O zamanda bar eken jalǵyz kıik,
Tamam kápir attandy tuzaq jıyp.
Tuzaǵyna káýirdiń (kápirdiń) kıik túsip,
Tartyp úzip kete almaı, qaldy kıik.
Qudaıym jetkizbesin bizdi júzge,
Estimegen sóz keter qula túzge.
«Kıik» - degen az ǵana óleńim bar,
Tyńdasańyz, aıtamyn ony sizge.
Kıikti aldy ol káýir toryn quryp,
Haqqa kıik jylady moınyn buryp.
«Kıik» - degen az ǵana óleńim bar,
Tyńdasańyz aıtamyn, qulaq qoıyp.
Toryn quryp ol káýir kıikti aldy,
Kıikti alyp, tuzaǵyn jerge saldy.
Baýyzdaýǵa kıikti jatqyzǵanda,
Mustafa Muhammedim kez bop qaldy.
Káýirge Muhalshedim sálem berdi:
- Munyń janyn maǵan ber, káýir! - deıdi.
- Ájetińe jaramas aryq kıik,
Eki laqty (ulaqty) beıshara muńdyq edi!
Kóńili bul kıiktiń laǵynda,
Qaldy laǵy bir taýdyń bulaǵynda.
Anasyna azynap jylaǵany-
Aıan boldy Allanyń qulaǵyna.
Sonda Muhammed paıǵambar:
- Kıik baryp, laǵyn emizip kelsin!
- Oǵan sheıin men kepil bolaıyn, kıikti bosat! - deıdi.
Sonda káýir aıtty:
- Tas, altyn shyqqan taýǵa, teremisiń,
Meniń aıtqan sózime eremisiń?
Osy kıik barǵannan kelmeı ketse,
Janyńnan kúıigimdi beremisiń?!
Muhammed paıǵambar aıtady:
- Tas, altyn shyqqan taýǵa, terer-aqpyn,
Seniń aıtqan sózińe erer-aqpyn.
Sol kıik barǵanynan kelmeı ketse,
Janymnan men jazǵan qul berer-aqpyn.
Aıtady aıt degennen han taǵyna.
Aqynnyń shek keltirme til - jaǵyna.
Kepil bop Muhammedim jibergen soń,
Zyryldap ketti kıik laǵyna.
Sonda kıiktiń eki laǵy aıtady:
- Alaqaı, anam aman kepti! -deıdi,
- Júrdiń be qımaı tátti shópti? - deıdi.
- Kúnde erte munan buryn kelýshi ediń,
Ne boldy búgin saǵan?! - depti deıdi.
Sonda kıik aıtady:
- Bar edi kishkentaıdan kóp kúnáıym [kúnám],
Daýysymdy shyǵarmaı, bir jylaıyn.
Japannyń otyn ottap júrgenimde,
Kez qyldy jaıǵan torǵa bir Qudaıym!
Balalarynyń sózi:
- Otyrdyq sen kelgenshe shydap zordan,
Ajalyń boldy ma, ana beınet qordan.
Japanǵa tuzaq kurǵan káýir bolsa,
Ne deıdi bosatarda seni tordan?
Kıiktiń sózi:
- Ol káýir bosata ma, ólmeı, qoldan?
Toqtatty tuzaq quryp bizdi joldan.
«Kelsin, - dep, - emizip balalaryn!» -
Paıǵambar haq Muhammed kepil bolǵan.
Balalarynyń sózi:
- Aı, sheshe, sen barǵanda, biz bararmyz,
Arǵyńda bir kún qalmaı, tez bararmyz!
Pyshaqty senen buryn bizge salsyn,
Basyńda shyr kóbelek aınalarmyz!
Kıik aıtady:
- Aı, balam, barma! - deımin. - Sen ólersiń!
Shóp jeseń, tisiń shyqqan, kún kórersiń.
Anań joq, súıenerge atań da joq,
Úsh ýaqyt tazar qylyp kúńirenersiń!
Sol mezgilde «Kıik kele qoımady!»
-dep, káýir Múhsimmed paıǵambarǵa aıtady:
- Mingeni paıǵambardyń arǵymaq dúr,
Shyǵyrmandy aralap ushady qur.
Aldyń ba azap izdep, aı, Muhammed,
Káne, kıik kelgeni, keshigip tur?
Muhammed aıtady:
- Mińgeni paıǵambardyń arǵymaq dúr.
Shytyrmandy aralap ushady qur.
Aqsham menen namazdyger arasynda
Kıik endi keledi, aıaldaı tur!
Sonda kıik eki balasymenen úsheý bolyp kele jatqanyn kórip,
Káýir qýanyp aıtty deıdi:
- Usyndyń , kıik, moıyn qoıyp,
Seni jesem keter em bir-aq toıyp.
Kepildikten qutyldyń, aý, Muhammed,
Bir kıigim kelip tur úsheý bolyp.
Muhammed aıtady:
- Tas, altyn taýǵa shyqqan tóremin be,
Seniń aıtqan sózińe eremin be?
«Úsh kıik kelip túr!» - dep, qýanasyń,
Men saǵan osy úsheýin beremin be?
- Óziń toryńa túsken kıigińmen bol! Eki balany saǵan nege
óltirteıin! Qudaı ózi asyrap saqtar, bul ekeýine tıýshi bolma!
-deıdi. Sonan soń kıik balalaryn Muhammedke tapsyrǵany:
- Aıtamyn, aıt degennen Muhammedim,
Eki lagym, men ólsem, qalar jetim.
Jetimshilik basyńnan keshken joq pa,
Habarlas bop júre gór-Muhammedim!
Muhammed sózi:
- Biz habarshy bolaıyq, siz baryńyz,
Toqtaý salmaı káýirge, tez baryńyz!
Jylaı-syqtaı bara gór, baıǵus kıik,
Jeter me eken Allaǵa muń-zaryńyz!
Kıikti káýir qýanyp qarmap aldy,
Qarmap alyp, moınyna belbeý saldy.
Kıikti baýyzdarǵa bet qoıǵanda,
Mustafa Muhammed jetip bardy.
Mingeni paıǵambardyń arǵymaq súr,
Aralaı shytyrmandy ushady qur.
- Jibershi bul kıikti, káýir, deımin,
Sen óziń namaz oqyp, musylman bol!
- Qus ushyp, bulbul degen qopar qumǵa,
«Qudaı, jetkiz - deýshi edim - osy jolda!»
Kıigimdi jibersem, a, Muhammed,
Men de ózińdeı musylman bolarmyn ba ?
Iman tapqan Qudaıǵa qul bolady,
Aıtqan sózi árqashan pul bolady .
Tilge nanyp, musylman bolǵan adam
Bizden de ájeptáýir sol bolady.
Qus ushyp, bulbul degen qonar sumǵa,
«Qudaı, jetkiz - deýshi edim - osy jolǵa!»
Kıigińdi jiberdim, Muhammedim,
Men musylman boldym ǵoı, álhamdýlla!
Paıǵambar bizden buryn ótti deıdi,
Keıingige jol salyp ketti deıdi.
- Kıigińdi jiberdim,- aý, Muhammed,
Shapaǵatshy bol tańda! - depti deıdi.
Lashyn men qarǵa
Lashyn úırek ildi kóldi kórip,
Otyrdy tabanymen basyn búrip.
Lashyn árli- berli shoqyǵan soń,
Bir qarǵa alyp jeıdi ańdyp júrip.
Kelmeıdi ol karǵanyń sanasyna,
Úırekti alyp ushty balasyna.
Úırektiń basyn, etin kórip,
Qaraıdy balalary anasyna.
- Qaraısyń nege, balam, maǵan! - deıdi,
- Qalaı eken, balalar, anań?! - deıdi.
- Úırek etin je-daǵy qaryq bol endi,
Ne jegizbes bul anań saǵan? - deıdi.
-Úırek etin je-daǵy, qaryq bol endi,
Qus jaralǵan joq shyǵar shesheń teńdi?!
Anań baıǵus aspannan ilip edi,
Bir erni- kók, bir erni tirep jerdi.
- Áýede ushyp júrgen aqqý men qaz,
Shesheke, ótirikshiniń ómiri az.
Jyn menen, atam jegen, qan shoqymaı.
Esen-saý ushsa ıgi edi bıylǵy jaz?!
- Kórersiń haqtyń júzin: « Alla!» - deseń,
Aı, balam, nanar ediń birge júrseń .
Shúregeı judyryqtaı, úırek túgil,
Aq suńqar áýedegi etin jeseń !
- Ala qarǵa, saýysqan - qustyń qory,
Aqyr zaman bolady-aý jylqy jyly!
Atam jegen jyn menen qan shoqymaı,
Beker, sheshem, ákeldiń bizge muny!
- Qanaǵat qashan qashqan men baıǵustan?!
Salymym burynnan-aq ushqan kustan.
Qylǵaly muny meken - jıyrma jyl,
Balalar senep buryn esen ushqan.
- Ertis pen uzyn aqqan, Esil deımin,
Oqyǵan kún aýdaryp - Besin deımin.
«Úırekti ózim ildim!» - degen sóziń
Shesheke-aý, bop júrmesin kesir deımin!
- Sum qarlyǵash tyzyldap ushyp ketti,
Túbime shaǵymshy bop, sol-aq jetti.
- Úırekke seniń alǵan maqtandy! - dep,
Qarlyǵash lashynǵa habar etti.
- Bizdi shaqqan jaǵylsyn janǵan otqa,
Sum qarlyǵash jolyqsyn qaıyń oqqa!
Kelgenmen, lashyn maǵan ne qylady,
Onda tumsyq bar-daǵy, men de joq pa ?!
- Shyn sóılegen ár jerden et jeıdi ǵoı,
Ótirikshi muratqa jetpeıdi ǵoı!
Ata-babam jemegen as bolǵan soń,
Jesek-taǵy tamaqtan ótpeıdi ǵoı!
Lashyn, suńqar toıattap et jeıdi ǵoı,
Ótirikti, shesheke, egiteıdi ǵoı!
Qashyp endi lashynnan kutylýǵa
Quıryǵyma qanatym jetpeıdi ǵoı!
Qara qarǵa aıtady:
- Balalar, basty ólimge baılamaıyq,
Joq nárseni ýaıym qyp oılamaıyq !
Balalar, ol jalǵyz da, biz altaý ǵoı,
Altaýmyz tus-tusynan naızalaıyq!
Qarlyǵash habar bergen soń, Lashynnyń aıtqany:
- Mingeni patshalardyń - qarajal, sur
Dám tatqan bir toǵaıdan myń qara qur.
Tuqymyn túk qaldyrmaı, qurytaıyn,
Jalpyldap jaman qarǵa qaı jaqta júr?!
Qarlyǵash:
- Berem - deıdi - bir-aq taýyp,
Qylmaıdy dánemeden qarǵa qaýip.
- Mine, lashyn keledi, óltirdi! - dep,
Qarǵaǵa habar berip kelgen shaýyp.
- Mingeni patshalardyń - qarajal, sur,
Dám tatqan myń toǵaıdan bir qara qur.
Men qashyp bul lashynnan qutylaıyn.
Qarlyǵash, balalarǵa qarasa tur!
Jalbańdap jaman qarǵa qaıda ketti:
Boıynan Taýaraldyń meken etti.
Qyrymnan kózi shalyp qalǵan eken,
Sońynan qara lashyn qýyp jetti.
Lashyn daýandardan daýan asty,
Jigitter, ótirik sóz janǵa qas-ty.
Sońynan qara lashyn kýyp jetip,
Qarǵany barqyldatyp bir-aq basty.
Ólerin endi qarǵa anyq bildi,
Barqyrap:
- Aıtqam joq! - dep, tanyp kórdi.
Moınyna aıtqan sózin qoıdyrýǵa
Qasyna balalardyń alyp keldi.
Balalarynan:
- Shesheńniń maqtanǵany ras pa? - dep surady.
- Mereke, kúnde jıyn toı men, - deıdi,
- Oılaǵan aq suńqarǵa oımen, - deıdi.
- Sheshemniń aıtqan sózin jasyrmaıyn:
«Bárinen qus bitkenniń zor men!» - deıdi.
- Bilmeısiń, jaman qarǵa, áliń! - deıdi ,
- El- jurtqa seniń syryń málim! - deıdi.
- Qarǵany ótirik aıtqan óltiremin,
Balalar, asyraıyn báriń! -deıdi.
- Báıgeden shaýyp kelgen júırik atty,
Jigitter, ótirik sóz janǵa qatty.
Lashyn, seniń bergen balyńnan da
Bir qasyq anam bergen sýy (súti) tátti.
Mingeni (padıshanyp) batyrlardyń qara jal sur,
Dám tatqan bir (myń) toǵaıdan myń (bir) qara qur.
«Asyraıyn!» - degenge ashýlanǵan,
Qyraıyp bárińdi de, asyqpaı (qara da) tur!
- Balalarym! - deıdi eken kórip ana,
-Butaǵy osy aǵashtyń segiz sala.
Qoryqpaıtyn jetimderdiń kóz jasynan
Joq pa eken lashyn kusta bizdeı bala?!
- Balalarym! - deıdi eken kórip ana,
- Butaǵy osy aǵashtyń segiz sala.
Taryǵyp, zaryqqanda, áreń kórgen
Bar edi, aman ushsa, jeti bala.
- Sheshekem. birer sózin jasyraıyn .
Basynan jaqsylyqty (ıhsylyqty) asyraıyn!
Sheshemdi óltirmeseń, Lashyn-eke,
Biz saǵan kórgen saıyn bas uraıyn!
Bul jerde bárimizdi qylsań ǵaıyp,
Taýsylyp kalady sóz bir-aq baıyp.
Óltirmeı (sheshemizdi) bárimizdi qylsań azat,
Shashamyz erligińdi jurtqa jaıyp.
- Baıladym bir qarǵany balalarǵa,
Saýysqan - qustyń qory - ala qarǵa,
«Tapqan sózge-qolqa joq»-degen-osy,
Balalar, taýyp aıttyń, sharip bar ma?!
Kúshtisi qus bitkenniń - bıdaıyq qus,
Ótirik aıtpa, aı, qarǵa , kótińdi qys!
Jaman qarǵa, sen júrer jeriń emes,
Bes balańdy ertip ap, toǵaıǵa kósh!
- Baý qara aǵash degen soń, baý qara aǵash,
Qas boldy irgemizden bir qarlyǵash.
Toǵaıdy ázim kórgen jerim emes,
Tastasań alyp baryp, aldıar bas!
Bıdaıyq tamam qustan kúshti deıdi,
Baýyryna balalardy qysty deıdi.
Arasy qyryq kúnshilik (joldar) shólder eken,
Tús bolmaı alyp baryp (toǵaıǵa aǵyp) tústi deıdi.
Ketipti mekenine lashyn kaıtyp,
Balalar qutqarypty zaryn aıtyp.
Bul ǵıbrat keıingige qalsyn bizden,
Ótkendi kim taýysar bárin aıtyp?!

---