InfoHub Logo

Bir kúni túlki jortyp júrip, qaqpan ústinde ólip jatqan bir balyqty kóredi. Túlki balyqty quıryǵymen sıpap, tartyp qaraıdy, biraq qaqpannan shyǵara almaıdy. Balyq úlkenirek eken, túlkiniń quıryǵynyń qýaty kelmeıdi.

         Balyqty alyp jeı almaı, yzalanyp, jolmen jortyp kele jatsa, túlkiniń aldynan bir maımyl ushyraıdy. Túlki maımyldy kórip, basyn tómen salyp, quıryǵyn bulańdatyp, erkelep, yrjańdaı kúlip, sálem beredi. Maımyl sálemin alyp:

         — Jol bolsyn, túlki bı! Buryn mundaı qurmet qylmaýshy edińiz, endi qalaısha qurmet qyldyńyz? – deıdi.

         Sonda túlki aıtady:

         — Súıinshi berińiz, patsha saılamaqqa keldik! Kóp ańdar, kóp jandar keńes qylyp edi. «Aramyzdan patsha saılaımyz» dep, maǵan aqyl saldy. «Seniń bilimiń kóp edi, osy keńesimiz maqul ma?» – dedi. Men: «Menen maımyldyń bilimi kóp, adamzatqa uqsaıdy. Meniń tilimdi alsańyzdar, maımyldy patsha saılańyzdar, úlken-kishimizdiń jaıymyzdy biler, ádiletsiz is qylmas. Eger arystan patsha bolsa, onda kúshi kóp, ózine yqtıar tıgen soń, oıyna kelgen isin qylar, jazyqty, jazyqsyzǵa qaramaı, nashar jandardyń barlyǵyn qyryp tastar; aldyna eshkim aryz aıtyp kele almas, áýletimen qurtyp jiberer!» – dedim. Jıylǵandarǵa meniń aqylym unady. «Túlki bıdiń aqyly – tabylǵan aqyl», – dedi. «Patsha saılamaqqa  arystan jaramaıdy eken, bárimizge de zıan keltiredi eken, maımyldy patsha saılaıyq, nashardyń sózin tyńdar adamzatqa uqsaǵan ádiletti, aqyly kóp shyǵar, tez taýyp kelińiz», — dedi. Sizdiń qaıda ekenińizdi bilmeı, jan-janýar tus-tus jaqqa qarap, izdep ketti. Bárinen buryn sizge kelip, men jolyqtym. Qurmet qylyp turǵanymnyń mánisi osy edi.

         Maımyl bul sózge qýanyp, túlkiniń aýzyna qarap, mıyq tartyp kúlip:

         — Maqul! Halyq unatsa, patshalyqtan nesine qashaıyn. Álim kelgenshe ádiletpen is qylarmyn. Túlki, seniń jaqsylyǵyńdy umytpaspyn, «Kelinniń  betin kim ashsa, kózine sol ystyq» degen. Súıinshińdi ońdap berermin. Qolyma bılik tıgen ýaqytta, seniń aıtqan sózińdi jerge tastamaspyn. Júrgin, bastaǵyn, – deıdi.

         Túlki biraz jerge bastap keledi de manaǵy qaqpan men balyqqa jaqyndaǵan ýaqytta toqtap tura qalady. Maımylǵa qarap:

         — Áı, patsha! Bir ótinishim bar, meniń qarnym ash. Siz bir dýa qylyńyz. Men:«áýmın!» desem, Qudaı qabyl qylar. Bir tamaq tabylyp qalar, – deıdi.

Sonda maımyl óz tilimen dýa qylady.

         Túlki:

         — Áýmın! – dep, aldyńǵy eki aıaǵyn kóteredi. Dýa qylyp bolǵannan soń, túlki maımyldy bastap, bir qyrdan qylt etip shyǵa kelgende, manaǵy qaqpanǵa qoıǵan balyqqa jolyǵady.

         Sonda túlki maımylǵa:

         — Siz dýa qylyp edińiz, men «áýmın!» dep edim, sonymyz qabyl bolǵan eken. Daıar tamaqqa jolyqtyq. «Ólmesin degen qulǵa óli balyq jolyǵar» degen osy. Mine, jeńiz! – deıdi.

         Sonda maımyl:

         — Qarnym ashty degen ediń, óziń jeı ǵoı! Men búgin as jemesem de qýanyshymmen-aq toqpyn, – deıdi.

         Túlki:

         — Eı, maımyl patsha! Eger alty kún ash júrsem, astyń aldyn áýeli siz tatpaı, qaıtip jeımin. Bı patshasynan buryn as jemeıdi. Ash ta bolsam, ádepsiz qylyq kórsetpeıtin, bilimdi bıdiń balasymyn, – deıdi.

         Sonda maımyl qaqpanǵa qaraı aıaǵyn bir basyp qalǵanda, sart etip aıaǵyn shabady. Qaqpannyń serpýimen balyq yrshyp baryp, basqa jerge túsedi. Túlki qaǵyp alyp jep qoıady. Sonda maımyl oılap turyp:

         — Patsha bolǵan soń ǵana keshemin! Páleden aıaǵymdy qutqar! – dep túlkige jalynady.

         Sonda túlki:

         — Eı, maımyl! Ár alýan oıynshy ediń, oınap aıtasyń ba, shyndap aıtasyń ba? Amaldy sókpe, abyroıdy tókpe! Arystannan seni jaqsy dep kelgenimde, aqýalyń osy ma? Aıaǵyńnan ustaǵan qaqpandy kótere almaı, jyn urdy ma? Aýzyńnan ashy-ashy sóz shyǵady. Eki baq bar: biri basqa qonady, ekinshisi aıaqqa qonady. Maımyleke, mánisi osylaı bolady. Aıaǵyńnan qan qaqsa da otyr! Aýzyńnan zar qaqsa da otyr! Tepkileseń ketpeıtin temir baq qondy! Qaqpanǵa seni patsha qyldym! Qaıyr qosh, aman bol, patshalyǵyń baıandy bolsyn! – dep, jónele beredi.

---