InfoHub Logo

Жақында Қазақстанның ірі саяси тұлғаларының бірі, Ұжымдық қауіпсіздік шарты ұйымының (ҰҚШҰ) бұрынғы Бас хатшысы Иманғали Тасмағамбетовтің есімі украиналық «Миротворец» ("Бітімгер") сайтының дерекқорына енгізілді. Бұл оқиға Қазақстанның геосаяси ұстанымы мен Ресей-Украина қақтығысына қатысты күрделі ақпараттық кеңістіктегі орнын тағы да бір талқыға салды. Тасмағамбетовке «соғысты насихаттады» және «Ресей агрессиясын қолдады» деген айыптар тағылуының астарында не жатыр және бұл тізімнің салмағы қандай?

"Миротворец" деген не және оның ықпалы қандай?

Ең алдымен, «Миротворец» сайтының мәртебесін түсініп алу маңызды. Бұл – Украинаның ресми мемлекеттік органы (Сыртқы істер министрлігі, Қауіпсіздік қызметі немесе Бас прокуратура) емес. Бұл – Украинаның ұлттық қауіпсіздігіне қатер төндіреді деп саналатын адамдардың деректерін жинайтын үкіметтік емес ұйымның, яғни белсенділердің бастамасы.

Бұл сайттың заңды күші жоқ. Яғни, бұл тізімге ену автоматты түрде халықаралық санкцияларға (мысалы, ЕО немесе АҚШ санкцияларына) немесе қылмыстық қудалауға әкелмейді.

Алайда, оның символдық және репутациялық маңызы зор:

1. "Қара таңба": Бұл тізімге ену – украин қоғамының белсенді бөлігі үшін «Украинаның жауы» немесе «кремльдік пропагандист» дегенді білдіреді.

2. Шекарадағы шектеулер: Тізімдегі адамдардың Украина аумағына кіруіне тыйым салынуы немесе шекарада қосымша тексерулерге тап болуы әбден мүмкін.

3. Ақпараттық соғыс құралы: Бұл сайт қақтығыс басталғаннан бері ақпараттық майданның маңызды элементіне айналды.

Тасмағамбетовке тағылған айыптардың салмағы

Orda.kz сілтеме жасаған сайттың мәліметінше, Тасмағамбетовке бірнеше ауыр айып тағылған. Оларды талдап көрейік:

• "Ресейдің әрекеттерін ашық қолдау және соғысты насихаттау": Бұл – өте жалпылама айып. «Миротворец» мұндай тұжырымды Тасмағамбетовтің ҰҚШҰ Бас хатшысы ретінде жасаған белгілі бір мәлімдемелеріне негіздеуі мүмкін. ҰҚШҰ – Ресей жетекшілік ететін әскери-саяси блок, сондықтан оның басшысының кез келген сөзі Батыс пен Украинада "Мәскеудің ұстанымын қайталау" ретінде қабылданады.

• "Зымыран соққыларын ақтау": Бұл – анағұрлым байыпты айып. Егер Тасмағамбетовтің осындай мәлімдемесі болса (алайда, бұл туралы ашық дереккөздерде кеңінен таралған ақпарат жоқ), бұл оның бейтарап дипломат емес, қақтығыстың бір тарабын жақтаушы ретінде қабылдануына негіз болады.

• "ҰҚШҰ әскерін Ресей армиясына көмекке жіберуге дайын болу": Бұл – ең маңызды тармақ. ҰҚШҰ-ның ресми ұстанымы – ұйымның Украинадағы «арнайы әскери операцияға» қатыспайтындығы. Ұйымның Жарғысы бойынша, оның мандаты тек мүше мемлекеттердің аумағымен шектеледі. Егер Тасмағамбетов Бас хатшы ретінде бұл мандаттан тыс әрекет етуге дайын екенін білдірсе, бұл үлкен саяси дау тудырар еді. Алайда, ҰҚШҰ-ның бұл мәселеге қатысты әлі күнге дейін түсініктеме бермеуі (ақпаратта көрсетілгендей), бұл айыптың «Миротворец» сайтының өз интерпретациясы болуы мүмкін екенін көрсетеді.

Бұл жағдай нені білдіреді?

Иманғали Тасмағамбетовтің бұл тізімге енуін бірнеше қырынан қарастыруға болады:

1. Жеке тұлға ретінде Тасмағамбетов үшін: Бұл, ең алдымен, оның халықаралық беделіне, әсіресе Батыс елдеріндегі және Украинадағы беделіне нұқсан келтіреді. Ол енді "бейтарап" немесе "қазақстандық" саясаткер ғана емес, сонымен қатар «ресейшіл» тұлға ретінде таңбаланады. Бұл оның болашақтағы халықаралық кездесулеріне немесе ықтимал тағайындауларына (егер ондай жоспарлар болса) әсер етуі мүмкін.

2. ҰҚШҰ ұйымы үшін: Бұл оқиға ҰҚШҰ-ның Украина мен Батыс елдері алдындағы имиджін тағы да төмендетеді. Бұл ұйымның мүшелері (Қазақстан, Армения, Қырғызстан, Тәжікстан) өздерін бейтарап ұстауға тырысқанымен, ұйымның Бас хатшысының (тіпті бұрынғы болса да) "соғысты қолдаушы" ретінде танылуы, бүкіл блоктың Ресейдің ықпалында екендігі туралы нарративті күшейтеді.

3. Қазақстан үшін (ең маңыздысы): Бұл – Қазақстанның көпвекторлы саясаты үшін жағымсыз сигнал. Қазақстан ресми түрде Украинаның аумақтық тұтастығын қолдайды, гуманитарлық көмек жібереді және екі тарапты да бейбітшілікке шақырады. Сонымен қатар, ол Ресеймен стратегиялық одақтас және ҰҚШҰ мүшесі болып қала береді.

Тасмағамбетов – қазақстандық саяси элитаның көрнекті өкілі. Оның ҰҚШҰ-дағы қызметі – осы тепе-теңдікті сақтаудың бір бөлігі еді. Енді оның есімінің «Миротворец» тізімінде пайда болуы Қазақстанның осы «бейтарап» ұстанымына көлеңке түсіреді. Бұл Киев пен Батыста "Астананың сөзі мен ісі сәйкес келмейді" деген пікірді күшейтуі мүмкін.

Қорытынды

Иманғали Тасмағамбетовтің «Миротворец» тізіміне енуі – заңды салдарынан гөрі, саяси және ақпараттық салдары ауыр оқиға. Бұл оның жеке беделіне соққы болғанымен, одан да маңыздысы – бұл Қазақстанның Ресей мен Батыс арасындағы күрделі геосаяси ойындағы бейтараптығын сақтау қаншалықты қиын екенін көрсететін тағы бір белгі. Бұл оқиға ақпараттық соғыс жағдайында әрбір мәлімдеменің және әрбір лауазымның үлкен саяси салмағы бар екенін дәлелдейді.