InfoHub Logo

باياعىدا بايلىعى جۇرتتان اسقان ءبىر حان بولىپتى. بۇل حاننىڭ جالعىز اي دەسە اۋزى، كۇن دەسە كوزى بار قانشايىم دەگەن قىزى بار ەكەن. قىزدىڭ سۇلۋلىعىنا قاراعان ادام ەسىنەن تانىپ قالادى ەكەن.

         كۇندەردىڭ كۇنىندە قانشايىم قىرىق قىز نوكەرىمەن سەيىل قۇرىپ، سۋعا تۇسۋگە بارادى. سۋعا ءتۇسىپ بولا بەرگەن كەزىندە، قانشايىمدى كوكتەن ءبىر قاراقۇس كەلىپ، كوتەرىپ كەتەدى. قىرىق قىز تومەندە شۋلاپ قالا بەرەدى. جىلاپ-سىقتاپ، كەشكە ۇيلەرىنە ورالادى.

بىرنەشە كۇنگە دەيىن ولار حانعا بولعان جايدى ايتا الماي قاتتى قينالادى. ەل-جۇرتى جينالىپ، اقىلداسىپ، سول اراداعى ءبىر دانا قاريانى حان الدىنا جىبەرەدى. بولعان وقيعانى ەستىگەن حان ەسىنەن تانىپ قۇلاپ تۇسەدى. ونى قورشاپ تۇرعان نوكەرلەرى قورقىپ قالادى. تەك دانىشپان قاريا عانا بەتىنە سۋ بۇركىپ، حاننىڭ ەسىن جيعىزادى. باسۋ ايتىپ، حاندى ءتاۋباسىنا كەلتىرەدى. ءبىراز ۋاقىت وتكەن سوڭ، وز-وزىنە كەلگەن حان باقسى-بالگەر، قوجا-مولدالاردى جينايدى. ءبىراق ولاردىڭ ءبىرى دە قىزدى كىمنىڭ الىپ كەتكەنىن، ءقازىر ونىڭ قايدا ەكەنىن بىلە المايدى. ەشكىمنەن جاردەم بولمايدى.

         تەك حاننىڭ نازار اتتى ءۋازىرى كەلىپ، حانمەن اقىلداسادى دا بىلاي دەيدى:

         — مۇحيتتىڭ ار جاعىندا ءسالىم دەگەن بالىقشى تۇرادى. ونىڭ جەتى ونەرپاز بالاسى بار. تاپسا، قىزىڭىزدى سولار تابار. جانىما بەس ءجۇز اسكەر قوسىپ، تەمىردەن كەمە سوققىزىڭىز دا مەنى سوندا جىبەرىڭىز.

         حان تاباندا تەمىر كەمە سوقتىرىپ، باس ءۋازىرىن سول بالىقشى سالىمگە اتتاندىرادى. ول ءبىر ايدا امان-ساۋ مۇحيت تەڭىزىنىڭ ار جاعىنداعى ءسالىم شالعا جەتەدى. بارسا، شالدىڭ ءوزى عانا وتىر ەكەن. العاشىندا شال اسكەرمەن كەلگەن نازاردان قورقىپ قالادى.

         نازار ءسالىم شالمەن امانداسىپ بولعان سوڭ، ءمان-جايدى بايان ەتەدى. حاننىڭ التىن ءمورى باسىلعان حاتىن بەرەدى. ادەيى ىزدەپ كەلگەنىن ايتادى. ءسالىم شال بالالارىن شاقىرىپ الىپ:

         — بۇل قوناقتار الىس، شەت جەردەن سەندەردىڭ ونەرلەرىڭدى ەستىپ جەتىپتى. سول ەلدىڭ حانى قاراقۇس الىپ كەتكەن قىزىن تاۋىپ بەرۋلەرىڭدى ءوتىنىپ، حات جولداپتى. ەگەر تاپساڭدار، قىزىن دۇنيە-مۇلكىمەن بەرەدى. ونەردى ىشكە ساقتاماي، سىرتقا شىعارىڭدار! – دەيدى. سونىمەن جەتى ونەرپاز حاننىڭ باس ءۋازىرى نازارعا ەرەدى. ولار كەمەگە وتىرىپ، كەرى قاراي قايتادى. حان ەلىنە جەتۋگە بىر-ەكى كۇن قالعاندا نازار ءبىر جاۋىنگەرىن حانعا ءسۇيىنشى سۇراۋعا جىبەرەدى. ول بارىپ، ءسۇيىنشى سۇرايدى. حان اياماي ءسۇيىنشى بەرىپ، الدىنان بەس ءجۇز وشاق قازدىرىپ، توي جاسايدى. جەتى ونەرپازدى ەرتىپ، امان-ساۋ نازار دا جەتەدى. حان ونەرپازداردى كورىپ، قاتتى قۋانادى.

         بىرەر كۇن تىنىققان سوڭ، حان جەتى ونەرپازدى ساپارعا اتتاندىرادى. ولار ۇزاق ءجۇرىپ، اقىرىندا حان قىزىن كوتەرىپ اكەتكەن قاراقۇستى تابادى. قاسىنا جاقىنداي بەرگەندە، قاراقۇس قىزدى الىپ، كوككە كوتەرىلەدى. جەتى ونەرپازدىڭ ىشىندەگى ۇلكەنى ۇشا بىلەدى ەكەن. ول ىنىلەرىن كوتەرە، قاراقۇستىڭ ىزىمەن اسپانعا ۇشادى. ءبىراق قاراقۇس پەن قىزدان ايىرىلىپ قالادى. ولاردى ىزدەپ كوكتە جەتى كۇن، جەتى ءتۇن ۇشىپ جۇرەدى. سەگىزىنشى كۇن دەگەندە ءبىر داريانىڭ جاعاسىندا وتىرعان قۇستى، شاشىن تاراپ تۇرعان قىزدى كورەدى. قۋعىنشىلاردىڭ دابىل قاعىپ ۇشقان ەكپىنىنەن قورىققان قاراقۇس قىزدى الىپ، تاعى دا اسپانعا كوتەرىلەدى. سوندا قۋعىنشىلاردىڭ كىشىسى:

         — قىزدان ايىرىلدىق، – دەپ جىلايدى. جىگىتتەردىڭ ۇلكەنى ەكىنشىسىنە:

         — ونەرىڭدى كورسەت! – دەيدى. ەكىنشىسى اسقان مەرگەن ەكەن. ونىڭ كوزدەپ اتقان وعى قۇستىڭ ەكى سانىن جۇلىپ تۇسەدى دە ول تومەن قاراي قۇلدىرايدى. قىز اسپاننان شىر اينالىپ كەلىپ، سۋعا تۇسەدى. ءۇشىنشىسى سۇڭگۋىر ەكەن.

         ول سۋعا باتىپ بارا جاتقان قىزدى جاعاعا الىپ شىعادى. قىز جۇتقان سۋىن قايتا قۇسىپ، امان قالادى.

         كەنەت ءبىر ۇلكەن ايداھار پايدا بولىپ، لەبىمەن ءبارىن جۇتىپ الماقشى بولادى. بۇلاردىڭ ءتورتىنشىسى اسقان ۇستا ەكەن. ول قولىنداعى ەكى تاسىن بىر-بىرىنە سوعىستىرعان ەدى، بەس شاقىرىم جەردەن قورعان سوعىلادى. الگى ايداھار تاس قورعاندى سىرتىنان وراپ الىپ، قىسا باستايدى.

         كەلەسى كەزەك اعايىندىلاردىڭ بەسىنشىسىنە تيەدى. ول جەر استىنان جول سالعىش ەكەن. قولىنداعى اسىل تاسىن شاققاندا، بەس شاقىرىمداي جەر استىنان جول سالىنىپ شىعادى. ال، ايداھار سول كۇيىندە تاستا ورالىپ جاتىپ قالادى. بۇلار جەر بەتىنە شىققان سوڭ، ەلىنە اپاراتىن جولدىڭ قاي جاقتا ەكەنىن بىلمەي، دال بولادى. ولاردىڭ التىنشىسى جول بولجاعىش ەكەن. ول ءبىر كۇندىك جەردەگى جولدى تابادى. ءبىراق، ارىپ-اشىپ شارشاعان، جاياۋ جۇرە-جۇرە تاباندارى تەسىلگەن ولاردىڭ جول جۇرۋگە شامالارى جوق ەدى. وسى كەزدە كومەككە جەتىنشىسى كەلەدى. ول تاعام جاساعىش ەكەن. قوينىنداعى ءبىر اسىل تاباعىن الىپ، اعالارىن تاماققا تويدىرادى. كىشكەنە الدەنىپ العان جەتى ونەرپاز بەن قىز ءبىر كۇندىك جول ءجۇرىپ، حاننىڭ ەلىنە اپاراتىن جولعا شىعادى.

         وسىلاي بىرنەشە كۇن ءجۇرىپ، حاننىڭ اۋلىنا دا جەتەدى. قانشايىم قىزدى امان الىپ كەلەدى. قۋانعان حان ات شاپتىرىپ، ءۇش كۇن توي جاسايدى. جەتى ونەرپازعا قاتتى ريزا بولادى. ءتورتىنشى كۇنى ونەرپازداردى حان شاقىرىپ:

         — سەندەر قىزىمدى تاۋىپ اكەلىپ، بۇيرىعىمدى ورىندادىڭدار. ەندى مەن ءوز ۋادەمدە تۇرۋىم كەرەك. ءبىراق سەندەر جەتى اعايىندىسىڭدار، قايسىلارىڭ ماعان كۇيەۋ بالا بولارىڭدى وزدەرىڭ شەشىڭدەر. مەن ءۇشىن ءبارىڭ بىردەيسىڭدەر، – دەيدى.

         سوندا جەتى ونەرپازدىڭ ەڭ ۇلكەنى تۇرىپ:

         — ءبارىمىز دە ىستەگەن ونەرىمىزدى ايتىپ وتەلىك، قايسىمىزدىكى ارتىق بولسا، سول السىن، – دەيدى. حان ماقۇل كورەدى. الدىمەن اعايىندىلاردىڭ ۇلكەنى باستايدى.

         — بۇل قىزعا مەنىڭ ىستەگەن ونەرىم بارىنەن باسىم. مەن بولماسام، قىزىڭىز جوق ەدى، – دەپ، جەتى كۇن قاراقۇستىڭ ىزىمەن ۇشقانىن ايتادى. — سوندىقتان قىز ماعان تيەسىلى، – دەپ ءسوزىن جالعاستىرادى.

         — سەنىڭ ونەرىڭ تاۋسىلىپ، قىزدى قاراقۇس اسپانعا الىپ بارا جاتقاندا مەن اتپاسام، قىز جوق ەدى. سوندىقتان قىز ماعان تيەسىلى، – دەيدى ەكىنشىسى.

         ءۇشىنشىسى تۇرىپ:

         — ال، مەن سۋعا قۇلاعان قىزدى سۇڭگىپ جاعاعا شىعارماعاندا، قىز جوق ەدى. سوندىقتان قىز ماعان تيەسىلى، – دەيدى.

         ءتورتىنشىسى تۇرىپ:

         — مەن تاستان قورعان سوقپاعاندا، ءبارىڭدى دە ايداھار جۇتىپ قوياتىن ەدى. سوندىقتان قىز مەنىكى، – دەيدى.

         — مەن بولماسام، ءبارىڭ دە تاستىڭ استىندا قىرىلىپ ولەر ەدىڭدەر. سوندىقتان قىز ماعان لايىق، – دەيدى بەسىنشىسى.

         التىنشىسى تۇرىپ:

         — مەن بولماعاندا، ءبارىڭ دە جول تابا الماي اداساتىن ەدىڭدەر. بۇلاردى اداستىرماي جول تاۋىپ بەرگەن مەن ەمەسپىن بە؟ قىز ماعان لايىق، – دەيدى.

         اقىرىندا جەتىنشىسى تۇرىپ:

         — مەنىڭ تاباعىمنان اس جەمەسەڭدەر، ءبارىڭ دە اشتان ولەر ەدىڭدەر. سوندىقتان قىز مەنىكى، ماعان تيەسىلى، – دەيدى.

         ءبارى دە وزدەرىنىڭ ونەرىن ايتىپ، حانعا جۇگىنەدى. حان بىلگىشتەرىن جينايدى. سوندا ءبىر قاريا تۇرىپ:

         — بۇل جەتەۋىنىڭ ءبارىنىڭ دە ونەرى بىردەي، ءبىراق قىزدى سۇڭگۋىرگە قوسىڭىز. ويتكەنى ول قىزدى باسقالارىنان بۇرىن بارىپ قۇشتى عوي. ال قالعان التاۋىنا التى حاننىڭ قىزىن اپەرىپ، التى جەرگە ءۋازىر سايلاڭىز، – دەيدى.

         حان قىزىن سۇڭگۋىرگە قوسادى. قالعان التاۋىنا التى حاننىڭ قىزىن اپەرىپ، التى ەلدى بيلەتەدى. ءسويتىپ، جەتى ونەرپاز مۇراتىنا جەتىپتى.

---