينگتە باسقا ەلدەردىڭ  مادەنيەتىمەن، ولاردىڭ ارسىنداعى ايىرماشىلىقتاردى تانىستىرۋ باعىتىمەن وتەدى. ولاردا مەزگىل ۋاقىتتارى مەن ۋاقىت اراسىندا ايىرماشىلىق بولادى. وسى جەردە ەلەكتروندىق كونفەرەنسيالار كومەكتەسەدى، ودان كەرەكتى اقپاراتتى الۋعا بولادى. قاشىقتان وقىتۋ وقىتۋشىلار ءۇشىن دە، وقۋشىلار ءۇشىن دە ءتيىمدى ەكەنىن ۋاقىت دالەلدەدى. قاشىقتان وقىتۋ جۇيەسىنە اتا-انالاردىڭ كوزقاراسى جاقسى قالىپتاسىپ كەلەدى. اسىرەسە اتا-انالار ءۇشىن قاشىقتان وقىتۋ ماتەريالدىق جاعدايىنىڭ ءتيىمدى بولۋىن قاراستىرادى.

ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن اقپاراتتاندىرۋدىڭ نەگىزگى باعىتى XXI عاسىردىڭ تالاپتارىنا سايكەس قوعامدى دامىتۋدىڭ جوعارى تيىمدىلىكتى تەحنولوگيالارىنا سۇيەنگەن جاڭا ءبىلىم ستراتەگياسىنا كوشۋ بولىپ تابىلادى.

ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن اقپاراتتاندىرۋ باعىتى جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى پايدالانۋ اركىلى دامىتا وقىتۋ، كاشىكتىكتان وقىتۋ، دارا تۇلعاعا باعىتتاپ وكىتۋ ماكساتتارىن جۇزەگە اسىرا وتىرىپ، وكۋ-تاربيە ءۇردىسىنىڭ بارلىق دەڭگەيلەرىنىڭ تيىمدىلىگى مەن ساپاسىن جوعارى-لاتۋدى كوزدەيدى.

قاشىقتىقتان وقىتۋ ۇعىمىن كەڭ ماعىنادا الساق، بۇل-تىڭداۋشىلار مەن وقىتۋشىلاردىڭ بىر-بىرىنەن كەڭىستىكتە الىستاتىلعان وقۋ فورماسى. ال، تارماعىناداعى قاشىقتىقتان وقۋ ۇعىمى تىنداۋشىلار مەن وقىتۋشىلار اراسىنداعى، سونىمەن قاتار تىڭداۋشىلاردىڭ ءوزارا بەلسەندى اقپاراتپەن الماسۋىن قاراستىراتىن جانە جوعارگى دارەجەدەگى قازىرگى جاڭا اقپاراتگىق تەحنولوگيالاردى (اۋديو-ۆيزۋالدى كۇرالدار، دەربەس كومپيۋتەرلەر، تەلەكوممۋنيكاسيا قۇرالدارى، ت.ب.) پايدالاناتىن بەلگىلى ءبىر تاقىرىپتار، وقۋ پاندەرى بويىنشا ۇيىمداستىرىلاتش وقۋ پروسەسى. قاشىقتىقتان وقىتۋدى ۇيىمداستىرۋدىڭ ءار ءتۇرلى تەحنولوگيالارى بار:

كەيس – تەحنولوگيا – وقىتۋشى ءداستۇرلى جانە قاشىقتىقتان كونسۋلتاسيالاردى ۇيىمداستىرۋ كەزىندە ماتىندىك، اۋديوۆيزۋالدى جانە مۋلتيمەديالىق وقۋ-ادىستەمەلىك ماتەريالداردى جيناۋ جانە ولاردى پايدالانۋشىلاردىڭ ءوز بەتىنشە مەڭگەرۋى ءۇشىن جىبەرۋگە نەگىزدەلگەن. كەيس تەحنولوگياسى (اعىلشىننىڭ سasە—پورتفەل) وقىتۋدا جاسالىنعان ادىستەمەلىك ماتەريالدارمەن ىسكە اسىرىلادى.

ەلەكتروندى پوچتا تىڭداۋشىلارعا كۋرستىڭ نەگىزگى ماسەلەلەرى بويىنشا كونفيدەنسيالدى حات جازىسۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ەلەكتروندى پوچتا ارقىلى اقپاراتتى جوعارى جىلدامدىقپەن جىبەرۋ مۇمكىندىگىنىڭ ارقاسىندا تىڭداۋشىعا كومەك دەر كەزىڭدە، سۇرانىستى العان سوڭ بىردەن كورسەتىلەدى. ينتەرنەت كومەگىمەن تىڭداۋشىلارمەن كەرى بايلانىس ورناتىپ قانا قويماي، ولاردىڭ وقۋ قىزمەتىن باقىلاۋعا، باعالاۋعا بولادى.

قاشىقتىقتان وقىتۋ تەحنولوگياسى بويىنشا وقىتۋشىنىڭ نەگىزگى مىندەتى ءبىلىم الۋشىنىڭ كەلەسى تۇردەگى ورىندالاتىن ءوز بەتىنشە جۇمىسىن باسقارۋ بولىپ تابىلادى: تۋىندايتىن ماسەلەلەردى قاراستىرۋ؛ ماقسات پەن مىندەتتەردى قويۋ؛ ءبىلىم، تاجىريبەلەردى بەرۋ؛ ۇيىمداستىرۋ قىزمەتى؛ ءبىلىم الۋشىلاردىڭ اراسىندا ءوزارا بايلانىستى ۇيىمداستىرۋ؛ وقۋ پروسەسىن باقىلاۋ. تىڭداۋشىلار قاشىقتىقتان وقىتۋ كەزىندە ءبىلىم بەرۋ پروسەسىنىڭ نەگىزىن  قولايلى ۋاقىتتا، ىڭعايلى ورىندا، ءتيىمدى تەمپتەگى  ءوز  بەتىنشە جۇمىس قۇرايدى. سوندىقتان تىنداۋشىلار ءوز بەتىنشە جۇمىستىڭ تەحنيكاسى مەن ادىستەمەسىن، جوعارعى دەڭگەيدە ءبىلىمدى ءوز بەتىمەن تولىقتىرۋ نەگىزدەرىن مەڭگەرۋى قاجەت. سونىمەن بىرگە ناتيجەلى تۇردە وقۋ ءۇشىن جاڭا اقپاراتتىق  تەحنولوگيانىڭ كۇرالدارىمەن جۇمىس ىستەي ءبىلۋى ءتيىس.

سونىمەن، قاشىقتىقتان وقىتۋ — ادامنىڭ ءبىلىم الۋعا جانە اقپارات الۋعا دەگەن قۇقىقتارىن ىسكە اسىراتىن ۇزدىكسىز ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى نىساندارىنىڭ ءبىرى رەتىندە مامانداردىن نەگىزگى قىزمەتىن اتقارا ءجۇرىپ ءبىلىمىن، بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

قازىرگى ۋاقىتتا الەمدە تەلەكوممۋنيكاسيالىق جۇيەلەردى، كومپيۋتەرلىك جەلىلەردى، تىكەلەي تەلەديدارلىق حابار تاراتۋ جۇيەلەرىن، زاماناۋي تەلەكوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالاردى قولدانا وتىرىپ، قاشىقتىقتان وقىتۋ جۇيەسىن ەنگىزۋ بويىنشا ايتارلىقتاي تاجىريبە جيناقتالعان. سيفرلاندىرۋ سيفرلىق تەحنولوگيالاردىڭ دامۋىنا جانە ولاردىڭ قوعامنىڭ بارلىق اسپەكتىلەرىنە اسەرىنىڭ ارتۋىنا بايلانىستى ماڭىزدى قۇرىلىمدىق وزگەرىستەر بولىپ جاتقان الەمدىك ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە ەلەۋلى اسەر ەتەدى. ناتيجەلەر. الەمدە قاشىقتىقتان وقىتۋدى دامىتۋدىڭ ۇزاق مەرزىمدى ماقساتى سيپاتتالعان. قاشىقتىقتان وقىتۋ جۇيەسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى سيپاتتالادى: اشىقتىق، مودۋلدىلىك، قۇزىرەتتىلىك، يكەمدىلىك، بەيىمدىلىك، ينتەگرالدىلىق، ماسشتابتىلىق، كەڭەيتۋ، اسينحروندىلىق، پاراللەليزم، بۇقارالىق سيپات، دايىندىقتىڭ دارالىعى، دايىندىق ساپاسى جانە رەنتابەلدىلىك. قاشىقتىقتان وقىتۋدىڭ ىشكى جۇيەلەرى، قاشىقتىقتان وقىتۋدى اقپاراتتىق قامتاماسىز ەتۋگە قويىلاتىن تالاپتار تىزبەلەنگەن جانە سيپاتتالعان، جانە ولارمەن بىرگە ءجۇرۋ كەرەك قۇجاتتاما سيپاتتالادى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا قاشىقتىقتان ءبىلىم بەرۋدىڭ ەرەكشەلىكتەرىن انىقتايدى.

قاشىقتىقتان وقىتۋ جۇيەسىنىڭ ارتىقشىلىعى مەن كەمشىلىگى تۋرالى ايتا كەتسەك. ەڭ الدىمەن ارتىقشىلىعىنا كوڭىل اۋدارساق. ارتىقشىلىعى:

1. كەز-كەلگەن ۋاقىتتا ءبىلىم الۋ مۇمكىندىگى. قاشىقتان وقىتىلاتىن ستۋدەنت، سەمەستر توڭىرەگىندە ماتەريالدى مەڭگەرۋگە قاشان جانە قاي ۋاقىتتا كىرىسەتىنىن وزدىگىنشە شەشە الادى. وزىنە جەكە وقۋ كەستەسىن قۇراستىرادى. كەيبىر ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرى ستۋدەنتتەرگە وقۋىن ۇزاق ۋاقىتقا كەيىنگە قالدىرۋعا جانە قايتادان ءبىلىم الۋىنا اقى تولەۋسىز ورالۋ مۇمكىندىگىن بەرەدى.
2. ءوز قالاۋىڭىز بويىنشا ءبىلىم الۋ مۇمكىندىگى. ءبىلىمالۋشىلارعا قاتارلاستارىمنان ارتتا قالامىن دەپ قوبالجۋدىڭ قاجەتى جوق. ءسىز ءارقاشان كۇردەلى ماسەلەلەردى زەرتتەۋگە قايتا ورالا الاسىز، بىرنەشە رەت ۆيدەو دارىستەردى كورە الاسىز، وقىتۋشىمەن حات الماسىپ جانە ونى قايتا وقي الاسىز، وزىڭىزگە بەلگىلى تاقىرىپتاردى وتكىزىپ جىبەرە الاسىز. ەڭ باستىسى - ارالىق جانە قورىتىندى اتتەستاسيادان ءساتتى ءوتۋ.
3. كەز-كەلگەن جەردە ءبىلىم الۋ مۇمكىندىگى. ستۋدەنتتەر ۇيدەن نەمەسە كەڭسەدەن شىقپاي-اق، الەمنىڭ كەز-كەلگەن جەرىندە وقي الادى. وقىتۋدى باستاۋ ءۇشىن سىزدە ينتەرنەتكە قوسىلعان كومپيۋتەر بولۋى كەرەك. كۇن سايىن وقۋ ورداسىنا بارۋ قاجەتتىلىگىنىڭ بولماۋى، مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندار ءۇشىن، قول جەتىمسىز جەرلەردە تۇراتىن، باسبوستاندىعىنان ايىرىلىپ جازاسىن وتەپ جاتقان ادامدار، كىشكەنتاي بالالارى بار اتا-انالار ءۇشىن بەلگىلى ءبىر قوسىمشا بولىپ تابىلادى.
4. نەگىزگى جۇمىسىڭىزعا كەدەرگىسىز وقۋ. ءسىز جوعارى ءبىلىم قاشىقتىقتان ءبىر ۋاقىتتا بىرنەشە كۋرستا وقىپ الا الاسىز. ول ءۇشىن نەگىزگى جۇمىس ورنىندا دەمالىس الۋ، ءىسساپارلارعا شىعۋ مىندەتتى ەمەس. كومپانيا قىزمەتكەرلەرى مەن مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر ءۇشىن كورپوراتيۆتى وقىتۋدى (بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ) ۇيىمداستىراتىن ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارى بار. بۇل جاعدايدا وقۋ ەڭبەك وتىلىنە كەدەرگى كەلتىرمەيدى جانە مەڭگەرگەن سۇراقتاردى بىردەن جۇمىستا قولدانۋعا بولادى.
5. وقۋدىڭ جوعارى ناتيجەلەرى.امەريكاندىق عالىمداردىڭ زەرتتەۋلەرىنە سۇيەنسەك، قاش ىقتىقتان وقىتۋ ناتيجەلەرى ءداستۇرلى ءبىلىم بەرۋ ناتيجەلەرىنەن كەم تۇسپەيدى، ءتىپتى، ودان دا جوعارى. قاشىقتىقتان ءبىلىم الۋشى وقۋ ماتەريالدارىنىڭ كوپشىلىگىن ءوز بەتىنشە وقيدى. بۇل تاقىرىپتاردى ەستە ساقتاۋ مەن ءتۇسىنۋدى جاقسارتادى. ال ءبىلىمدى پراكتيكادا، جۇمىستا بىردەن قولدانا ءبىلۋ ولاردىڭ بىلىمدەرىن بەكىتەدى. سونىمەن قاتار، وقۋ ۇردىسىندە جاڭا تەحنولوگيالاردى قولدانۋ ونى قىزىقتى ەتە تۇسەدى.
6. موبيلدىلىك. مۇعالىمدەرمەن، رەپەتيتورلارمەن بايلانىس ءار ءتۇرلى جولدارمەن جۇزەگە اسىرىلادى: on-line جانە off-line. ەلەكتروندىق پوشتا ارقىلى تاربيەشىمەن كەڭەسۋ كەيدە جەكە نەمەسە سىرتتاي كەزدەسۋدەن گورى ءتيىمدى جانە جىلدامىراق بولادى.
7. قاشىقتان وقىتۋ ارزان. ەگەر ءبىر ماماندىق بويىنشا وقۋدى كوممەرسيالىق نەگىزدە جەكە جانە قاشىقتىقتان سالىستىراتىن بولساق، وندا ەكىنشى ارزان بولادى. ستۋدەنت جول ءجۇرۋ، تۇرۋ اقىسىن تولەۋدىڭ قاجەتى جوق، ال شەتەلدىك جوو-دا ۆيزا مەن ءتولقۇجاتقا اقشا جۇمساۋدىڭ قاجەتى جوق.
8. جايلى جاعدايدا وقۋ. قاشىقتىقتان ءبىلىم الۋشىلاردىڭ ارالىق اتتەستاسياسى  on-line تەست تۇرىندە وتەدى. سوندىقتان ستۋدەنتتەردە وقىتۋشىلارمەن تەست جانە ەمتيحانداردا كەزدەسۋدە الاڭداۋعا نەگىز جوق. سۋبەكتيۆتى باعالاۋ مۇمكىندىگى جوققا شىعارىلادى: تەست سۇراقتارىنا جاۋاپتاردىڭ دۇرىستىعىن تەكسەرەتىن جۇيە وقۋشىنىڭ باسقا پاندەردەگى ۇلگەرىمىنە، ونىڭ الەۋمەتتىك مارتەبەسىنە جانە باسقا فاكتورلارعا اسەر ەتپەيدى.

ال ەندى كەمشىلىكتەرىنە توقتالا كەتسەك. وسى قازىرگى ۋاقىتتاعى قاشىقتىقتان ءبىلىم بەرۋگە كۇتپەگەن كەزدە اۋىسقان كەزدە، ەلىمىزدە قاشىقتىقان وقىتۋدىڭ كوپتەگەن قيىندىقتارى مەن كەمشىلىكتەرىنە كەزدەستىك. سول كەمشىلىكتەرگە جەكەشە توقتالا وتسەم:

1. جاڭا فورماتقا كوشۋدەگى قيىندىقتار، بەيۆەربالدى جاعدايدا اڭگىمەلەسۋشىنى تۇسىنۋدەگى جايسىزدىق.
2. كۇشتى موتيۆاسيا قاجەت. قاشىقتان ءبىلىم الۋشى ستۋدەنت بارلىق وقۋ ماتەريالدارىن دەربەس وقيدى. بۇل ەرىك-جىگەر، جاۋاپكەرشىلىك پەن ۇستامدىلىقتى تالاپ ەتەدى. سىرتقى باقىلاۋسىز وقۋدىڭ قارقىنى تومەندەيدى.
3. قاشىقتىقتان ءبىلىم بەرۋ كوممۋنيكاتيۆتىك يكەمدىلىكتى دامىتۋ ءۇشىن قولايسىز. قاشىقتىقتان وقىتۋ كەزىندە ستۋدەنتتەردىڭ بىر-بىرىمەن جانە وقىتۋشىلارمەن جەكە بايلانىسى از بولادى. سوندىقتان وقىتۋدىڭ بۇل فورماسى سىپايىلىقتى، سەنىمدىلىكتى، كوماندادا جۇمىس ىستەۋ داعدىلارىن دامىتۋعا جارامايدى.
4. پراكتيكالىق ءبىلىمنىڭ بولماۋى. كوپتەگەن پراكتيكالىق ساباقتاردى قامتيتىن ماماندىقتار بويىنشا وقىتۋ قاشىقتىقتا قيىنعا تۇسەدى. ءتىپتى، ەڭ زاماناۋي ترەناجەرلار بولاشاق دارىگەرلەرگە نەمەسە مۇعالىمدەرگە تاجىريبەنى الماستىرا المايدى.
5. كومپيۋتەرلىك ساۋاتتىلىقتىڭ جەتكىلىكسىزدىگى. نەگىزىنەن، وقىتۋشىلار قۇرامىنىڭ اعا بۋىنى قاشىقتان وقىتۋ تەحنولوگياسىن مەڭگەرۋدە قيىندىقتار تۋىندايدى.
6. شالعاي وڭىرلەردىڭ قاشىقتىعى
7. قازاقستاندا شالعاي اۋدانداردا قاشىقتىقتان وقىتۋعا ەرەكشە قاجەتتىلىك تۋىندايدى. الايدا، وقىعىسى كەلەتىندەردىڭ كوبىسىندە ينتەرنەتكە قوسىلعان كومپيۋتەر جوق.
8. كومپيۋتەرلىك قۇرالدار مەن ءار ءتۇرلى وقۋعا ارنالعان تەحنيكالىق قۇرالداردىڭ تاپشىلىعى. جانە ينتەرنەت جەلىدەرى ەلىمىزدى تولىقتاي قامتىماۋى.

قورىتىندىلاي كەتسەم، قاشىقتىقتان ءبىلىم بەرۋ، وقىتۋ ول ەلىمىزدىڭ باسقا با دامىعان ەلدەرمەن تەرەزە تەڭەستىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. وسى سالانى دامىتىپ، جوعارىدا ايتىپ وتكەن كەمشىلىكتەرىمەن ءجۇمىس جاساپ، ودان ارى دامىتا تۇسسە بۇل سالا دا ەلىمىزدىڭ دامۋىنا كوپتەگەن اسەرىن تيگىزەدى. تەحنولوگيالىق سالاسىن دامىتىپ، جاستار ءارتۇرلى ءبىلىم رەسۋرستارىنان ءبىلىم السا، ەلىمىزدىڭ بولاشاعى جارقىن بولادى دەپ سەنىممەن ايتا الامىن. ەلىمىزدىڭ بولاشاعى ءبىلىمدى جاستاردىڭ قولىندا دەپ ەكەنىن ەستەن شىعارماعان دۇرىس دەپ ويلايمىن.

پايدالانىلعان ادەبيەتتەر:

1. https://finacademy.net/materials/article/chem-otlichaetsya-onlajn-obuchenie-ot-distantsionnogo-obucheniya.
2. «پاندەميا كەزەڭىندە ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا COVID-19 كورونو-ۆيرۋستىق ينفەكسيانىڭ تارالۋىنا جول بەرمەۋ جونىندەگى شارالاردى كۇشەيتۋ تۋرالى». ق ر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى  ا.ايماعام-بەتوۆتىڭ 01.04.2020 ج. № 123 بۇيرىعى.
3. kaznu.kz
4. مير ناۋكي ي تەحنيكي
5. سەيتباتتالوۆا ا.س.، ماۋسىمبايەۆ س.س. پوستروەنيە سيستەمى ديستانسيوننوگو وبۋچەنيا پەداگوگيچەسكوگو ۆۋزا كاك فاكتور ينتەگراسيي رەسپۋبليكي كازاحستان ۆ ميروۆوە وبرازوۆاتەلنوە پروسترانستۆو // ۆەستن. كارگۋ. — سەر. پەداگوگيكا. — № 3(47)/2007. — س. 79–87.
6. كونسەپسيا سوزدانيا ي رازۆيتيا سيستەمى ديستانسيوننوگو وبرازوۆانيا ۆ روسسيي // ۆەستن. ۆىسش. شك. — 1995. — №
7. ەگوروۆ ۆ.ۆ.، نۋرماگانبەتوۆ س.ب. تەحنولوگيا ديستانسيوننوگو وبۋچەنيا. — كاراگاندا: يزد-ۆو كارگۋ، 2002. — 194 س.
8. ديستانسيوننوە وبۋچەنيە: ۋچەب. پوسوبيە /پود رەد. ە.س.پولات. — م.: ۆلادوس، 1998. — 192 س.
9. ەگوروۆ ۆ.ۆ.، جيلبايەۆ ج.و. پروبلەمى ديستانسيوننوگو وبۋچەنيا ۆ ۋسلوۆياح نەپرەرىۆنوگو وبرازوۆانيا // پەداگوگيچە- سكيە پروبلەمى ينفورماسيوننو-تەحنولوگيچەسكوي پودگوتوۆكي سپەسياليستوۆ ۆىسشەي شكولى: سب. ناۋچ. تر. — كاراگاندى: يزد-ۆو كارگۋ، 2004. — س. 3–7.
10. قاشىقتىقتان ءبىلىم بەرۋدى ۇيىمداستىرۋ. نەگىزگى ەرەجەلەر. قرمجمبس 5. 03.004 — 2006.

---