باتا بەرۋ: داستارحان باتاسى جانە اس قايىرۋ

سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 3 اپتا بۇرىن)

باتا بەرۋ: داستارحان باتاسى جانە اس قايىرۋ

infohub.kz

31 ءشىل. 2024 15:56
1049

باتا بەرۋ: داستارحان باتاسى جانە اس قايىرۋ

داستارحان باتاسى جانە اس قايىرۋدىڭ ءداستۇرى تۋرالى تولىق مالىمەت. باتا بەرۋدىڭ ماڭىزى، تۇرلەرى جانە جولدارى. قازاق حالقىنىڭ سالت-داستۇرلەرى مەن ادەت-عۇرىپتارى.

مازمۇنى

تاقىرىپتار	قىسقاشا سيپاتتاما
كىرىسپە	داستارحان باتاسى مەن اس قايىرۋدىڭ ماڭىزى
داستارحان باتاسىنىڭ تاريحى	باتا بەرۋ ءداستۇرىنىڭ شىعۋ تەگى مەن تاريحي ماڭىزى
باتا بەرۋدىڭ ماڭىزى	باتا بەرۋدىڭ رۋحاني جانە مادەني ماڭىزى
باتانىڭ تۇرلەرى	اس باتاسى، توي باتاسى، ساپار باتاسى جانە ت.ب.
داستارحان باتاسى	داستارحان باتاسىنىڭ ەرەكشەلىگى مەن ورىندالۋ ءتاسىلى
اس قايىرۋ دەگەن نە؟	اس قايىرۋدىڭ ءمانى مەن ماڭىزى
اس قايىرۋ ءداستۇرى	اس قايىرۋ ءراسىمىن ورىنداۋدىڭ جولدارى
داستارحان باتاسىنىڭ ماتىندەرى	باتانىڭ ءداستۇرلى ماتىندەرى
اس قايىرۋ ماتىندەرى	اس قايىرۋعا ارنالعان ماتىندەر
باتا بەرۋ سالتتارى	باتا بەرۋ سالتتارىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى
باتا بەرۋدىڭ قازىرگى كەزدەگى ماڭىزى	زاماناۋي قوعامداعى باتا بەرۋدىڭ ءرولى
باتا بەرۋشىلەردىڭ مىندەتتەرى	باتا بەرۋشىنىڭ مىندەتتەرى مەن جاۋاپكەرشىلىگى
باتا بەرۋدىڭ تاربيەلىك ءمانى	باتا بەرۋ ارقىلى تاربيە بەرۋ
باتا بەرۋدىڭ ادەبيەتى	باتا بەرۋدىڭ ادەبيەتتەگى كورىنىسى
باتانىڭ ءدىني اسپەكتىلەرى	باتا بەرۋدىڭ ءدىني ماڭىزى مەن اسپەكتىلەرى
باتا بەرۋ ءداستۇرىنىڭ ايماقتىق ەرەكشەلىكتەرى	قازاقستاننىڭ ءارتۇرلى ايماقتارىنداعى باتا بەرۋ ءداستۇرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى
باتا بەرۋ ونەرى	باتا بەرۋ ونەرىنىڭ دامۋ جولدارى
باتا بەرۋ ۇردىسىندەگى وزگەرىستەر	زاماناۋي وزگەرىستەر مەن جاڭالىقتار
باتا بەرۋ مەن اس قايىرۋدىڭ ورتاق تۇستارى	باتا بەرۋ مەن اس قايىرۋدىڭ ۇقساستىقتارى مەن ايىرماشىلىقتارى
قورىتىندى	باتا بەرۋ مەن اس قايىرۋدىڭ بولاشاقتاعى ماڭىزى

قازاق حالقىنىڭ مادەنيەتى مەن رۋحاني ومىرىندە داستارحان باتاسى مەن اس قايىرۋدىڭ ەرەكشە ورنى بار. باتا بەرۋ - رۋحاني كۇش پەن جاقسىلىقتىڭ كوزى دەپ سانالادى، ال اس قايىرۋ ارقىلى ادامدار تاعامنىڭ قاسيەتىن ارتتىرىپ، وعان العىسىن بىلدىرەدى. بۇل داستۇرلەر حالىقتىڭ ءسالت-داستۇرى مەن ادەت-عۇرپىنىڭ اجىراماس بولىگى بولىپ تابىلادى.

داستارحان باتاسىنىڭ تاريحى

داستارحان باتاسى ەجەلدەن بەرى قازاق حالقىنىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىندە ەرەكشە ورىن العان. ونىڭ شىعۋ تەگى حالىقتىڭ ءدىني سەنىمدەرىمەن، رۋحاني داستۇرلەرىمەن تىعىز بايلانىستى. قازاقتار باتانى ادامداردىڭ ومىرىنە جاقسىلىق، باقىت جانە بەرەكە اكەلەتىن قۋاتتى سوزدەر دەپ سانايدى.

باتا بەرۋدىڭ ماڭىزى

باتا بەرۋ - بۇل تەك ادەت-عۇرىپ ەمەس، ول ادامداردىڭ بىر-بىرىنە دەگەن قۇرمەتى مەن ماحابباتىنىڭ بەلگىسى. باتا ارقىلى ادامدار بىر-بىرىنە جاقسىلىق تىلەيدى، رۋحاني قولداۋ كورسەتەدى. باتا بەرۋ اسىرەسە ۇلكەندەردىڭ جاس ۇرپاققا ونەگە كورسەتۋىنىڭ ءبىر ءتۇرى بولىپ تابىلادى.

باتانىڭ تۇرلەرى

قازاق حالقىنىڭ باتالارى ءارتۇرلى جاعدايلارعا ارنالعان. مىسالى، اس باتاسى، توي باتاسى، ساپار باتاسى، ۇيلەنۋ باتاسى، ناۋرىز باتاسى جانە ت.ب. ءاربىر باتا وزىنە ءتان ەرەكشەلىكتەرى مەن ماعىناسى بار.

داستارحان باتاسى

داستارحان باتاسى - ارنايى اسقا ارنالعان باتا. بۇل باتا كوبىنەسە ۇلكەندەردىڭ نەمەسە قۇرمەتتى قوناقتاردىڭ اۋىزىنان شىعارىلادى. داستارحان باتاسى ارقىلى داستارحان باسىندا وتىرعانداردىڭ اماندىعى، دەنساۋلىعى، بەرەكەسى تىلىنەدى.

اس قايىرۋ دەگەن نە؟

اس قايىرۋ - بۇل داستارحان باسىندا اس ىشكەننەن كەيىن ايتىلاتىن العىس پەن ريزاشىلىقتىڭ بەلگىسى. اس قايىرۋ ارقىلى ادامدار تاعامنىڭ بەرەكەسىن تىلەپ، ونى دايىنداعاندارعا العىسىن بىلدىرەدى.

اس قايىرۋ ءداستۇرى

اس قايىرۋ ءراسىمى ارنايى سوزدەرمەن، دۇعالارمەن ايتىلىپ، اسقا دەگەن قۇرمەت پەن ريزاشىلىقتى كورسەتەدى. بۇل ءداستۇر كوبىنەسە داستارحان باتاسىمەن بىرگە ورىندالادى.

داستارحان باتاسىنىڭ ماتىندەرى

ءداستۇرلى داستارحان باتاسىنىڭ ماتىندەرى حالىقتىڭ اۋىز ادەبيەتىندە كەڭىنەن تارالعان. مىسالى:

"داستارحانىمىز بەرەكەلى بولسىن، ءاربىر ءتىلىمىز ادال بولسىن."
"اللا تاعالا ىرىس-بەرەكە بەرسىن، داستارحانىمىز مول بولسىن."

اس قايىرۋ ماتىندەرى

اس قايىرۋعا ارنالعان ماتىندەر دە ەرەكشە ماعىناعا يە. مىسالى:

"اس قايىرلى بولسىن، بەرەكەلى بولسىن."
"اللا تاعالا استىڭ ءدامىن ارتتىرسىن، دەنىمىز ساۋ بولسىن."

باتا بەرۋ سالتتارى

باتا بەرۋ سالتتارى ءار ايماقتا ءارتۇرلى بولۋى مۇمكىن. بۇل سالتتار حالىقتىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگى مەن رۋحاني ءومىرىنىڭ اجىراماس بولىگى بولىپ تابىلادى.

باتا بەرۋدىڭ قازىرگى كەزدەگى ماڭىزى

قازىرگى زاماندا باتا بەرۋ ءداستۇرى ءوز ماڭىزىن جوعالتقان جوق. كەرىسىنشە، ول حالىقتىڭ رۋحاني بايلىعى مەن مادەني مۇراسىن ساقتاۋدىڭ ءبىر جولى رەتىندە ماڭىزدى ءرول اتقارادى.

باتا بەرۋشىلەردىڭ مىندەتتەرى

باتا بەرۋشى ادامنىڭ مىندەتتەرى مەن جاۋاپكەرشىلىگى ەرەكشە. ول ءوزىنىڭ باتاسى ارقىلى حالىقتىڭ رۋحاني بايلىعىن ارتتىرۋعا، جاقسىلىق پەن بەرەكەنى تىلەپ، حالىقتى رۋحاني تۇرعىدان قولداۋعا تىرىسادى.

باتا بەرۋدىڭ تاربيەلىك ءمانى

باتا بەرۋ ارقىلى ۇلكەندەر جاس ۇرپاققا تاربيە بەرىپ، ولاردى رۋحاني تۇرعىدان بايىتادى. بۇل ءداستۇر ارقىلى بالالارعا جاقسى قاسيەتتەر مەن ادامگەرشىلىك قاعيدالارى ۇيرەتىلەدى.

باتا بەرۋدىڭ ادەبيەتى

باتا بەرۋ ءداستۇرى قازاق ادەبيەتىندە دە كورىنىس تاپقان. كوپتەگەن اقىن-جازۋشىلار باتانىڭ ماڭىزىن، ونىڭ رۋحاني قۇندىلىقتارىن ءوز شىعارمالارىندا سۋرەتتەگەن.

باتانىڭ ءدىني اسپەكتىلەرى

باتا بەرۋ ءداستۇرىنىڭ ءدىني ماڭىزى زور. ول حالىقتىڭ ءدىني سەنىمدەرىمەن تىعىز بايلانىستى جانە دۇعالارمەن، رۋحاني سوزدەرمەن ايتىلادى.

باتا بەرۋ ءداستۇرىنىڭ ايماقتىق ەرەكشەلىكتەرى

قازاقستاننىڭ ءارتۇرلى ايماقتارىندا باتا بەرۋ ءداستۇرىنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىكتەرى بار. بۇل ەرەكشەلىكتەر حالىقتىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىنە، مادەنيەتىنە بايلانىستى قالىپتاسقان.

باتا بەرۋ ونەرى

باتا بەرۋ - بۇل ونەر. ونى اركىم ورىنداي المايدى. باتا بەرۋشى ادام رۋحاني باي، تاجىريبەلى بولۋى كەرەك.

باتا بەرۋ ۇردىسىندەگى وزگەرىستەر

زاماناۋي قوعامدا باتا بەرۋ ءداستۇرى دە وزگەرىستەرگە ۇشىراعان. ءبىراق ونىڭ ءمانى مەن ماڭىزى وزگەرمەيدى.

باتا بەرۋ مەن اس قايىرۋدىڭ ورتاق تۇستارى

باتا بەرۋ مەن اس قايىرۋدىڭ ورتاق تۇستارى كوپ. ەكەۋى دە حالىقتىڭ رۋحاني ءومىرىنىڭ اجىراماس بولىگى بولىپ تابىلادى.

قورىتىندى

قازاق حالقىنىڭ داستارحان باتاسى مەن اس قايىرۋ داستۇرلەرى - بۇل حالىقتىڭ رۋحاني بايلىعى مەن مادەني مۇراسىنىڭ ءبىر بولىگى. بۇل داستۇرلەر حالىقتىڭ بىرلىگىن، رۋحاني بايلىعىن ارتتىرىپ، ادامداردى جاقسىلىققا جەتەلەيدى.

ءجيى قويىلاتىن سۇراقتار

داستارحان باتاسى دەگەن نە؟

داستارحان باتاسى - بۇل ارنايى اسقا ارنالعان باتا، داستارحان باسىندا وتىرعانداردىڭ اماندىعى، دەنساۋلىعى جانە بەرەكەسى تىلىنەدى.

اس قايىرۋ دەگەن نە؟

اس قايىرۋ - بۇل داستارحان باسىندا اس ىشكەننەن كەيىن ايتىلاتىن العىس پەن ريزاشىلىقتىڭ بەلگىسى.

باتا بەرۋدىڭ قانداي تۇرلەرى بار؟

باتا بەرۋدىڭ ءارتۇرلى تۇرلەرى بار: اس باتاسى، توي باتاسى، ساپار باتاسى جانە ت.ب.

داستارحان باتاسىنىڭ ماتىندەرى قانداي؟

ءداستۇرلى داستارحان باتاسىنىڭ ماتىندەرى حالىقتىڭ اۋىز ادەبيەتىندە كەڭىنەن تارالعان جانە ءارتۇرلى بولۋى مۇمكىن.

اس قايىرۋ ماتىندەرى قانداي؟

اس قايىرۋعا ارنالعان ماتىندەر دە ەرەكشە ماعىناعا يە جانە كوبىنەسە العىس پەن ريزاشىلىقتى بىلدىرەدى.

باتا بەرۋ ءداستۇرى قايدان شىققان؟

باتا بەرۋ ءداستۇرى قازاق حالقىنىڭ ءدىني سەنىمدەرى مەن رۋحاني داستۇرلەرىمەن تىعىز بايلانىستى.

داستارحانعا باتا – قازاقتىڭ ەرتەدەن كەلە جاتقان ۇلتتىق داستۇرلەرىنىڭ ءبىرى. باتا، تىلەك اق داستارحان باسىندا، ءتۇرلى تويلاردا، جاقسىلىقتاردا ايتىلادى. سىزدەرگە تاربيەلىك ءمانى جوعارى حالقىمىزدىڭ اسىل قازىناسىنىڭ ءبىرى باتا تۋرالى مالىمەت بەرىپ، ۇزدىك باتالار توپتاماسىن ۇسىنامىز. قوناققا ءبارىمىز بارامىز، ءبىراق ءبارىمىز داستارحان باسىندا جاقسى باتا ايتا الماي جاتامىز. نە ىستەۋ كەرەك؟ ارينە داستارحانعا ارنالعان باتالاردى جاتتاۋ قاجەت!

داستارحانعا قىسقاشا باتا
باتا بەرۋ، داستارحانعا باتا بەرۋ
شاڭىراققا باتا
داستارحان، اس: باتا بەرۋ
داستارحانعا باتا جاتتاۋ
داستارحانعا، اسقا باتا بەرۋ
داستارحانعا باتا
احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ بەرگەن باتاسى
سوقىر ابىزدىڭ باتاسى
بۇركىتشى ومار قارتتىڭ باتاسى
قانجىعالى اساۋبايدىڭ باتاسى
بەكەنتاي ءپىراداردىڭ باتاسى
دامگە باتا
تويداعى داستارحانعا باتا
توي جاساعان ءۇي يەسىنە داستارحانعا بەرىلەتىن باتا

داستارحانعا قىسقاشا باتا

داستارحانىڭ توق بولسىن،
ۋايىم-قايعى جوق بولسىن!
جاردى بولساڭ جاسىما،
باي بولساڭ، تاسىما!
باق-داۋلەت بەرسىن باسىڭا،
عۇمىر بەرسىن جاسىڭا.
بالە-جالا، جىن-شايتان،
جولاماسىن قاسىڭا!
يماننىڭ بايلىعىن بەرسىن،
قۇت-بەرەكەنىڭ ءبارى كەلسىن!

بىرلىك بەرسىن باسىڭا،
بەرەكە بەرسىن اسىڭا.

ءاۋمين

قۇداي جارىلقاسىن،
ب ا ق قاراسىن،
قىدىر دارىسىن!
ايدان امان،
جىلدان ەسەن قىلىپ،
ۇيدەگى، تۇزدەگى
مال-باستى امان قىلسىن!

ءاۋمين

داستارحانىڭ مايلى،
كوڭىلىڭ جايلى بولسىن.
ومىرىڭە نە تىلەسەڭ،
تىلەگىڭ قابىل بولسىن.

جارىلقا، قۇداي، قابىل ەت!
جارىلقاۋدىڭ قامىن ەت!
باي ەت، مامىر ەت،
باتامدى مۇستاجاپ ەت!
قۇدايدان نە تىلەسە،
سونى ءازىر ەت!
قۇداي تاعالا، مۇنىڭ اقنيەتىن
قابىل ەت! ءاۋمين!

باعا الماستاي مالدى بول!
جالشى مەنەن قۇلىڭا،
ءابۇيىر بەرسىن قىزىڭا،
داۋلەت بەرسىن ۇلىڭا!
ءاۋمين!

ءبىر قۇدايىم وڭداسىن،
وڭ جولىڭا باستاسىن!
ءۇيىڭدى ءتۇرلى اپاتتان،
قۇسا-قايعىدان ساقتاسىن!
ءۇمىت ارتقان ۇل قىزىڭ،
ەل سەنىمىن اقتاسىن!
اۋمين!

اۋمين دەسەڭ ماعان،
قۇداي بەرسىن ساعان.
التىننان – جاعاڭ،
كۇمىستەن – تاعاڭ.
وڭ جاعىڭنان كەتپەسىن
كۇرپىلدەك قارا ساباڭ.
جورتساڭ جولىڭ بولسىن،
جولداسىڭ قىدىر بولسىن.
تىلەۋىڭ قابىل،
مۇراتىڭ اسىل بولسىن.
ىشكەنىڭ قىمىز،
جەگەنىڭ سىرباز،
كيگەنىڭ تۇلكى بولسىن،
جۇرگەن جەرىڭ ويىن-كۇلكى بولسىن!

قوزىعا تولسىن كوگەنىڭ،
تۇلپار بولسىن كوگەنىڭ.
قۇتتى بولسىن قۇرىعىڭ،
ءسۇتتى بولسىن قۇدىعىڭ.
قياقتى بولسىن سۇڭقارىڭ،
تۇياقتى بولسىن تۇلپارىڭ.
ءورىستى بولسىن جايلاۋىڭ،
ىرىستى بولسىن قىستاۋىڭ.
ارىستانداي بولسىن ايباتىڭ،
ايۋداي بولسىن قايراتىڭ.
گۇلگە تولسىن ءوڭىرىڭ،
كوڭىلدى ءوتسىن ءومىرىڭ.
اسقا تولسىن تاباعىڭ،
اشىق بولسىن قاباعىڭ.

شايىڭ قىزىل بولسىن،
عۇمىرىڭ ۇزىن بولسىن.
نەسىبەڭ تاسا بەرسىن،
دۇشپانىڭ قاشا بەرسىن،
قۇدايىم ۇزاق عۇمىر جازا بەرسىن!

پەيىلىڭە قوناقجاي
باتا بەرەم قولىڭ جاي:
اق جارىلعان جۇرەگىڭ،
قابىل بولسىن تىلەگىڭ.

بىزگە سويدىڭ سەمىز تاي،
ءتورت تۇلىگىڭ بولسىن ساي.
ءوسىپ-ونىپ ۇرپاعىڭ،
ءتورت قيىرعا قانات جاي!

بىزگە سويدىڭ قۇلىن،
جاقسىدان بولسىن جۇعىم.
ءومىرىڭدى ۇزارتىپ،
وزىڭنەن وتە تۋسىن ۇلىڭ.

بىزگە سويدىڭ مارقانى،
الدىڭنان تارقات ارقانى.
سىيلى بولىپ ەلىڭە،
سىباعاڭدى ال تاعى.

بىزگە سويدىڭ قوي،
ۇيىڭنەن كەتپەسىن توي.
قىزىعىنا قانىپ،
ىشپەي-جەمەي توي.

بىزگە سويدىڭ توقتىنى،
ەلىڭنىڭ بۇل توقتىعى.
ابىروي الىپ ۇل-قىزىڭ،
بيىك بولسىن شوقتىعى.

بىزگە استىڭ باس،
بەرسىن ساعان ۇزاق جاس.
اۋىزدىقتاپ اساۋدى،
اسۋدان اسۋعا اس!

بىزگە استىڭ جامباس،
جاقسىمەن بول جانداس.
ىقىلاسىڭ قابىل بوپ،
ىرىسىڭ تولماي قالماس.

بىزگە استىڭ سىباعا،
جاماندىق كورمە ءسىرا دا.
قيانات قىلما پەندەگە،
جاعامىن دەسەڭ قۇداعا.

بىزگە استىڭ قازى،
بولدىق سىزگە رازى.
اق ماي اقسىن اۋزىڭنان،
ۇزىلمەي قورىڭ قىسى-جازى.

بىزگە استىڭ جايانى،
ءومىردىڭ بولسىن بايانى.
بولساڭ دا ءتولدىڭ جىلقىسى،
جۇرتىڭنىڭ بولما ساياعى.

بىزگە استىڭ جال،
باسىڭا ءبىتسىن دۇنيە-مال.
اتا-اناڭدى ارداقتاپ،
اياق-قولىن جىلى سۋعا مال.

بىزگە استىڭ ومىرتقا،
پالە-جالاعا جولىقپا.
ءورىسىڭ باردا ورگە شاپ،
وز-وزىڭنەن تورىقپا.

بىزگە استىڭ شۇجىق،
كورگەنىڭ بولسىن قىزىق.
اققۋ-قازداي مامىرلا،
ايدىنىڭدا ءجۇزىپ.

بىزگە استىڭ جاۋىرىن،
بالانىڭ بەرسىن ءتاۋىرىن.
ىزەت كورىپ ىنىدەن،
ۇزىلمەسىن ساۋىعىڭ.

بىزگە استىڭ سۇبە،
قىرسىعىڭ جەرگە ەنسىن تۇگە!
كۇندەگەندى كۇڭىرەنتىپ،
كۇننەن-كۇنگە ۇدە.

بىزگە استىڭ ءتوس،
ۇرىم-بۇتاعىڭمەن ءوس!
جايلانىپ قون،
جازىلىپ كوش!

باتا بەرۋ، داستارحانعا باتا بەرۋ