Sońǵy jańartý

(Ózgertilgen ýaqyty 2 apta buryn)
Qodardyń ólimi
Oı qozǵaıdy ońasha taýdyń basy,
Ótkenniń oıǵa túsip tamashasy.
Qoltyǵyna qabaǵyn túıip qarap,
Áne tur Qodar ólgen quz-jartasy.

Tastan taıyp ólgen joq, taýdan qulap,
Ony óltirgen – aǵaıyn, qaryndasy.
El buzatyn ersi isti órshitpeske
Darǵa asyp, taspen atqan óz aǵasy.

Ol – Qodar, barymtashy, eldiń basy,
Jyrtylmasyn dep júrgen el jaǵasy.
Ar súımeıtin bir isti qylǵannan soń,
Aıamaǵan Oljaıdyń kári-jasy.

Oılasań bul istiń kóp maǵynasy,
Ne qylǵan eski jaqsy, sony oılashy.
«Altyndy er atqa tıse – otqa jaq» dep,
Óz baýyryńdy óltirgen el danasy.

Ne kúndestik, nemese kek qýǵan joq,
El buzbaýǵa oılaǵan bul aılasy.
Osy kúngi jaqsynyń birtalaıy –
Ury, qary, qý, sumnyń jan joldasy.

Qazaq qaıtip el bolar, qaraǵym-aý?
Bul uzamaı qurıdy, sózdiń rasy.
Nıkolaıdyń ıisi osy elde tur,
Ońdyra ma sáýlesiz óńkeı masy.

Arǵy atamyz Oljaıdan úsh ul bolar,
Aıdos, Qaıdos, Jigitek – mine, osylar.
Qaıdostyń bir balasy Borsaq degen,
Sonyń bir tuqymy edi batyr Qodar.
Bar edi sol kisiniń bir jaqsy uly,
Qaza jetip ólipti sol bir jyly.
Jesir qalǵan kelinin Qodar alyp,
Qylmaıtyn isti qylǵan Qudaı quly.
Jasyrmaı aıta bersem, sózdiń shyny –
Qudaıǵa eregisip qyldy muny.
«Balamdy alsań, men de aldym kelinimdi,
Qane, ata ǵoı» dep qyldym» – deıdi osyny.

Osy sóz jaıylypty elge tarap,
Kemitip min qylarlyq iske jarap.
Tobyqtyny bıleıtin Qunekeńniń
Betine basty osyny tóre Baraq.

Ádil dep el maqtaǵan Qunanbaıdy,
Kózinshe jan ádepsiz is qylmaıdy.
Urlyq, zorlyq, zulymdyq... bárin tyıyp,
Aram dep atqyzbaǵan nasybaıdy.

Ol kezde orys onsha kirisken joq,
Qazaqtyń erki óziniń qolynda bop.
Tamam jaqsy jıylyp Qundyzdyda,
Arǵyn, Naıman bas qosyp jasapty top.

Qunekeń Baraqpenen jasy qurby,
Qatty tatý, qaljyńdap oınap júrdi.
Nasybaıyn atamyn dep tóre Baraq
Shaqshasyn tyqyldatyp ústelge urdy.

Munysyn Qunekemniń kózi shaldy:
– Eı, tóre, nege atasyń? – dep-aq saldy,–
Ári aram, ári ysyrap, bir bylǵanysh,
Bul qurǵyrda qalaısha sertiń qaldy?

Minekeı sondaǵy aıtqan Baraq sózi,
Oınaıtyn ońasha emes, kóptiń kózi:
– Muny kórseń, qoıdym,– dep otqa saldy,–
Kórmeısiń óz kelinin alsa da ózi.

Qunekeń bilmeýshi edi Qodar jaıyn,
Oılanyp ań-tań qaldy qylmaı paıym.
Aýlaqta surap edi, Baraq aıtty:
– Muny qylǵan jat emes, óz Oljaıyń.

Eline kele sala surastyrdy,
Árkim-aq aıtyp berdi anyq syrdy.
Oljaıdyń bas adamyn jıyp alyp,
Osy Han ózeninde keńes qurdy.

Qaıdos, sirá, kóp júrmeı jasynda ótken,
Úlken uly Bókenshi erte erjetken.
Sondyqtan Qaıdos aty atalmaıdy,
Ol tapty Bókenshi dep atap ketken.

Súıindik – basshy adamy Bókenshiniń,
Qajy aıtty: – Myna jumys bizge bir syn,
El buzarlyq is qyldy estilmegen,
Munysyna ne aıtasyz inińizdiń?

Súıekeń aıtty sonda: «Eı, kóp halyq,
Mynaý is bola berer betke salyq.
Keıingige juqtyrmaı keselderin,
Ekeýiniń kózin de joǵaltalyq».

Jón kórip osy sózge bári unasty, ::
Eshkimge bildirmeske batalasty.
Qodardy aldap ustap ákelýge
Jumsady Oljaıdaǵy qurbylasty.

Ol júrgen óz kelinin alyp qashyp.
Jastar baryp qosyldy aralasyp.
«Moldadan pátýa surap el jiberdi» –
Degenge nandy Qodar qara basyp.

– Semeıge ketkenine bes kún boldy,–
Dedi olar,– keletuǵyn mezgil toldy.
Sony aıtyp aldandyryp otyrǵanda,
Asyǵyp at terletip bireý keldi.

Qarasa, kereı jorǵa Jumabaı ol,
Qunekeńniń atshysy, aılasy mol.
– Bes-aq kúnde ákeldim pátýa,– deıdi,–
Súıinshimdi alamyn, jumysym sol.

Men barǵan soń moldalar kóp keńesti,
Aıaǵynda mánisin ábden sheshti:
«Qurym úıip, bı úıin jeti aınalsa,
Oǵan neke qıýǵa múmkin» desti.

Bizge qısyq bolsa da istiń basy,
Durys kórdi Semeıdiń ǵúlamasy.
«Betimizge endi eshkim baspaıdy» dep,
Qýanyp júr Oljaıdyń kári-jasy.

«Tez ákel» dep qýandy Qunanbaı da,
Dep otyr «sharıǵatshyl Baraq qaıda?»
Úıretindi sózdi aıtyp tamyljytty,
Aılakeshtiń keregi osyndaıda.

Ótirik sharıǵatty aıtty jaılap,
Qýanyp Qodar er de ottaı jaınap.
«Súıinshim» dep qanjaryn aldap alyp,
Kelgen soń Qodakeńdi aldy baılap.

Súıekeń Qunekeńe aıtty sonda:
– Mundaıda ne jaza bar týra jolda?
Qylaıyq sharıǵattyń buıyrǵanyn,
Ózgemiz emespiz ǵoı sizdeı molda?»

Qajy aıtty: – Bular sóıtip qaza tappaq
Jıylyp osy qaýym taspen atpaq.
Zınaqordyń joly osy sharıǵatta,
Janazasyz solaısha shirip jatpaq.

Eki antqa jany ashysyn kim eljirep,
Betterine túkirdi bári de kep.
Borsaqtyń basshy adamy batyr Qıal
Bolmady «taspen atpaı, darǵa asam» dep.

«Ekeýin óltirmeımin qur qınamaı,
Beınetti kórsetemin buǵan talaı».
Eki atanǵa aryspen arqan artyp,
Júrdi qıyn Jylqyaıdar shatqa qaraı.

Anaý jartasqa apardy elden tasa,
Tereń quz Han ózenge quıǵan asha,
Qatyn sonda Qıalǵa jalynypty:
«Qodardy bir súıgiz,– dep,– tym bolmasa».

Aýyzǵa «sóıleme, ıt» dep qoıyp qaldy,
Ekeýiniń moınyna arqan saldy.
Arysqa artyp atandy turǵyzǵanda,
Jıyrylyp, bir sozylyp kóp qınaldy.

Jany ashyp kim qylady buǵan járdem,
Qınalǵany unaıdy onan da ármen.
Qý aǵashtaı siresip qalǵan kezde,
«Óldi ǵoı» dep bosatyp aldy dardan.

Qatyn óldi, ol bir qý súıekke esep,
Baıqasa, yshqynady, Qodarǵa kep.
Bir-eki jas qurbysy júgiripti,
«Bir kisige eki ólim bolmaıdy» dep.

Taılaqbaı sol kezinde jastaý bala,
Jaqsylarǵa sóz aıtty tura sala:
«Qunekem men Súıeke, mynany óltir,
Bóbeń bolsyn demeseń shyn masqara».

Qodardyń esi kirdi kózi jaınap,
Jalyndy turǵan kópke «aǵataılap».
Alyp shyǵyp jartastan domalatty,
Qol-aıaǵyn artyna myqtap baılap.

Baryp oıǵa túsken soń taspen atty,
Kópke sheıin typyrlap týlap jatty.
Ábden ólip bolǵan soń otyn ákep,
Ekeýiniń súıegin otqa jaqty.


You Might Also Like

Jańalyqtar

Jarnama