InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Atadan qalǵan asyl sóz
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: oqýshylarǵa ata - babamyzdan qalǵan asyl muralardyń biri – sheshendik sózderdiń qudiretin tanytý, Qazaq dalasynda ómir súrgen dýaly, ot aýyzdy, oraq tildi sheshenderdiń urpaqtan urpaqqa, atadan balaǵa mura retinde jetken asyl sózderiniń maǵynasyn ashý.
Damytýshylyq: oqýshylarǵa sheshendik sózder arqyly zerdeli, bilikti de, bilimdi, oı – qıaly ushqyr, aqyldy, parasatty tapqyr bolýǵa baýlý.
Tárbıelik: Sheshendik sózder arqyly oqýshylardy atadan qalǵan syılastyq, ınabattylyq dostyq, joldastyq sıaqty asyl muralardy úırenýge, tárbıeleý.
Sabaqtyń ádisi: Baıandaý, suraqqa jaýap, sahnalyq qoıylym, shyǵarmashylyq izdenis,
Kórnekiligi: Interaktıvti taqta, Tóle bı, Áıteke bı, Qazbek bı sýretteri, Sheshendik sózder kitaby, naqyl sózder.
Sabaqtyń kezeńder:
1. Amandasý
2. Shattyq sheńber
3. Topqa bólý
4. Suraq - jaýap
5. Oı derek:
6. Shyǵarmashylyq jumys
7. Suraqtar. Óleń jolyn jalǵastyrý.
8. Sheshendiktiń taǵy bir tarmaǵy - maqal - mátelder.
9. Naqyl sóz - aqyl sózderge
Amandasý. Synyp ishin uıymdastyrý.
Oqýshylardy túgendeý.
Shattyq sheńberi. Balalar bir – birimen qoldarynan ustap, sheńber qurap turady, bir - birimen, sálemdesedi.
- Sálemetsińder me, balalar! Bir - birimizdiń qolymyzdy ustaǵanda neni sezemiz?
- Bir - birińe kúlimdep qarańdarshy, júzderińnen neni baıqap tursyńdar.
Endi bir - birlerińe jaqsy tilekter aıtamyz.
Topqa bólý
Muǵalim: - Balalar, Ótkirdiń júzi, Kesteniń bizi, Órnegin sendeı sala almas,- degen
Abaıdyń bul óleń joldary ne týraly dep oılaısyń? (Sóz óneri, sheshendik týraly)
Kirispe sóz: Asyl marjan arý moınyna, almas qylysh er moınyna jarasatyny sıaqty sóz asyly da óz ortasynda qundy demekshi bizderge sonaý – sonaý zamandardan beri. Ata – babalarymyzdan qalǵan mol muralar bar. Olar neler desek
• Eskirmeıtin esti sózder.
• Maqal – mátelder
• Naqyl - aqyl sózder
• Sheshendik sózder bolyp tabylady.
Suraq - jaýap «Júıeli sóz júıesin tabady, júıesiz sóz ıesin tabady»
1. Sheshendik degenimiz ne?(tapqyrlyqpen, kórkem tilmen aıtylǵan úlgili oılar, tujyrymdar) Sheshendik sóz – dúıim jurtyn aýzyna qaratyp asyl sózdiń órnegi. Sheshendik sózder – aýyzeki aıtylý arqyly urpaqtan urpaqqa jalǵasyp bizge deıin kele jatqan óner. El arasyndaǵy sheshilmeıtin daý – damaıdy bir aýyz sózben asa sheberlikpen sheship bergen bı erekshe qadirleıtin sheshenderimiz Jırenshe, Qarashash, Tólebı, Áıteke bı t. b. El bolashaǵyn oılaǵan ot aýyzdy, oraq tildi sheshenderimizden qalǵan asyl muramyz.
2. Qazaq eliniń ataqty bılerin ataıyq?
Úsh bı, Saqqulaq bı, Bapan bı, Syrym bı, Baıdaly bı, Móńke bı.
3. Bılerge tán basty qasıetti ata?
(Ádildik, shynshyldyq, batyrlyq, aqyndyq, sheshendik, ádeptilik, kóripkeldik, boljaı bilý)
4. Qazaqtyń sheshendik sóz tarıhy kimderdiń esimderimen qalyptasyp, órkendeı tústi?(Jırenshe sheshen, Asan qaıǵy, 14 - 15 ǵ)
5. Óz táýelsizdigin qorǵaý jolyndaǵy bı, sheshender kimder? (Shalkıiz, Buqar, Shortanbaı, Dýlat, Murat, 15 - 18 ǵ)
1. Adamnyń basshysy – aqyl.
2. Jetekshisi – talap.
3. Jolaýshysy – oı.
4. Joldasy – kásip.
5. Qorǵany – sabyr.
6. Qorǵaýshysy – minez.
7. Synaýshysy – halyq. (Saqqulaq bı)

Oı derek:
Qazaqtyń sheshendik sózderin ózge jurttyń ataqty adamdary, ǵalymdary joǵary baǵalady. Sheshendik sózder nusqalaryn akademık V. V. Radlov (XIX ǵ.) zerttep jınaǵan. Ol: "Qazaqtar... múdirmeı, kidirmeı, erekshe ekpinmen sóıleıdi. Oıyn dál, aıqyn uǵyndyrady. Aýyz eki sóılep otyrǵannyń ózinde sóılegen sózder uıqaspen, yrǵaqpen keletindigi sonshalyq, beıne bir óleń eken dep tań qalasyn", – dep kórsete otyryp, ásirese qazaq tiliniń tazalyǵy men tabıǵılyǵyn durys ańǵaryp, qazaqtardyń sózge tapqyrlyǵy men sheshendigi ózine erekshe áser etkenin jazǵan. Sondaı - aq, qazaqtyń sheshendik, tapqyrlyq, naqyl sózderin jınap jarıalaǵandardyń biri – Ybyraı Altynsarın.

Atadan qalǵan asyl sóz. júkteý