InfoHub Logo

Baıaǵyda Murat degen kisi bolǵan eken. Bir kúni ol alys saparǵa attanady. Jol júrip kele jatyp, qatty sharshaǵan Murat aıdaladaǵy jalǵyz úıge kez keledi. Úıge kirse, aıaǵy kisendeýli, jas, ádemi kelinshek otyr. Qasynda úsh kúshik júgirip júr. Murat amandasyp bolǵan soń:

         — Qudaıy qonaqpyn. Dám aıdap osy úıge kelip otyrmyn. Qarsy bolmasańyz, sizdiń úıge toqtap, áldenip, tamaqtanyp alsam ba dep edim. Aqyńyz ketpes, pulyn berem, – deıdi.

Kelinshek Muratty et pen qymyzǵa toıdyrady. Tamaq iship bolǵan soń, bir-birinen jón surasady. Kelinshektiń aty Hanym eken. Ol:

         — Men sıqyrshy shaldyń áıelimin, myna kúshikter - onyń balalary. Kúıeýimniń boıy bir qarys, saqaly qyryq qarys. Ol qazir malyn baǵyp, dalada júr. Úıge keshke qaraı keledi. Óziniń maǵan kórsetken qorlyǵy ushan-teńiz, – dep áńgimelep beredi. — Meniń adam ataýlyny kórmegenime birtalaı jyl boldy. Sizdi Qudaı aıdap kelgen shyǵar. Meni osy páleden qutqara kórińiz, – deıdi suranyp.

Murat kelisedi, sol kezde Hanym sózin jalǵastyryp:

         — Onyń keletin ýaqyty bolyp qaldy. Bul jerden tezirek ketkenimiz jón. Ózi – júırik. Bizdiń bir kún júrgen jerimizge kózdi ashyp-jumǵansha jetip barady. Ýaqyt utý úshin, osy úıdi jyǵyp, zattaryn ár jerge úıeıik. Sosyn balalarynyń birin batysqa, birin shyǵysqa, endi birin temirqazyq juldyzynyń baǵytyna qaraı aparyp tastaıyq. Ol balalaryn jınap, zattaryn túgendep júrgende, biz biraz jerge baryp qalarmyz, – deıdi.

         Endi ekeýi osynyń bárin oryndap, qashady. Jol-jónekeı Murat:

         — Bul jaýyzdyń qolyna qalaı túsip júrsiz? – dep kelinshekten suraıdy.

         — Bizdiń úıdiń bir asaý aty bolatyn. Birde ol joǵalyp ketti. Sony izdeımin dep elden alystap ketippin. Bir mezgilde qarasam, atym bir butada baılaýly tur. Jaqyndap kelsem, bul buta bolmaı, boıy bir qarys, saqaly qyryq qarys shal bolyp shyqty. Atymdy suraıyn dep jaqyndaǵan kezimde, ol meni shap berip ustaı aldy. Aıaq-qolymdy baılap, úıine alyp keldi. Atymdy soıyp jedi. Óziniń maǵan kórsetpegen qorlyǵy joq, – dep, Hanshaıym jaýap beredi de: — Júristi tezdete túseıik, ol endigi úıine kelgen bolar. Eger shal bizdi qýyp jeter bolsa, esińizde bolsyn, onyń sıqyry tek basyna qatty soqqy tıgen kezde ǵana joıylady, – dep, sózin jalǵastyrdy.

         Osylaı Hanym men Murat kúni boıy júrip, tún bolǵanda bir jerge kelip jatady. Tańerteń Murat Hanymdy tappaı qalady. «Qaıda ketti eken?» degen oımen jan-jaǵyna qarap turǵan ol alystan júgirip kele jatqan kishkentaı adamdy kóredi. «Boıy bir qarys, saqaly qyryq qarys shal osy bolar» dep, Murat qasha jóneledi. Júgirip baryp bir terektiń basyna shyǵady. Sıqyrshy shal da terekke órmeleıdi. Osy kezde shaldyń saqaly butaqqa ilinip qalady. Ol saqalyn tartyp, terektiń basyna qaraı órmeleı túsedi. Saqaly butaqtan butaqqa ilinip, talǵa oralady. Hanshaıymnyń aıtqan sózderi Murattyń esinen shyǵyp ketken edi. Ol shal osylaı saqalymen álek bolyp jatqan kezde, terekten túsedi de taýǵa qaraı bet alady. Taýdyń basyna shyǵyp, boıy bir qarysty taspen atqylaıdy. Boıy bir qarys laqtyrǵan tasty qaǵyp alyp, ózine qaıta laqtyrady. Sóıtip, ekeýi taspen uzaq atqylasady. Aqyry shal qınala-qınala terekten túsedi. Endi taýdyń basyna qaraı bet alady. Órmelep kele jatyp aıaǵy taıyp, saıǵa qaraı qulaıdy. Osylaı basyna qatty soqqy tıgen shal sıqyrynan aıyrylady.

         Shaldan qutylǵan Murat baıaǵy baǵytymen júre beredi. Kenet aldynan bir-birimen arbasyp jatqan aq jáne qara jylan shyǵady. Qarasy aq jylanǵa edáýir qysym kórsetip, tyqsyryp barady eken. Olardy qyzyqtap qarap turǵan Murat «aq tús tazalyqtyń belgisi ǵoı» degen oımen aq jylanǵa bolysyp, qara jylandy jyǵyp beredi. Jaýyn jeńgen aq jylan bir silkinip, sulý jigitke aınalady da:

         — Sizge úlken raqmet. Men aq jylandardyń patshasymyn. Anaý jatqan – qara jylandardyń patshasy. Onyń bir jylany bizge qosylyp ketip, sol úshin tóbelesip jatqan edik. Siz bolmaǵanda, meniń aman qalý, qalmasymdy bir Qudaı biler edi. Osy kómegińiz úshin qandaı jaqsylyq jasasam eken? Ǵajaıyp altyn júzigimdi bereıin. Ol júzikti taqqan adam qalaýyna qaraı baı da, patsha da bola alady. Osy tartýymdy shyn kóńilmen qabyl alyńyz, – deıdi.

            Murat jigittiń aq nıetine razy bolyp, syılyǵyn alady. Jylandardyń patshasymen qoshtasyp, saparyn jalǵastyrady. Aqyry bir elge kelip, turaqtaıdy. Sol elde ol Hanshaıymdy kezdestiredi. Nelikten aıtpaı joq bolyp ketkenin Hanshaıym Muratqa bylaı dep túsindiredi:

         — Meniń adam tilin túsinetin, ǵajaıyp tazy ıt pen mysyǵym bar. Olar qatar turǵanda, eshkimge kórinbeı, qalaǵan jerge kózdi ashyp-jumǵansha jete alatyn qasıetterimen erekshelenedi. Attyń artynan ketken meni ıt pen mysyǵym izdep shyǵypty. Uıyqtap jatqan jerimnen tapqan olar ortalaryna alyp, qatar turyp elimizden bir-aq shyǵypty. Odan keıin buıryǵym boıynsha ekeýi seni syrtyńnan baqylap júrdi. Osy qalaǵa kele jatqanyńdy da men bilip otyrǵan edim.

         Áńgimeni tyńdap bolǵan soń Murat Hanshaıymǵa kóńilin bildiredi. Qyz da ony unatqan eken. Ekeýi kelisip, nekelesedi. Turmystary ońalyp, baıı bastaıdy. Olardyń tez baıýy osy eldiń halqyn tańdandyrady.

         Bir kúni Murat sharap iship, mas bolyp, bar syryn qasyndaǵy joldastaryna aıtyp qoıady. Muny joldastary halyqqa jaıady. Olar:

         — Murattyń keremet altyn júzigi bar eken desedi. Osy áńgimeni bir zulym kempir estıdi. Hanshaıymmen tanysyp, olarǵa qyzmetshi bolyp jaldanady. Úıge sińip, sharýashylyǵyna da aralasa bastaıdy. Júziktiń qaıda jatqanyn da bilip alady. Bir kúni úı ıeleriniń joqtyǵyn paıdalanyp, tekemettiń arasyna jasyryp qoıǵan júzikti urlap ketedi.

         Osylaı zulym kempir qýlyǵyn asyrady, Murat júzikten aıyrylyp qalady. Ári-beri izdep, qatty qamyǵady. Ieleriniń jabyrqaý kóńilin baıqaǵan ıt pen mysyq júzikti izdep shyǵady.

         Jol-jónekeı kezdesken aýyldardy qarap, kempirdi talmaı izdeıdi. Bir kúni kempir turatyn aýyldy tabady. Ekeýi qatar turyp kempirdiń aýlasynan bir-aq shyǵady. Bul kúnderi baıı bastaǵan kempirdiń esiginiń aldynda eki júzdeı qoı jaıylyp júr eken. It pen mysyq kózge kórinbeı úı ishine kiredi. Qasynda úsh balasy bar kempir naǵyz hanshadaı, tórde kósilip jatqan edi. Saqınany suq saýsaǵyna kıip alypty. It pen mysyq qolaıly ýaqytty kútip, kempirdi baqylap jata beredi. Osylaı kesh batqanǵa deıin jatady. Qarańǵy túsken soń úı ıeleri jatyp demalýǵa qamdana bastaıdy. Osy kezde kempir qolyndaǵy altyn saqınany sheship, sandyqqa salyp qoıady. Eldiń kózi uıqyǵa ketti-aý degen kezde, ekeýi aqyryn basyp, sandyqqa jaqyndaıdy. Sandyqtyń qulpyn asha almaı áýre bolyp jatqan kezde, tyqyrdan kempir oıanyp ketedi. Ol sandyqtyń qasynan jalt etip, joq bolyp ketken ıt pen mysyqty baıqap qalady. Arttarynan qýa jónelmek bolady, biraq olardyń qaıda joǵalyp ketkenin bilmeı, ańtarylyp qalady. Balalaryn oıatyp:

         — It pen mysyqty taýyp kelińder! – dep buıyrady. Ózi ishte qalyp, sandyqty ashyp, saqınany alady. Saqınany saýsaǵyna sala bergende, ıt jaqynyraq kelip aıaǵynan tistep qalady. Kempir qolyndaǵy saqınany túsirip alady. Osyny paıdalanǵan mysyq ǵajaıyp altyn saqınany bas salyp, tazyǵa qatarlasqan kezinde ekeýi kózden ǵaıyp bolady. Osylaı ıt pen mysyq júzikti Muratqa ákelip beredi. Murat pen Hanshaıym olarǵa razy bolady. Baǵady, asyraıdy. Osy kúnnen bastap júzikti kúndiz mysyq, túnde tazy kúzetetin bolypty.

         Murat pen Hanshaıym ǵajaıyp ıt pen mysyqtyń, júziktiń arqasynda baılyq, baqytqa kenelipti.

---