InfoHub Logo

ساكەن — قازاقتىڭ دارىندى اقىنى — ساكەن يماناسوۆپەن 1960 جىلداردىڭ باسىندا تانىسقان ەكەنبىز. ءايبات جىگىت كورىندى، تەز-اق تابىستىق. جاستىق قاشان دا جاقسى. ساكەن ءقازىر دە كوركەم، جىگىت كەزىندە ءتىپتى ەندى بولاتىن. بار قالپى جاراسىمدى، ءسال قارلىعىڭقىراپ شىعاتىن داۋىسى، ءور كوكىرەكتەۋ كورىنەتىن كەيپى، ۇرانداسا كەتۋگە ءازىر تۇراتىن مىنەزى بايقالاتىن وسى ءبىر جىگىتپەن ۇزاماي سىرلاس بوپ الدىق، اشىق سويلەسەمىز، ايقىن-جارقىن اڭگىمە-دۇكەن قۇرىپ، پىكىرلەسەتىن بولدىق. سونداعى ءبىر بايقالاتىنى، ساكەن ءبىرازىمىزدان كوش ىلگەرى تۇرادى، جاستىعىنا قاراماي وقىعان-توقىعانى مولداي كورىنەدى، ەسكىگە دە، جاڭاعا دا جۇيرىك، سويلەپ كەتسە كوسىلە اعىتىلادى. سوندايدا ول كەبىنە ءوز ءوڭىرى — جەتىسۋ بويىنا كوپ بارادى، جەر جاناتى جەتىسۋدى جىر عىپ ايتادى. عاجاپ ولكەنىڭ وزەن-كول، تاۋ-تاسىن تىرىلتە سۋرەتتەگەندە ساكەن سول تۇستا قايتا تاني باستاعان ءىلياس اقىندى ەسكە سالا، ەلىتپەي قويمايتىن، ونىسى بىردە جىر، بىردە سىر بوپ ءۇزىلىپ تۇسەدى. دوستارى قىزىعامىز، ءباتىر-اۋ، وسىنىڭ ءبارىن قايدان شىعارىپ ايتىپ ءتۇر دەپ. جىگىتتىك شاق ەلتىگىش، اڭسار اۋعىش، ونىڭ الاكولىنە تاڭ قالاتىنبىز، بارعىمىز كەپ، بىردە قاپال اسىپ كەتكىمىز كەلەدى، ونداعى سيقىرلى ەسكەرتكىشتەردى كورسەك دەيمىز، بىردە اساۋ تاۋ وزەندەرىنىڭ سارقىراماسىن تاماشالاپ تۇرعانداي اسەر الاتىنبىز. اركىمنىڭ دە تۋعان جەرى بار، ءبىراق جازىق دالادان كەلگەن ءبىز سياقتىلار تاۋلى-تاستى اپكەنىڭ ساكەنىندەي كوسىلىپ كەتە المايتىنبىز، كەيىن عوي ەس جيىپ، جان-جاعىمىزدى شولعانىمىز، الىسقا قاراۋ دا ورەگە بايلانىستى، بارىنە ورە كەرەك ەكەنىن وسە كەلە ۇقتىق، ءار ءوڭىر وزىنشە كوركەم!

ساكەنمەن ءاپ ساتتەن-اق ەتەنە جاقىنداسىپ كەتۋىمىزگە شاماسى جازۋ ونەرى سەبەپشى بولعان بولۋى كەرەك. شىنىندا دا ءبىزدى جازۋ ونەرى جاقىنداستىردى، تۇس-تۇستان — قازاقستاننىڭ ءار شەتىنەن جينالعان جاستارمىز، ۋنيۆەرسيتەتتە وقيمىز، اركىمنىڭ تالابى ءار قالاي، كوبىمىزدىڭ جازۋعا دەگەن ىنتىزارلىعىمىز باسىم، ءبىراق باس بىلگى تاجريبەمىز جوق. جازۋ دا ءبىر تىلسىم دۇنيە-اۋ، سيقىرىمەن تارتادى، ءبارى قۇمارتۋدان باستالا ما، سول تۇستاعى قاتار جۇرگەن جاستار جارىسا جازامىز. ءبىرىمىز ولەڭ، ءبىرىمىز قارا سوزگە بەيىمبىز، ىشىمىزدەگى وندىرتە جازاتىن دا وسى ساكەن ەدى، ءوزى بەساسپاپ، جىردى توگىپ-توگىپ تاستايدى، ارا-اراسىندا ماقالالار جازادى. "جەتىسۋ"، "لەنينشىل جاس" (قازىرگى "جاس الاش") گازەتتەرىندە ساكەننىڭ ولەڭدەرى مەن وچەركتەرى ءجيى شىعادى، جازعاندارىنىڭ كوبىسى راديودان وقىلادى. ول كەزدەگى قالاماقى قانداي! ساكەندەر دودالاپ الىپ ءجۇردى... بىرىندە ساكەننىڭ ەلىنە بارىپ كەلىپ جازعان وچەركى راديونىڭ "شالقار" پروگرامماسىنان وقىلادى دەپ ەستىپ، تىڭداۋعا راديوقابىلداعىش ىزدەگەنىمىز بار، ءبىر توپ جىگىت پاتەردە تۇرامىز، وزىمىزدە راديوقابىلداعىش بولماۋى سەبەپتى كورشىنىڭ ەسىگىن قاعۋعا تۋرا كەلدى. جازدىڭ كۇنى بولاتىن، تۇسكى ۋاقىت-اۋ دەيمىن، ەسىك اشقان ايەل ۇيىندە ەركىن-جارقىن جەڭىل حالات كيگەن كۇيى، ءبىزدى قارسى الدى. ومىراۋى ايقارا اشىق، ەكى ەمشەگى ەكى پۇت دەۋگە كەلەتىن الگى كەلىنشەك بىزگە جايدارى جىلى قاباق تانىتىپ، ءوتىنىشىمىزدى ەكى ەتپەي، راديوسىن قوسىپ بەردى. ءانۋار بايجانبايەۆ اعامىزدىڭ داۋىسى ساڭق ەتىپ ساكەننىڭ وچەركىن وقي جونەلدى، تاعى دا تۋعان ءوڭىرى، ونداعى ەڭبەك ادامدارى جايلى ەكەن، سىلتىدەي تىنىپ، قۇمارتا تىڭداستىق، ادەمى سۋرەتتەر اۋەدە قالقىپ، الاكول اتىرابى كىسىنىڭ كوز الدىنان وتكەندەي بولدى. جاقسى وچەرك مۋزىكامەن كومكەرىلگەنىندە تىپتەن اسەرلى ەستىلدى مە، سوڭىنان ساكەندى قۋانا قۇتتىقتادىق. جاس داۋرەن، قۋانا بىلەتىن كەز، اڭسايسىڭ ءقازىر!

سول تۇستاعى قولىنا قالام ۇستاعان جاستاردىڭ كوپ توڭىرەكتەيتىن ورىنى "لەنينشىل جاس" بولاتىن. مۇندا قالداربەك، قۋانىشباي، رىمعالي، بولات، ماتكەرىم بار. تەلمان جانۇزاقوۆ، سەيداحمەت بەردىقۇلوۆ، ءجۇسىپ قىدىروۆ، ەركىنباي اكىمقۇلوۆ، تاڭاتقان رسايەۆ، ءابىقۇل يبراگيموۆ، قارسىباي قاسىمبەكوۆ سياقتى جۋرناليست اعالارىمىز بەن تۇستاستارىمىزعا ەركىنسي كىرەتىنبىز. ارامىزداعى ساكەن وسىلاردىڭ بارىمەن ەت جاقىن ارالاسادى، ىشتەرىندە ءجۇرىپ، تاستاي باتىپ، سۋداي سىڭەدى. بىرىنەن تاپسىرما السا، بىرىمەن شۇيىركەلەسە اڭگىمەلەسىپ، پىكىر تالاستىرىپ جاتادى. ءدال وسى جىلدار تۇسى بولار، ادەبيەتكە دە جاڭا سەرپىننىڭ ەنە باستاۋ كەزەڭى. وتكەن الپىسىنشى جىلداردىڭ باسى قازاق ادەبيەتىنىڭ تۇلەگەن جىلدارى دەسەك ارتىق ايتقاندىق بولمايدى، ەلۋىنشى جىلداردىڭ بەل ورتاسىنان بۇرىنعى كوز ۇيرەنگەن جىر جولدارىنىڭ تاقىرىپ اۋقىمى كەڭىپ، ىرعاعى دامىپ، جاڭا جاعاعا شىعا باستاعان ءساتتى قادامى ايقىن كورىنەدى. قىزىل كومپارتيا، كەڭەس وكىمەتى، بەرىسى حرۋششيەۆ جىلىمىعىنان سوڭ-اق جەكە باستى دارىپتەۋ تاقىرىبى تۇبەگەيلى ىسىرىلىپ تاستالماعانمەن، ولەڭ-جىر كەڭىستىگىندە ليريكالىق پايىمداۋلار مەن وي-تولعانىستار ەلەمەنتتەرىنىڭ كورىنۋى بايقالاتىن ەدى. پوەزياداعى سانالىق وزگەرىستەردىڭ بوي كورسەتۋى ادەبيەت كوكجيەگىنىڭ كەڭۋىنە ىقپال ەتتى. "وزگە ەمەس ءوزىم ايتام ءوز جايىمدى" دەپ قاسىم اقىن بۇلقىنا شىعىپ، ءتوتاليتاريزمنىڭ تۇساۋلى شىدەر ءجىبىن سەلدىرەتكەن كەز قازاق پوەزياسىنىڭ سىلكىنگەن ءبىر ءداۋىرى دەۋ ورىندى. بۇدان سوڭ-اق لىقسىعان قازاق جىرىنىڭ بۇلاق كوزى ارشىلىپ، كەڭ ارنالى اعىسى لاپ بەرەدى. ءاۋ باستان تازا، باستاۋ ءبىتىمى بولەك، ەركىن ويلى قازاق جىرى كوزىن ارشىسا اتقىلايىن دەپ-اق تۋر ەكەن. تەگى جاقسىنىڭ تۋمىسى بولەك، نەگىزى باردىڭ ءىزى جوعالمايدى. باستاۋىن سوناۋ ىقىلىم زامانعى كونە عاسىرلاردان الىپ، تولعاۋىمەن توعىز حاندى توقتاتقان بابا سىپىرا جىراۋدان باستاپ بۇگىنگە جەتكەن قازاقتىڭ مىڭ ءولىپ مىڭ تىرىلگەن كەستەلى پوەزياسى الدىندا نە ءبىر بوگەت تۇرسا دا بۇزىپ وتەتىندەي ەكپىندى ەدى. سول ءبىر ۇلتىمىزدىڭ رۋحاني ايناسى، كوركەم شەجىرەسى سانالاتىن قازىنا، التىن قور ءداستۇرى بەرتىن قازاقتىڭ باس اقىنى ابايمەن تولىقتى، احمەت، سۇلتانماحمۇت، ماعجان، ساكەن، ىلياسىمەن بايىدى. بۇعان ءابدىلدا، قاليجان، تايىر، عالي، قاسىم، ءابۋ، ابدوللا، ءماريام، جۇبان، سىرباي، قۋاندىق، مۇزافار، ت.ب. اقىندارىنىڭ سان قىرلى جىرلارى قوسىلىپ، وزەن بوپ قۇيىلادى. ەندى ءىزتاي، عافۋ، تۇرسىنحان، توقاش، زەينوللا، ەركەش، امانجول، ءشامىل، ساعي، قادىر، تۇمانباي، ءجۇسىپ، تولەگەن، مۇقاعالي، جۇمەكەن، فاريزا، ءابىش، ورازبەك، جاراسقان، مۇحتار، ەسەنباي، دۇيسەنبەك، اقۇشتاپ سياقتى تالانتتى اقىندار لەگى كەلىپ، پوەزيا جانرىن جاڭا ىزدەنىستەرىمەن بايىتتى. بۇل تولقىن جانە قارقىندى تولقىن ەدى — 60-ىنشى جىلدارى بۇل لەك استە تولىستى. مۇنى XX عاسىر قازاق جىر ونەرىنىڭ كوكجيەگى جارقىراي اشىلعان كەزەڭى دەۋ ورىندى، تولقىن تولقىندى قۋادى. وسى ۇلى تولقىنعا ءبىزدىڭ ساكەن يماناسوۆ تا سول جىلدارى ءوزىنىڭ اق ماحابباتىن اقتارىلا توگىپ، ەركىن قوسىلىپ كەتتى. جانە تولىقتىرا قوسىلدى. جەتپىسىنشى، سەكسەنىنشى، توقسانىنشى، ەكى مىڭىنشى جىلدار ارالىعىندا قازاق پوەزياسىنىڭ كوگىڭدە جاڭا بۋىن وكىلدەرىنىڭ ەسىمى بوز الا تاڭ، بوزتورعاي بولىپ، قالىقتاي كوتەرىلدى. قازىرگى تەمىرحان، كۇلاش، ەسەنعالي، ۇلىقبەك، يرانعايىپ، سەرىك، باۋىرجان، گۇلنار، سابىر، سۆەتقالي، ەرتاي تاقىلەتتەس اقىندار بولاشاقتىڭ اقىندارى رەتىندە — XXI عاسىر ەسىگىن اشتى. بۇل لەك استە كوپ جانە تولاستامايتىن لەك، جۇرەك وسىعان قۋانادى.

تەگىندە، ساكەن يماناسوۆتى جۇرتتىڭ ءبارى ءتۇبى بىرگە تۇركى الەمىنىڭ ساناۋلى تالانتتى اقىندار ساناتىنا قوسادى. وسى رەتتەن دە قازىرگى تانداعى قازاق ادەبيەتى، ونىڭ ىشىندە ءتولتۋما پوەزيامىز جايىندا ءسوز بولا قالعان جاعدايدا ونىڭ اتىن وراعىتىپ ءوتۋ مۇمكىن ەمەس. بۇل تۋرالى "ەگەمەن قازاقستان" گازەتىندەگى "جيىرماسىنشى عاسىر جىرلايدى" انتالوگياسىنا ەنگىزىلگەن ساكەن اقىن ولەڭدەرىنە وراي جازىلعان اننوتاسيادا: "يماناسوۆ پوەزياسىن بيىك باعالاۋعا دا بولار، يماناسوۆ جىرلارىن جاقتىرماۋعا دا بولار، ءبىراق ونىڭ كىتاپتارىن وقىپ وتىرعاندا اۆتوردىڭ انىق اقىندىعىن، جامباسىنا توپىراق قالىڭ جۇققان، قازاقى جىردىڭ قاينارىنان قانىپ ىشكەن تۋما تالانت ەكەنىن مويىنداماۋ مۇمكىن ەمەس" — دەپ تۇجىرىمدالىپتى. الىپ-قوسارى جوق، اقي-تاقي شىندىعىنىڭ ءوزى وسى. زاتىڭدا، سوزدەن ءسوز شىعارۋشىنىڭ لەبىزى شەبەردىڭ قولىنان شىققان نارسە ەمەس، ماسەلەن، پىشاقتى كورىپ مىناۋ پالەن دەگەن ۇستانىڭ، ەردى كورىپ مىناۋ پالەن ەرشىنىڭ قولى ەكەن دەيدى، ال ءسوز ونەرىنىڭ اتى شىعارما بولسا، اقىن ءتولتۋماسىن تانىعان وقۋشى ونىڭ ءتىلى مەن لۇعاتىنا نازار اۋدارادى. ساكەن وسى كورنەك ونەرىمەن جۇرتشىلىققا ابدەن تانىلعان اقىن. وسى تۇستا اقىن تۇمانباي مولداعالييەۆ اعاسىنىڭ ايتىپ بەرۋىمەن قالامگەر قاۋىم اراسىنا كەڭىنەن تاراپ كەتكەن مىنا ءبىر اڭگىمەنى ەسكە تۇسىرە وتىرساق ەرسىلىگى بولماس. وسىدان كوپ جىلدار بۇرىن ساكەن يماناسوۆ پەن ونىڭ بۇل كۇندە باقيلىق بولىپ كەتكەن قۇرداس دوسى، اقىن سابىرحان اسانوۆ قىرىمداعى كوكتوبەلدە (جازۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق ءۇيى) دەمالىپ جاتسا كەرەك-تى. قارا تەڭىز، شىجىعان كۇن، قۇج-قۇج قايناعان جاعاجاي، ءمولدىر تۇنىق سالقىن سۋ. كۇن نۇرىنا قاقتالىپ جاتقان ەكى اقىن ءار نارسەنىڭ باسىن ءبىر شالىپ، نە ءتۇرلى قىسىر اڭگىمەنىڭ، ىشتەگى ويدىڭ ءبىرازىنا ەرىك بەرەدى ەمەس پە. اڭگىمە ۇستىندە ەرىگىپ جاتقان سابىرحان: "ساكەن، وسى سەن ەكەۋمىز قانداي اقىنبىز، قالاي ويلايسىڭ؟" — دەپ سۇرايدى عوي. سوندا ساكەن وعان بولا كوپ باس اۋىرتىپ جاتپاستان: "سابىرحان، سەن ءوز ءجونىڭدى ءوزىڭ ءبىل، وندا مەنىڭ شارۋام جوق، ال ماعان كەلەتىن بولساق، ەگەر بۇگىنگى فۋتبول تىلىمەن ايتار بولسام قازىرگە ءتىرى جۇرگەن اقىندار ءتىزىمىنىڭ العاشقى وندىعىنا الدە قاشان تۇراقتاعانمىن"، — دەيدى ەكەن كۇلمەي دە، اسىپ-ساسپاي دا ءار ءسوزىن نىقتاپ ايتىپ. كەيىننەن سابىرحان: "ساكەن ءوزى تۋرالى سونى ايتقاندا باسىندا نە دەرىمدى بىلمەي، ءبىرشاما ءۇنسىز تۇرىپ قالدىم" — دەپتى. وسى اڭگىمەنى تەتەلەس ەكى ءىنىسىنىڭ اۋزىنان الدەنەشە رەت ەستىگەن تۇماعاڭ، تۇمانباي مولداعالييەۆ كەيىنىرەكتەگى ساكەن يماناسوۆ جايىنداعى ءبىر ماقالاسىندا قيىستىرا وتىرىپ قولدانعانى دا بار ەدى.

ءسوز ونەرى ادام ساناسىنىڭ ءۇش نەگىزىنە: اقىلعا، قيالعا، كوڭىلگە تىرەلگەندە جۇعىمدى. ياعني ولەڭ ايشىعى مەن شۋماق ءورىمى، تارماق تىزبەگى مەن بۋناق ىرعاعى سايكەس كەلگەندە عانا اقىن وقۋشىعا تۇسىنىكتى بولادى. بۇدان اقىندىق دارا تاڭبا، دەربەس ءۇن ەستىلەدى دەگەن ءسوز شىعادى. ساكەن وسى جاعىنا شەبەر، ولەڭ تەحنيكاسىن ابدەن مەڭگەرگەن جىرشى. ايتپەسە ءسوزدىڭ سىنى جالعىز تىنىسىندا ەمەس ىشىندە دە بار ەكەنى انىق. ساكەن وسى اسىل سەزدىڭ تىسقارعى كەستەسىن عانا ەمەس ىشكەرگى ماعىناسىن دا ءدال بايقايدى. مۇنى ۇستانىڭ ۇستاسى عانا بىلەدى. سوندىقتان دا بولار ونىڭ جىرلارىنداعى تۇرماقتار ورنىندا، ولەڭ ولشەمى ادەبي نورماعا ساي، بۋناقتارى اقىن قالاعان جەردە تۇرادى. راس، ساكەن اقىن كوپىرتىپ كوپ جازبايدى. گازەتتەر مەن جۋرنالدار بەتتەرىندە دە كوزگە ۇرىپ، ءجيى كورىنىپ جۇرگەن جوق. ساكەن قاتارلاس، ساكەننەن كەيىنگى ءبىرقاتار اقىندارىمىز جىلىنا نەشە دۇركىن رەسپۋبليكا سارايىندا دۇبىرلەتە توي جاساپ، شىعارماشىلىق كەشتەر، ءتۇرلى دەڭگەيدەگى ادەبي كەزدەسۋلەر وتكىزىپ جاتادى. سۋىرىلىپ ساحناعا شىعۋدى ۇناتپاي ما، بولماسا سوعان قىرى جوق پا، ايتەۋىر، ساكەن شاقىرعان جەرگە عانا بارىپ قويىپ، وزىنشە جۇرە بەرەدى. ارينە جۇرتتى جيىپ كەش وتكىزۋ كورسەتكىش ەمەس، تازا اقىن، دارىندى اقىن قاي جەردە دە اقىن، گاپ تالانتتا. ەندى بايقادىق، سەكەننىڭ جارىق كورگەن كىتاپتارىنىڭ سانى دا اناۋ ايتقانداي كوپ ەمەس ەكەن. بۇل، ارينە ءمىن ەمەس، بالكىم از دا بولسا ساز جازۋدى مۇرات تۇتقان اقىننىڭ قاتاڭ ۇستانار قاعيداسى بولۋى دا مۇمكىن. ءبىر كەزدەرى دۇركىرەپ شىققان اقىن سوناۋ جىلدارى ەلىنە بارىپ تۇراقتاپ قالعانى بار، ءتۇرلى قىزمەتتەردە ءجۇردى. ايتەۋىر، كوپ جىلداردى ۇزاتىپ سالا كەلىپ، 1998 جىلى "الاكولىم — ايدىنىم" دەپ اتالاتىن ءبىر تومدىق تاڭدامالىسىن شىعارعان. سول كىتاپتى قايتالاپ وقي كەلە، اقىن ساكەن جايىنداعى ويىمىزدى ءبىر جەلى باسىنا جيناقتاپ، ونىڭ شىعارماشىلىعى تۋراسىندا بۇرىن-سوندى ايتىلىپ جۇرگەن ءارقيلى پىكىرلەردەن بولەك سارىنداعى تۇراقتى ءبىر تۇيىنگە كەلگەندەيمىز. ول ءتۇيىن — اقىننىڭ ءباز-باياعى تاس ءتۇيىن جيناقىلىعى، اقىن شىنشىل قالپىنان تانباعان، ءوزىنىڭ تۇراقتى ولەڭ ولكەسى مەن پوەزيا دەيتىن الەمنىڭ تازا وكىلى رەتىندە ساقتالعانىن ايتۋ. جالپى ساكەن تابيعاتىنان ولەڭ قۇراۋشى ەمەس، پوەزيا ساردارى بولىپ قالادى، بۇل — شىندىق!

ءسوز ونەرىنەن جاسالىپ شىعاتىن نارسەنىڭ جالپى اتى شىعارما دەسەك، تاڭدامالى دەگەن اتاۋ سول شىعارما ءسوزدىڭ ىرىكتەلگەن جيىنتىعى. مۇنى شۋماقتاپ ايتقاندا ادەبيەت دەيدى، ادەبيەت ارابشا، قازاقشا اسىل ءسوز دەگەن ماعىنانى بەرەدى. ەندى وسى اسىل ءسوز "الاكولىم — ايدىنىم" كىتابىنا ۇڭىلەلىك. قازاقستاننىڭ كۇنگەي شىعىسىندا ايگىلى جوڭعار قاقپاسىنا تاياۋ الاكول اتالاتىن كول بارىن، سول كولدى جاعالاي قونىستانعان ەل بارىن ءبىرازىمىز جاعرافيادان جاقسى بىلەمىز. ساكەن اقىننىڭ سول وڭىردە دۇنيەگە كەلگەنىنەن دە حاباردارمىز. سولاي بولا تۇرا ناعىز اقىن ءبىر عانا اۋدان، ءوزى تۋعان ءبىر عانا ءوڭىردىڭ تۋماسى، سول جەردىڭ عانا پەرزەنتى بولىپ قالا الماسى بەلگىلى. ەل ءسوزىن ۇستايمىن دەگەن اقىن قانشا ما ايبىندى دا ايدىندى بولعانىمەن ءبىر عانا اۋىلدىڭ جىرشىسى بولۋمەن شەكتەلىپ، تاقىرىپ اياسىن دا، ءوز ەرىسىن دە تارىلتىپ ولەڭ ولكەسىن ەنشىلەنبەيدى. تاڭدامالىدا وسى ويعا جاۋاپ كوپ.

تاپپاق بولىپ مەنەن دە اقىرى ءمىن،
تار دەپ تە ءجۇر بىرەۋلەر تاقىرىبىڭ،
قالاي عانا تاقىرىپ تار بولادى،
جاھانىڭدى جاڭعىرتىپ جاتىر ءۇنىم.
جىراق شىعىپ كورمەدىم ءوز ەلىمنەن،
تۋعان دالام ورمانىم، وزەنىمنەن،
افريكاعا بارسام دا اۋىلىمنان
ارتىق اسەر ەتپەسىن سەزەمىن مەن!
تۋعان جەردىڭ سۇيەنىپ تەرەگىنە،
بۇلب ۇلى بوپ مۇڭ شاقتىم مەن ەگىلە.
ودان ارتىق اقىنعا تاقىرىپتىڭ،
ودان ارتىق باقىتتىڭ كەرەگى نە! —

دەيدى اقىن. بۇل — ونىڭ جان سىرى! ول كىر جۋىپ، كىندىك كەسكەن جەرىن شەكسىز سۇيەدى. وسى رەتتەن دە:

سارىنى سارقىلمايتىن اعىستى ءانىم،
تۇراتىن كوز الدىمدا تانىس تاڭىم،
جىرىما ءجيى ورالىپ جۇرگەن بۇگىن
الاكول — يتاكام دا،
داعىستانىم! —

دەپ تۇيىندەيدى.

مۇنداعى يتاكا ۇلى گرەك گومەردىڭ تۋعان جەرى بولسا، داعىستان تاعى ءبىر ۇلى اقىن راسۋل عامزاتوۆتىڭ ەلى. ەلى مەن جەرىن بۇكىل الەم جۇرتى تاني تۇسۋىنە، بىلە تۇسۋىنە ەكەۋىنىڭ دە سىڭىرگەن ەڭبەكتەرى ۇشان-تەڭىز ەكەنىن بىلەمىز. ساكەن يماناسوۆ تا سول تۇرعىدا وي قوزعايدى. الاكول دەيتىن كول بارىن، الاكولدىك ەل بارىن، سوندا تۋعان ەر بارىن جىرلاۋ ارقىلى ادامزاتقا ورتاق تاقىرىپتىڭ بارىنە اياق ارتادى. مۇڭى مەن شىنىن، سىرى مەن جىرىن قوس ورىمدەي قاتار ۇستاپ، ادامي بولمىستىڭ ءبارىن تۇگەل-تۇتاس قامتۋعا كۇش سالادى. سولاي جىرلاۋعا تالانت-دارىنى دا جەتەرلىك. مۇنى كۇشەنبەي، كۇپسىمەي العان تاقىرىبىن ەركىن يگەرە العان، مازمۇن تۇرىنە ساي كومكەرىلگەن اقىندىق ءيىرىم دەسەك بولادى.

وسى كىتاپتا "ءۇي" دەپ اتالاتىن شاعىن ءبىر ولەڭ بار. ولەڭنىڭ ەپيگرافى رەتىندە: "ءۇشارالدا اكەمىزدەن قالعان ەسكى ءۇيىمىز بار ەدى. الدەنە سەبەپپەن اعايىندار سول ءۇيدى ساتىپ جىبەرگەن،" — دەپ تۇسىنىك بەرىپتى اۆتور.

وردام ەدى، قوردالى ەلى بۇل ارا،
اكەمىزدەن قالىپ ەدى مۇراعا.
قاسيەتتى، كيەلى،
اكەمىزدىڭ ءوز قولىمەن سالىپ بەرگەن ءۇيى ەدى.
ۇيىمىزگە كىم كىرگەن؟
كىمدەر ەكەن تانىماستاي بۇلدىرگەن،
جاقىنداۋعا جاراي الماي، قاراي الماي ەسىكتەن،
ەسىم شىعا
ەسەڭگىرەپ تۇرمىن مەن!..
كۇيىنەم دەپ ويلايمىن دەپ مەن بۇلاي،
ايتام ارىز اعايىنعا ەندى قاي؟
... ءوز ۇيىڭە كىرە الماۋىڭ، اۋلاڭدا
الشاڭ باسىپ جۇرە الماۋدىڭ قورلىعى اي! —

دەپ، جىرلايدى. عافۋ اقىندا دا وسىنداي ءبىر ولەڭ بولاتىن، ءبىراق ونداعى مازمۇن باسقاشا، ەسكى جۇرتتى اڭساۋ ماعىناسىندا ايتىلاتىن. ساكەن جىرى بولەك. ولەڭنىڭ ەرتەرەكتە، كەڭەس داۋىرىندە جازىلعانىن ەسكە الساق، بۇل تەك ساتىلىپ كەتكەن ءبىر ءۇيدىڭ شارۋاسى ەمەس، ءوز ەلىڭ، اتا-باباڭ جەرىندە ەگەي بالاداي كۇي كەشكەن كەشەگى تىرلىك، يمپەريا قۇرامىندا تۋعان توپىراعىندا الشاڭ باسىپ جۇرە الماعان تايعاق جول، تار ك.ىسپاقتى ەلەستەتەر ءومىر فاكتىسى كوز الدىڭا كەلەدى. تاڭدامالىدا مۇنداي جىرلار كوپ جانە ارتىلىپ جىرتىلادى.

ساكەن پوەزياسىنىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى، ول العان تاقىرىبىن ساعىزشا سوزىپ وتىرىپ الماي، قىسقا قايىرىپ، تياناقتى تۇجىرىمدايتىن اقىن. بۇدان كوپ جاعدايدا اقىن جانە ۇتادى. قىسقالىق — شەبەرلىك بەلگىسى.

قارعا اۋناعان تۇلكىدەي تۇلەپ تە مەن
قىزىعى مول قانشا ءبىر ءتۇن وتپەگەن.
جۇدەتپەگەم مەن سەنى، تىرلىگىمە،
ۇلبىرەگەن ۇمىتتەي گۇل ەتپەك ەم.
كەۋدەمدەگى وسىناۋ ۇلى كۇشپەن،
تۇنىعىم دەپ كەلىپ ەم تۇنىپ ىشكەن.
ارعى جاعى وزىڭە بەلگىلى عوي،
تۇك ايتا الماي تۇرمىن-اۋ، تىنىپ ىشتەن!..

بار بولعانى وسى، ولەڭ ءبىتتى. كەيىپكەر سىرىن ىشتەي ۇعاسىڭ، ءبارى تۇسىنىكتى، ءسوز قوسۋ ارتىق.

اقىن تالانتىنىڭ وزگەگە ۇقساماس دارا قاسيەتى كوپ. ونىڭ قاي شىعارماسىندا دا ستيلدىك بەت-باعدارى ايقىن كورىنىپ، الدىڭنان شىعىپ وتىرادى. ساكەندى باسقا بىرەۋمەن شاتاستىرا المايسىڭ، ونىڭ قولتاڭباسىن تانۋ قيىن ەمەس. قاراسوزگە دە شەبەر سۋرەتكەر پروزا جانرىندا دا قارىمدى قالام سىلتەپ، جۇرت نازارىن وزىنە اۋداردى. ول "قالامداستارىم مەن زامانداستارىم"، "قالام مەن زامان" اتالاتىن ەكى كىتاپ بەرىپ ۇلگەردى. ەكى كىتاپ دەگەننەن شىعادى، ساكەننىڭ ءبىر كىتابى "تاسماعامبەتوۆتىڭ جۇزدىگى" (ەگەر وسىلاي اتاۋعا بولسا — اۆتور) سەرياسىمەن شىقتى. بۇل "جۇزدىكتىڭ" دە وزىندىك سىرى بار. ءبارى ەستە، نارىقتان داعدارعان اقىن-جازۋشىلار "ەندى قايتتىك" دەپ، دال بوپ جۇرگەن وتكەن توقسانىنشى جىلداردىڭ بىرىندە وداققا تۆورچەستۆو ادامدارىمەن كەزدەسۋگە سول كەزدەگى ۆيسە-پرەمەر يمانعالي نۇرعالي ۇلىنىڭ كەلگەنى بار. سوندا جازۋشىلاردىڭ جاعدايىن ىشتەي ۇعىنعان ۇلت ازاماتى وشارىلعان جۇرتقا سول كەزدەسۋ ۇستىندە 100 اقىن-جازۋشىنىڭ كىتابىن تەگىن شىعارىپ بەرۋگە بەكىنىپ كەلگەنىن ايتتى. ارينە بۇل كۇتپەگەن ۇلكەن جاڭالىق ەدى، ءارى ايتۋلى كومەك بولاتىن! جوعارى لاۋازىمدى ءىنىمىز سوزىندە تۇرىپ، كەيىن ۋادەسىنە جەتتى. 100 اقىن-جازۋشىنىڭ كىتابى ۇزاماي جارىق كوردى. ەرلىكپەن پارا پار وسىنداي مارتتىك ۇمىتىلار ما، يمانعالي نۇرعاليۇلىنا مىڭ العىس، جاقسىنىڭ جاقسىلىعىن ايتىپ قويۋ دا ءبىر پارىز. سول "جۇزدىككە" ىلىككەن س.يماناسوۆتىڭ "قالامداستارىم مەن زامانداستارىم" كىتابىنا بەرىلگەن اننوتاسياداعى: "كورنەكتى اقىن ساكەن يماناسوۆ قالىڭ وقىرمان قاۋىمعا قالامگەرلىك جاڭا ءبىر قىرىن تانىلىپ وتىر. قارا سوزبەن جازىلعان بۇل كىتابىندا ول ءوزى ارالاس-قۇرالاس جۇرگەن تالاي ءبىر ءاعا-ىنى زامانداستارىنىڭ تالانت تابيعاتىن، كىسىلىك قادىر-قاسيەت، وزىندىك كەسكىن-كەلبەتىن، جەك كورگەنى مەن سۇيگەنىن، كورگەنى مەن تۇيگەنىن ەشبىر كولگىرسۋسىز كوپ-كوپ قىزىقتى الەۋمەتتىك-ادامي دەتال-دەرەكتەر ارقىلى ادەمى دە اسەرلى اڭگىمەلەيدى. ءبارى-بارى ءبىر كىتاپ ىشىندە توعىسا، تولىعا كەلىپ، كەشەگى زامانى مەن ەرتەڭگى ەلدىك امالى جايىنداعى شىنشىل دا شىنايى تولعانۋ بولىپ شىققان" — دەگەن سوزدەر دە كوپ جايتتەن حابار بەرىپ تۇرعانداي. ال، "قالام مەن زامان" كىتابى، اسىرەسە ونداعى "كۇندەلىكتىڭ كەيبىر بەتتەرى نەمەسە وبلىس اكىمشىلىگىندە وتكەن ون سەگىز اي" اتالاتىن شىعارماسى كەزىندە ادەبي ورتادا دا، قالىڭ وقىرمان اراسىندا دا، باسپا ءسوز بەتتەرىندە دە كوپ اڭگىمەگە وزەك بولىپ، زور سەرپىن تاپتى. ارينە، جانر ەرەكشەلىگىنە قاراي بۇل كىتاپتاردا دا باستان-اياق كەيىپكەر رەتىندە اۆتوردىڭ ءوزى جۇرەدى. سويتە تۇرا وسىناۋ اقىندىق اق جارما كوڭىلدەن تۋا قالعان ليريكالىق ءساتتى شەگىنىستەرگە تولى شاعىن-شاعىن ەتيۋدتەر سول ۋاقىتقا ءتان ادەبي، ساياسي ورتانىڭ بەت-پىشىنى، جەكە باس مىنەز-قۇلىقتىڭ قوعامدىق اعىم اڭعارىنا قوسىلۋى تۇتاسا كورىنىس بەرەدى. بۇل ءبىر اقىننىڭ اعىنان جارىلعان سىرى مەن شىنى، ادالدىق پەن تازالىق اڭقىپ تۇرعان ءوي-تۇيىنى، سونىمەن كاتار ارنادان اسىپ توگىلمەيتىن قاراپايىم پايىمداۋلارى. ءوزى تۋرالى ايتقاندا تەك تاعىلىم بولار، تالىمگە تاتىر ۋاقيعالارعا قاتىستى جاعدايلارعا عانا توقتالادى. راس، ادەبيەتىمىز ەستەلىكتەردەن كەم دە، كەنجە دە ەمەس، جارىق كورگەن دۇنيەلەردى وقىپ تا، توقىپ تا ءجۇرمىز. ءبىراق سول ءبىر 1960-2000 جىلدار ارالىعىنداعى ادەبي، مادەني ورتانىڭ اتموسفەراسى جەكە ادامدار ءومىرى ارقىلى وسىنشا انىق تا ايشىقتى ەلەس بەرەتىن كىتاپ ونشا كوپ ەمەس ەكەنىن دە مويىنداۋىمىز كەرەك. ساكەن يماناسوۆ پايىمداۋلارىندا جارقىلداقتىق جوق، فاكتىنى بۇرمالاي كورسەتۋ جوق، الدىڭعى پلانعا ءوزى شىعىپ كورىنۋگە جول بەرىلمەيدى، نە ايتسا دا شىندىققا جۇگىنۋ بار، بۇل ارينە جاقسى قاسيەت، ءبىراق ناتۋراليزم ەمەس. وسى كۇنى ەستەلىك جانرىن يەمدەنۋشىلەر كوپ، كورىنگەن جەرگە ءوزىن كىرىستىرۋ، اۆتورلىق جالعان ابىرويعا يە بولۋ، بۇيرىق ەمەس جەرگە قىستىرىلۋ سياقتى ادەت مەڭدەپ الدى. وسىدان دا مەمۋارلىق شىعارمالارىمىزدىڭ ءمانى كەتىپ، ساپاسى سولعىن تارتىپ ءجۇر. مۇنداي ءادىس ادەبيەتتىڭ كوكجيەگىن ارينە كەڭىتپەيدى. ساكەن ەستەلىكتەرىنىڭ ەستى جاعى، مىنەزدى تەكتىلىپ وسىنداي جاعالاۋلارعا سوقپاي وزىندىك سۇرلەۋ سالۋ قىلىعىمەن ۇنامدى. ەڭ باستىسى، قالامگەر ءوزىنىڭ ازاماتتىق ۇستانىمىنان تانبايدى. ول ءاۋ باستان-اق "جاعىنبادىم اكىمىنە، ومىرگە، جالبارىنا جالىنبادىم تاڭىرگە، نامىسىمدى بەرگەن جوقپىن قولىمنان، كونگەن جوقپىن قياناتقا، جابىرگە"، دەپ جۇرگەن قايسار مىنەزىنەن اينىمايدى. مۇنداعى تاعدىرلار توعىسى، كەيىپكەرلەردىڭ تيپتىك بەينەگە كوتەرىلۋى، ىشكى اعىس، سونى تۇيىندەر وسىنداي وي قورىتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. مۇنداي وي تۇيىنگە اقىندى ۋاقىت ۇيرەتتى دەۋگە نەگىز بار، ول گازەت-جۋرنال، باسپا ورىندارىندا، پارتيا-سوۆەت قىزمەتىندە، اكىمشىلىكتەردە، ءتىپتى جوعارعى كەڭەستىڭ اتى شۋلى تاراپ كەتەتىن پارلامەنتىندە از ۋاقىت دەپۋتات بولعان، ومىردە مول تاجىريبە جيناقتاعان ازامات قوي، سونىسى سەبەپكەر بولسا كەرەك-تى.

وتكەن جىلى استاناداعى "ەل وردا" باسپاسى ساكەن يماناسوۆتىڭ كەيىنگى ون جىلدان استام ۋاقىت ىشىندە جازعان جىرلارىنىڭ باسىن قوسىپ، قالىڭ ءبىر توم ەتىپ شىعاردى. "وتكىردىڭ ءجۇزى" اتالاتىن وسى كىتاپتا ساكەننىڭ كوپ جاقسى ولەڭدەرىنىڭ قاتارىندا "جايلاۋدا، 1991 جىلدىڭ جازى ەدى" دەيتىن جەرلەسى سەرىك تولعانبايەۆقا ارنالعان ولەڭى بار. شاعىن عانا ارناۋ ولەڭ بولعانىمەن بۇل ولەڭنىڭ قۇرىلىمى بولەك. مۇندا ەتنوگرافيا دا، ءسالت-داستۇر دە، ادەت-عۇرىپ تا جەتەدى. اسىرەسە ادام تاعدىرىنىڭ قابىسۋى قىزعىلىقتى، ەل سالتىن جاقسى بىلەتىن اقىن اۋىل تىرشىلىگىن ولەڭىندە ءساتتى سۋرەتتەيدى.

اقىن كىتابىندا ءوز تۇستارىنا كوپ جىر ارناپتى، وعان توقتالۋ قاجەت تە بولماس. ءبىزدى ەل، جەر تاعدىرىنا ارناعان ولەڭدەرى قىزىقتىردى.

ارقامدى اۋىق-اۋىق اياز قارىپ
اعايىن ازعاندا دا جاي ازبادىق
كولىڭ دە،
كوڭىلىڭ دە شالقار جاتقان
بارادى بىرتە-بىرتە سايازدانىپ، -

دەيدى اقىن. ەگەر ول:

بۇل كۇندە —
ءىشى زۇلىم،
سىرتى — جىلى،
ازىپ تۇر ۇلدارىڭنىڭ ۇرتى ۇزىنى
ونىڭ دا كىمگە بەرىپ، كىمدى الاتىن
قولىندا سالا قۇلاش ءجۇر ءتىزىمى، —

دەسە يلاناسىڭ. اقىن بىردە:

ءادىل ايتقان ءازىلىمدى كەك تۇيگەن،
تالاي دوسىم كورمەستەي بوپ كەتتى ۇيدەن.
وعان دا ءوزىڭ كۇيزەلەسىڭ، كۇيەسىڭ،
كىناڭ جوعىن بىلە تۇرا بەت كۇيگەن، —

دەيدى. ءقازىر قۇرداسىڭ با، سىرلاسىڭ با كوپتەنگى، كوتەرمەيتىن بولىپ الدى وكپەڭدى. الا كوڭىل دوس كوپ، ەكپەنى ءبوز وكپە دوس كوتەرمەيدى. مودا وتىرىك ماقتاۋ، كوپشىك قويۋ بولسا سوندا قاي مۇراتقا جەتتىك، اقىن وسىنداي ادامدار اراسىنىڭ قاتىناسىن جەرىنە جەتكىزە ايتادى. دۇنيە جالعان، سوندىقتان دا:

ارنەگە ەمىندىرىپ، ەلەڭدەتىپ،
بارا ما بوق دۇنيە مەنەن دە ءوتىپ

دەگەنى پيسسيميستىك سارىن ەمەس، قۇيىنداي ۇيتقىپ-ويناپ وتەتىن ومىرگە ءپالساپا. قاي جۇرەكتىڭ دە بابادان قالعان ءسوز ءمانى كەمىسە بوزىنگەن كوڭىلى بوزدايتىنى انىق. وسى رەتتەن دە:

تىرەسىپ كەلەم، كۇرەسىپ كورەم،
ءمىز باعار ەمەس سىرەسىپ كەرەڭ، —
...سالدىر دە كۇلدىر سايتان اربانىڭ،
سوڭىنان قالماي...
ىلەسىپ كەلەم!' —

دەپ جۇبانادى.

اقىن كوڭىلى بىردە كول، بىردە بۇلاق. ەلىنە اعا دا، جاعا دا بولعىسى كەلەتىن كوڭىلدىڭ كەيدە سىر بەرەتىنى بار. وسىنى اقىن"سايتان اربا سوڭىنان قالماي ىلەسىپ كەلەم" دەپ سەزدىرەدى. ال، "دەپ كورسەك" دەيتىن ولەڭى ۇلتتىق ساناعا اسەر ەتەتىن ولەڭ، جانايقاي باسىم.

كولگىرلىكتى كەرە تۇرا كەكتەنىپ،
كىجىنبەدىك،
تىزىمگە ەرىپ...
ەپتەدىك.
كۇشىگىمىز ىرىلداسا — ءماز بولىپ،
شىندىق ىزدەپ شىرىلداسا — جەك كورىپ، —
دەپ باستالاتىن بۇل ولەڭ:
...ويعا دا العان،
بويدا قالعان وتتى ولشەپ،
كەش تە بولسا قايتەر ەدى كەكتەنسەك،
"قۇلدىق تا بار،
سۇمدىق تا بار زاماندا
و، جاماعات، شىندىق تا بار!" دەپ كورسەك، —

دەپ تۇيىندەلەدى. ەت ءولىپ كەتكەن تىرلىك وسىلاي بولسا دا اقىن جۇرتىنا مۇلگۋ جەتەدى دەپ ءتۇر. ءتىل، ءدىن، ءدىل اربالىپ، الدانعان زاماندا سىلكىنبەسەك بولمايدى دەيدى اقىن. "كورسەك" دەگەنىندە ءبىراز ءمان بار. اقىننىڭ سەزىم ارپالىستارى مەن وي اعىستارىندا ءوزىن دە وزگەنى دە قايراۋ قايراعى جاتىر، ولەڭنىڭ ىشكى ءيىرىمى وسىعان شاقىرادى.

"وتكىردىڭ ءجۇزى" كوپ ويعا جەتەلەيدى، اقىن تاعىلىمى كىسىنى بەي-جاي قالدىرماي ىشكى شەردى ءبىر تولقىتسا، ادامگەرشىلىككە قاراي باستايتىن تۇسى ويلانتادى. ساكەننىڭ جىر جولدارىنان اسقاق تا ادۋىندى مىنەز كورسەك بۇل اقىننىڭ ءوزى-اۋ دەپ شامالايسىڭ، ەلىم دەسە ەلجىرەپ تۇرار نازىك جۇرەگىن، اقيقات جولىنداعى اقبەرەن وتكىرلىگىن، اق ماحاببات سەزىمىڭ اڭعارعان سايىن، ولەڭدەگى ساكەن مەن ومىردەگى ساكەندى ەگىزدەي كورىپ وتىراسىڭ. ونىڭ اقىندىق ادالدىعى "دوستى اڭساپ كەلەم" دەيتىن ولەڭىندە بار قىرىنان اشىلعان.

جولىققان شاقتا-اق ۇمىت بوپ قايعىڭ،
تالاس قاپ،
شامدانۋى دا،
تاڭدانۋى دا جاراستى-اق.
ويلاماي وتكەن تىرلىكتىڭ نارقى، پارقىن دا،
دوستى اڭساپ كەلەم نار كوڭىل،
دوستى اڭساپ كەلەم ءارى اسقاق!
وتسە دە تىلەپ...
جولىققان سايىن ءبىر ورتەپ،
جولىققان سايىن شيرىعىپ،
جايناپ،
تۇلەر تەك،
جادىراتىپ جاندى،
جارقىلداپ كۇلىپ، جاناتىن،
دوستى اڭساپ كەلەم ءبىر بيىك،
دوستى اڭساپ كەلەم شىن ەركەك!
جولىققان سايىن قوياۋسىز قۇشار وت-دەممەن،
الاڭسىز دوستى
اڭساپ تا كەلەم كوپتەن مەن.
سونداي ءبىر دوستى ىزدەپ-اق ءجۇرمىن شارق ۇرىپ
ىزدەپ-اق كەلەم جازدان دا،
ىزدەپ-اق قىستان...
كوكتەمنەن!...
ىزدەپ-اق كەلەم سونداي ءبىر دوستى شىن اڭساپ،
جاقسىلىق دەسە كوز جۇما تارتار ۇران ساپ.
كىناسى بولسا قۇدايدىڭ ءمىنىن بەتكە ايتار
جىگىتتەن تۋرا اينالىپ،
ايھاي، ارمان نە،
ءبىر وكپەسىنە تۇرا الساق!..
دوستى اڭساپ كەلەم
ايىرىلماي وتەر تىرلىكتەن،
ونىسىز، بالكي، ولقى دا بولار جىر بىتكەن،
ولقى دا بولار ءومىرىم،
ءجۇرمىن اڭساپ-اق،
اڭساپ-اق،
اڭساپ ءجۇرمىن-اۋ
اسىل دا دوستى ءبىر كۇتكەن! —

دەۋى تەگىن بە؟ دوس قايدا سول؟ كىم-كىمنىڭ دە ۇلكەن سۇراعى ىشىندە جاتىر، شىن دوسى بار ادام باقىتتى، ال تاپپاساڭ شە، سوندىقتان دا كىم-كىم دە دوس ىزدەيدى، ءبىراق دوستى دا اللا بەرەتىن بولسا كەرەك، ادالىنان جولىققان دوس تاعدىردىڭ ءبىر سىيى! ويىڭا شاڭگەرەي اقىننىڭ "سىرشى" دەيتىن ولەڭى ورالادى.

قۇيرىق اتىپ ءقۇليا،
تۇلكىدەي قاشقان جىميا،
قاراڭدى ءۇزىپ باراسىڭ،
بىزدەن دە قايران ءدۇنيا...
داۋرەن ءوتىپ، جاس جەتىپ،
زامانداس قۇربى ادامدار،
ازايىپ كەلىپ، و ءبىتتى.
كورگەن تۇستەي ءبارى دە،
كوزىمنەن بولدى زىم-زيا.

ءومىر زاڭى وسىنداي، ءبارى ارمان، ادام ارمانداۋىن قويمايدى، ادام ۇمىتپەن ءومىر سۇرەدى. زىم-زيا تىرلىك جۇيرىك، ءبارى ءبىر كورگەن ءتۇس! سوندا دا بىرەۋگە جان قايعى، بىرەۋگە باس قايعى، ال، ساكەن اقىن دوس ىزدەيدى. وي مەن سەزىم — اقىننىڭ التىن ارقاۋى! ول تاڭىرقايدى. "بۇل نەتكەن ەل، نەتكەن ەل" دەپ تاندانادى. تاندانا وتىرىپ:

...جاقىنىڭ جوق وكپەلەر،
جاۋىڭ دا جوق جەك كورەر،
ۇرى-قارى اكىمى،
اقىنىڭدا جوق بەدەل،
بۇل نەتكەن ەل، نەتكەن ەل؟
ايارلىقتى — ايلا دەر،
قاراۋلىقتى — پايدا دەر،
سۋ جۇرەكتەر مەكەنى —
اپىر-اۋ، بۇل نەتكەن ەل،
اپىر-اۋ، بۇل نەتكەن ەل؟! —

دەيدى. بۇل قاي تۇجىرىم — سۇراق؟ سارىندى وي ءتۇيىنىن اۆتور وقۋشىعا تاستايدى. ءتاسىل جاقسى. ادەتتە وقۋشى ءسوزدى سىناسا، ءسوز وقۋشىنى دا سىنايدى. اقىن تىرناق ىشىندەگى كىردى كورىپ وتىر. ويتكەنى ەل وزىنىكى، ەل وزىنىكى بولعاسىن ءمىنى دە ورتاق، اقىن مىندەتى سونى كورسەتۋ.

ەندى اڭگىمە باسىندا ايتقان ۋاجگە قايتىپ ورالار بولساق، "بۇگىنگى اقىنداردىڭ العاشقى وندىعىندامىن" دەيتىن ساكەن سوزىنە تاعى ءبىر توقتالىپ وتۋگە تۋرا كەلەدى. "وندىعى" نەسى؟ ساكەن اقىن "وندىق" ىشىندە جۇرەتىن اقىن با؟ كەزىندە زامانداسى، قالامداس قۇرداسى اسقار سۇلەيمەنوۆ ايتقان جانە ءبىر ءسوز بار. ول: "ەگەر قازاق ادەبيەتىنە مەندەلەيەۆ كەستەسى سياقتى كەستە بولسا، سونىڭ ءبىر ۇياسىنا ماڭگىلىك تۇراقتاعان اقىن — ساكەن يماناسوۆ!" — دەپتى. دۇرىس-اق ايتقان عوي، وسى پىكىر كوڭىلگە قونادى، اقىندى جاساندى سان قاتارىنان ەمەس، اسقار ايتقان ۇيادان، تولعامدى وي توعىسىنان، اقىندىق تالانتىنان، ءسوز مەڭگەرۋ شەبەرلىگىنەن ىزدەگەن دۇرىس شىعار. ايتپەسە ەش لاۋازىم دا اقىنعا اقىندىق قوسپايدى، لاۋرەاتتىق اتاق تا اقىن ءۇشىن بەدەل ەمەس. ءبىر كەزدەردەگى گوركييدىڭ "جازۋشى — قۇرمەتتى ات" دەيتىن اتالى ءسوزى ەسكىرگەن زاماندا، بىزدەگى جازۋشىلاردى مەملەكەت تاراپىنان كاتەگورياعا ءبولىپ (ءبىرىنشى سورت، ەكىنشى سورت دەگەن سياقتى)، ءبىر بەرىپ، ءبىر الىپ تاستاپ جۇرگەن "حالىق اقىنى"، "حالىق جازۋشىسى" دەيتىن اتاق، ءداستۇرلى مەملەكەتتىك سىيلىق، كەۋدەگە سولكەباي تاققاننان ەكى بولعان تۆورچەستۆو ادامى جوق. ءبىر جاقسىسى، ساكەن وسىلاردىڭ بارىنەن ادا، سوندىقتان دا ءبىز ساكەندى جوعارىدا ءوزى ايتقان "وندىقتار" قاتارىنان ىزدەمەدىك، ونى جونە ءجون كورمەيمىز دە. اقىن تۇسىنە ىلعي اقبوز ات كىرەدى ەكەن، كىتابىندا "ءبىر اقبوز ات تۇسىمە كوپ كىرەدى" دەيتىن ولەڭى دە بار، ىلايىم، سول اقبوزىنا وڭىندە مىنسە يگى. ساكەندەي اقىنعا اقبوز مىنگەن جاراسادى. اقىننىڭ ءوز تۇلپارى بولعانى ارينە جاقسى.

---