InfoHub Logo

Aqtóbe qalasy, №40 orta mekteptiń
fızıka pániniń muǵalimi Býrıbasova Gýljamal. Amanjanovna
Sabaqtyń taqyryby: Elektr órisiniń potensıaly.
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Elektr órisi núkteleriniń energetıkalyq sıpattamasyn engizý, núktelik zarád órisiniń potensıalynyń formýlasy jáne potensıaldar aıyrymynyń fızıkalyq maǵynasyn uǵyndyrý. Ekvıpotensıaldyq betke túsinik berý.
Damytýshylyq: oqýshylar belsendiligin arttyrý, esepter shyǵarý.
Tárbıelik: Oqýshylardy jaýapkershilikke, tıanaqtylyqqa, eńbekke baýlý.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq. STO tehnologıasy.
Sabaqtyń ádisi: Baıandaý, jattyǵýlar sabaǵy.
Sabaqtyń kórnekiligi: plakat, ınteraktıvti taqta, vıdeoproektor.
Sabaq barysy:
Uıymdastyrý kezeńi.
Úı tapsyrmasyn tekserý: «Qyzyǵýshylyqty oıatý» a) “Tańdap alý” ( Ár uǵymǵa sáıkes keletin anyqtamany taýyp tańdańyz)
1 Birtekti elektr órisi kezindegi jumystyń formýlasy 6 kontýr tuıyqtalǵan bolsa
2 Zarádtalǵan deneden sheksiz alysta ornalasqan núktedegi zarádtiń potensıaldyq energıasy? 7 Konservatıvti kúshter
3 Elektr órisi kúshteriniń jumysy nólge teń? 8 potensıaldyq
4 Elektr órisin týdyratyn elektr zarádtarynyń keńistiktegi taralýy ýaqyt boıynsha ózgermeıtin kúshter? 9 A=qELCosα
5 Jumysy joldyń pishinine táýelsiz bolatyn óris? 10 W∞=O
6 Elektrostatıkalyq kúshtiń jumysy 11 A=qEL
v) Esep shyǵarý.
1. Kerneýligi 60kV/m birtekti óriste 5nKl zarád oryn aýystyrǵan. Modýli boıynsha 20sm ge teń oryn aýystyrý kúsh syzyqtarynyń baǵytymen 60° burysh jasaıdy. Óristiń jumysyn esepte.
III. Jańa sabaq «Maǵynany taný»
Elektr órisine engizilgen zarádtalǵan denege óris tarapynan kúsh áreket etedi. Osy kúsh áserinen dene oryn aýystyryp, jumys isteıdi.
Avs=Wv – Wc; A/q=W; A/q=(W1 )/(q )– W2/q;
φ=W1/q; Muny óristiń energetıkalyq sıpattamasy dep jáne berilgen núktedegi óristiń potensıaly dep ataıdy.
Elektr órisi núktesiniń potensıaly san máni jaǵynan birlik oń zarádti osy núkteden sheksizdikke alyp ótkende elektr órisi kúshteriniń atqaratyn jumysyna teń bolatyny shyǵady. Eger q zarádtan potensıaly izdelinip otyrǵan 1 - núktege deıingi qashyqtyqty r1 dep belgilesek, onda bul núktedegi potensıal
(1) φ1= q/(4πε_(0 r_1 ) );
Osy formýla boıynsha shardyń betinde birkelki taralǵan q zarádtiń shardan tys ornalasqan barlyq núktelerde týdyratyn óristeriniń potensıaly esepteledi. r1 - shardyń sentrinen belgili bir núktege deıingi qashyqtyqty bildiredi. Oń zarádtiń potensıaly zarádtan alystaǵan kezde kemıdi, al teris zarádtiń potensıaly kerisinshe artady. Potensıal skalár shama, sondyqtan eger óristi kóp zarád týdyrsa, onda óristiń kez kelgen núktesindegi potensıaly osy núktede árbir jeke zarádtar týǵyzatyn potensıaldarynyń algebralyq qosyndysyna teń bolady. (1) formýladan kórip otyrǵanymyzdaı óristiń q núktelik zarádtan r1 qashyqtyqta jatqan barlyq núktelerinde ) φ1 potensıal birdeı. Bul barlyq núkteler q núktelik zarád ornalasqan núkteden r1 radıýspen syrttaı syzylǵan sferanyń betinde jatady.
Barlyq núkteleriniń potensıaldary birdeı bolatyn bet ekvıpotensıal bet dep atalady. (latyn. Ekvı – «teń»). Ekvıpotensıal bet úshin
φ=const
Elektr órisiniń kerneýlik syzyqtary ekvıpotensıal betterge perpendıkýlár. Iaǵnı zarád ekvıpotensıal betpen oryn aýystyrǵanda óris kúshteriniń jumysy nólge teń.
q zarád oryn aýystyrǵan kezde atqarylatyn óris kúshteriniń jumysy tek joldyń basy men sońyndaǵy potensıaldardyń aıyrymy men ǵana anyqtalady. Sondyqtan q zarádti bir ekvıpotensıaldyq betten ekinshisine ótken kezdegi jumysy joldyń pishinine táýelsiz bolady. Óris kúshteriniń áreketinen oń zarádtardyń úlken potensıaldan kishi potensıalǵa qaraı, al kerisinshe teris zarádtardyń kishi potensıaldan úlken potensıalǵa qaraı oryn aýystyratynyn este saqtaý kerek.
Óristiń kerneýligi men kerneýi arasyndaǵy baılanys.
E=U/d=((φ1 - φ2))/d;
Kerneýlik birligi vólt bólingen metr 1V/m.
IV. Bekitý. Elektr órisin sıpattaıtyn fızıkalyq shamalardy baılanystyratyn formýlalardy jazý.
V. (Kitappen jumys). Esepter shyǵarý
№1
Óristiń eki núktesiniń arasynda shamasy 0, 012Kl zarád oryn aýystyrǵanda óris 0, 36 Dj jumys jasasa, óristiń sol núkteleriniń potensıaldar aıyrymy nege teń?
№2
1, 3*10 - 7 kýlon zarádti sheksizdikten elektr órisiniń belgili bir núktesine kóshirgende istelgen jumys 6, 5*10 - 5 Dj teń. Óristiń osy núktesiniń potensıalyn tap.
№3
Zarádti jerden potensıaly 1000V teń óristegi núktege kóshirgende 1*10 - 5Dj jumys isteledi. Zarádtiń shamasyn tap.
№727 Rymkeevıchm(esepter jınaǵy)
20nKl zarád potensıaly 700V núkteden potensıaly 200V núktege oryn aýystyrǵanda óris qandaı jumys isteıdi? Potensıaly 100V núkteden 400V núktege oryn aýystyrǵanda she?
№728
Kerneýligi 1kV/m birtekti elektr órisinde kúsh syzyqtarynyń baǵytymen - 25 nKl zarádti 2sm - ge jyljytqan. Óristiń jumysyn, zarád pen óristiń ózara áseriniń potensıaldyq energıasynyń ózgerisin, oryn aýystyrýdyń bastapqy jáne sońǵy núkteleriniń arasyndaǵy kerneýdi tabyńdar.
Qorytyndy
Baǵalaý.
Úıge tapsyrma