ونەر ورگە سۇيرەيدى
ەرتە زاماندا ءبىر شالدىڭ ءارتىقالى دەگەن جالعىز ۇلى بولىپتى. كوشپەلى تىرشىلىكتە كەدەيشىلىك ءومىر كەشسە دە، اقىلدى شال بالاسىن تالاپتى ەتىپ تاربيەلەپتى. ولار كۇن-كورىس ءۇشىن قۇمدا وسكەن سەكسەۋىلدەردى وتىندىققا شاۋىپ، بازارعا اكەپ ساتادى ەكەن.
جاسى ون ەكىگە تولعان ءارتىقالى ءبىر كۇنى اكەسىنە وقۋ وقىعىسى كەلەتىنىن ايتادى. شال ءبىراز ويلانىپ، اقىرىندا، بالاسىن قالاعا وقۋعا جىبەرۋگە بەكىنەدى. سەكسەۋىل ساتۋدان تۇسكەن قارجىنى ۇلىنىڭ قالتاسىنا سالىپ:
— بالام، تالابىڭ وڭ بولسىن! «ىزدەنگەن جەتەر مۇراتقا» دەگەن، الدىڭنان جارىلقاسىن! امان-ساۋ بول، قۇلىنىم! – دەپ ماڭدايىنان ءسۇيىپ شىعارىپ سالادى.
ءارتىقالى قالاعا كەلىپ وقۋ ىزدەيدى. ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپكە تۇسۋگە دايىندىعى جەتپەي، ءبىر كۇيشىگە شاكىرت بولىپ جالدانادى. تابيعاتتىڭ بەرگەن زەيىنىنىڭ ارقاسىندا كوپ ۇزاماي-اق كۇيدىڭ قىر-سىرىن جەتە مەڭگەرىپ الادى. اسىرەسە، قوبىز بەن دومبىرادا شەبەر ويناۋعا قول جەتكىزەدى.
وسىلايشا كانىگى كۇيشىنىڭ قولىندا ءبىر جىل تۇرادى. ءبىر كۇنى ۇستازى كۇي سالاسىنداعى ءوزىنىڭ بار بىلەتىنىن ۇيرەتىپ بولعانىن ايتادى. ءبىر جىل بويى قاجىماي-تالماي ونەرگە باۋلىعان ۇلاعاتتى ۇستازىنا ءارتىقالى شىن نيەتىمەن العىسىن ءبىلدىرىپ، اۋىلىنا قايتادى. ۇيىنە كەلگەندە اكەسى بالاسىنىڭ كۇيشىلىك ماماندىق العانىنا شىن كوڭىلىمەن قۋانسا دا، ءبىراق ونداي ءبىلىمنىڭ بۇل اۋىلدا ەشكىمنىڭ قاجەتىنە جارامايتىندىعىن تۇسىندىرەدى.
ول قالىپتى تۇرمىسىن ونان ءارى جالعاستىرىپ، سول باياعى سەكسەۋىلىن شاۋىپ، ونى بازارعا اپارىپ ساتىپ، تىرشىلىك قارەكەتىمەن جۇرە بەرەدى.
وسىلايشا، ارادا جىل دا جىلجىپ وتە شىعادى. ءارتىقالى تاعى دا وقۋعا بارعىسى كەلەتىنىن سەزدىرەدى. اكەسى بالاسىنىڭ بەتىن قايتارماي، تاپقان-تايانعانىن قالتاسىنا سالىپ، قالاعا اتتاندىرادى. ءارتىقالى قالاعا كەلىپ وقۋ ىزدەيدى. ءبىر جەردەن شاتىراش* ويناپ توپىرلاعان ادامدى كورەدى. ول وسى ويىنعا قۇمارتىپ، ونى ۇيرەتۋشىگە ءتيىستى قارجىسىن تولەپ، شاكىرتتىككە جالدانادى. شاتىراش ويىنىنىڭ قىرى مەن سىرىن مەڭگەرۋ ءۇشىن بار ىنتا-جىگەرىن سالادى. ارادا ءبىر جىل وتە شىعادى. ءوزىن وسى ونەرگە ۇيرەتكەن ۇستازىنا راحمەتىن ايتىپ، ءارتىقالى تاعى دا اۋىلىنا ورالادى.
اكەسى داعدىلى قالىپپەن قانداي وقۋ تامامداعانىن، نەندەي ءبىلىم العانىن سۇرايدى. ءارتىقالى ءوزىنىڭ شاتىراش ويىنىن ۇيرەنگەنىن ايتادى. اكەسى باسىن شايقاپ، ءسال رەنجىگەندەي بولادى.
— بالام، بۇل ونەرىڭ دە كادەگە جارامايدى ەكەن، ءقازىر ەشكىمگە قاجەتى جوق. ەندى قاسىمدا بولىپ، كۇنكورىس تىرشىلىككە كومەكتەس، مەنىڭ دە جاسىم كەلىپ قالدى، – دەيدى ساقالىن تارامداي وتىرىپ.
ءارتىقالى ءۇن-تۇنسىز كەلىسىم بەرىپ، بۇرىنعىسىنشا ازىن-اۋلاق تۇياقتارىن باعىپ، سەكسەۋىل شابۋ جۇمىسىن قاتار اتقارىپ ءجۇرىپ جاتادى.
سونىمەن، تاعى دا ءبىر جىل ارتتا قالادى. كوكتەم كەلىپ، جەر اياعى كەڭىگەن سوڭ، ءارتىقالىنىڭ وقىعىسى كەلىپ كوڭىلى الىپ-ۇشادى. قالايدا اكەسىنىڭ كوڭىلىنەن شىعۋ – ونىڭ باستى ماقساتى ەدى.
ءبىر كۇنى اكەسىنەن وقۋعا بارۋعا، ءسويتىپ، ءوز باعىن سوڭعى رەت سىناپ كورۋگە رۇقسات سۇرايدى.
اكەسى اۋەلى كەلىسىم بەرمەگەنىمەن، ارتىنان تالابىن قايتارماي، بار قارجىسىن بالاسىنىڭ قالتاسىنا سالىپ، ونى قالاعا اتتاندىرىپ سالادى.
ءارتىقالى ۇزاق جول ءجۇرىپ، اقىرى ءبىر قالاعا كەلىپ جەتەدى. ءبىر قوجايىننىڭ جەكە مەكتەبىنە بار قارجىسىن تولەپ، ۇلكەن قيىندىقپەن ءبىلىم بەرەتىن وقۋعا كىرەدى. وقۋ جوسپارىندا بەلگىلەنگەن ءبىلىمدى زەرەكتىكپەن جانە اسقان تاباندىلىقپەن جەتە مەڭگەرىپ، ونى ۇزدىك بىتىرەدى.
عىلىمنىڭ بىرنەشە سالاسىنان ءتالىم بەرگەن ۇستازى قابىلەتتى شاكىرتىنە ەكى جىل بويى ءوزىنىڭ بار بىلگەنىن ۇيرەتىپ بولعانىن جانە بۇل ورايدا وعان ريزا ەكەنىن ايتادى. ءارتىقالى مۇنان ءارى بۇل جەردە توقتاۋدىڭ ءجونى جوقتىعىن سەزىپ، اۋىلىنا ورالادى.
ۇيىنە كەلگەن سوڭ سۇيىكتى اكەسىنە وقىپ ءبىلىم العانىن، جازا بىلەتىنىن جانە عىلىمنىڭ بىرنەشە سالاسىنان حاباردار ەكەندىگىن قۋانا جەتكىزەدى.
اكەسى دە بۇعان شەكسىز قۋانىپ، بالاسىنىڭ ارقاسىنان قاعادى دا:
— ادام بولدى دەگەن وسى، ەندى ءوزىڭ دە ۇستازدىق ەتىپ، اۋىل بالالارىنا ءعىلىم-بىلىم سىرلارىن ۇيرەتەرسىڭ، – دەيدى. ءارتىقالى وسى كۇزدە اۋىل بالالارىن جيناپ وقىتپاق بولادى.
وسىنداي يگى ويمەن جۇرگەن ءارتىقالىنىڭ ءىسىن اياعىنا دەيىن جەتكىزۋگە ورتا جولدا تاپ بولعان مىنا وقيعا كەدەرگى كەلتىرەدى.
سول ءبىر جازدا ونىڭ اۋىلىنا ءۇندىستانعا بارا جاتقان كەرۋەنشىلەر كەلىپ، وزدەرىنە جالدانۋعا ادام كەرەك ەكەندىگىن، وعان كوپ قاراجات تولەيتىندىكتەرىن ايتىپ جار سالادى. بۇل كەزدە شال بايعۇستىڭ دا تۇرمىسى ناشارلاعان ەدى. تۇرمىسىن تۇزەتۋ ءۇشىن قاراجات تا كەرەك-تى.
ءارتىقالى كەرۋەنشىلەرگە جالدانىپ، قارجى تاۋىپ، كۇزگە دەيىن تۇرمىستى وڭعارىپ الاتىندىعى جايىندا اكەسىنە ءوز ويىن سەزدىرەدى.
اكەسى ونىڭ بۇل ويىن ءجون كورىپ، كەرۋەنباسىدان كەلىسىلگەن قارجىنى الادى دا، بالاسىن سولارعا قوسىپ جولساپارعا اتتاندىرادى. كەرۋەن توقتاماي ءجۇرىپ وتىرىپ، قىزىلدىڭ قۇمىن كەسىپ وتەتىن جولعا تۇسەدى. وسىلايشا، بىرنەشە كۇن ءوتىپ تە كەتەدى. ءبىر كۇنى قاتتى داۋىل تۇرىپ، ىلگەرى اياق باستىرماي قويادى. كەرۋەن توقتاپ، تۇيەلەردى شوگەرىپ، ادامدار ونىڭ ىعىن پانالايدى. ورشەلەنە تۇسكەن داۋىل جۋىق ارادا باسىلماي، تۇيەلەردى قۇممەن كومىپ كەتۋگە اينالادى. سوندىقتان كەرۋەنشىلەر ولاردى ءالسىن-السىن ورنىنان تۇرعىزىپ، قايتا-قايتا شوگەرۋمەن ءبىراز ۋاقىت وتكىزەدى. مەسكە قۇيىپ الىپ شىققان اۋىز سۋلارى دا تاۋسىلۋعا تايايدى.
ءۇش كۇن بويى سوققان داۋىل سايابىرلاعان مەزگىلدە بارىپ كەرۋەنشىلەر جينالىپ اۋىز سۋ تابۋ جايىن اقىلداسادى. اقىرى، ويلاسا كەلە، سۋ ىزدەۋگە ءتورت ادام ءتورت باعىتقا اتتانۋى ءتيىس دەپ شەشەدى.
سۋ ىزدەۋشىلەردىڭ ءبىرى سول باياعى ءارتىقالى ەدى. ەرتەڭگىسىن ەرتە شىققان ول ءتۇس الەتىندە ءبىر سايدا ءوسىپ تۇرعان شيگە كەزىگەدى. «ءشيلى جەردىڭ سۋى جايداق بولادى» دەپ اكەم ايتۋشى ەدى دەپ ويلاعان ول تۇيەسىن شوگەرىپ، الگى جەرگە ۇڭىلەدى. توپىراعىن ۋىستاپ كورىپ ەدى، ىلعالدى ەكەنى بىردەن بايقالدى. ول ءشيدىڭ ءبىرىن قولىمەن قاعىپ قالعاندا، قولىنا ءبىر نارسە ىلىككەندەي بولدى. ۇمىتتەنىپ ودان ءارى قولىمەن قازىپ قاراسا، كەۋىپ قالعان تۋلاق ەكەن.
تۋلاقتى كوتەرىپ قالىپ ەدى، ونىڭ استىنان قۇدىقتىڭ اۋزى كورىندى. ىشىنە ۇڭىلسە سۋى بار ەكەن. ءارتىقالى الگى جەرگە ءبىر سىرىقتى بەلگى ەتىپ قالدىرىپ، كەلگەن ىزىمەن جەلىپ وتىرىپ، كەرۋەنشىلەر قوسىنا جەتەدى. كەلسە، باسقا سۋ ىزدەۋشىلەر دە ورالىپتى. ءبىراق ولار سۋ تابا الماي، نە ىستەرىن بىلمەي اڭتارىلىپ وتىر ەكەن.
ءارتىقالى كەرۋەنباسىنا سۋ تاپقانىن، ونى بەلگىلەپ كەتكەنىن باياندايدى. قۋانىپ كەتكەن كەرۋەنشىلەر ءارتىقالىنىڭ سوڭىنان كوش-كولىگىمەن ەرىپ جونەپ بەرەدى. ولار كەلە قۇدىققا قاۋعا سالادى. ءبىراق قاۋعا الدەنەگە ءىلىنىپ قالىپ، سۋ شىعارۋ قيىنعا سوعادى. تەرەڭ قۇدىققا تۇسەتىن ادامنىڭ ىڭعايى بولماعان سوڭ ءارتىقالى تۇسۋگە بەل بايلايدى. ءارتىقالى قۇدىق تۇبىنە ءتۇسىپ، قاۋعانى الگى ىلىنگەننەن بوساتادى. قاۋعامەن سۋ الىپ، جان دا، مال دا قارىق بولىپ شولدەرىن قاندىرادى. سۋ قۇياتىن بارلىق ىدىستارىن دا تولتىرىپ الدى.
ءبىر كەزدە ءارتىقالى اياعىنا بىردەڭە باتقانداي بولعان سوڭ قاراسا، جۇدىرىقتاي-جۇدىرىقتاي التىن تاستار جاتىر ەكەن. سوسىن جوعارىدان قاۋعانى ءتۇسىرۋىن سۇرايدى. ءارتىقالى قاۋعاعا التىن كەسەكتەردى تولتىرىپ شىعارا بەرەدى، شىعارا بەرەدى. كەرۋەنباسى مۇنى كورىپ، قاۋعانى ۇستى-ۇستىنە تومەن ءتۇسىرىپ التىندى ءۇيىپ الادى. ءارتىقالى الدەن ۋاقىتتا شىعاتىندىعىن ءبىلدىرىپ ايقايلادى. بۇل كەزدە التىن تالاپايىنىڭ باسى-قاسىندا جۇرگەن كەرۋەنباسى بالانى قۇدىقتىڭ تۇبىنە تاستاپ كەتۋدى ويلايدى. سەبەبى، ول بالا قۇدىقتان شىققان سوڭ، بار التىن وزىمدىكى دەۋى مۇمكىن دەپ قورىقتى. ءارتىقالى نە دە بولسا قايرات قىلايىن دەپ جانىنداعى پىشاعىمەن باسپالداق جاساۋعا قۇدىقتىڭ قابىرعاسىن شۇقىلاي باستايدى. ءبىر كەزدە پىشاق ۇشى اعاشقا تىرەلگەندەي بولادى. قالاعان كىرپىش تاستاردى قۇلاتا كەلگەندە ادام سياتىنداي ەسىك كورىنەدى. ەسىكتى اشىپ ىشىنە كىرسە، ءبىر قاريا مامىق توسەكتە شالقاسىنان جاتىر ەكەن.
ءارتىقالى كىشىلىكپەن سالەم بەرىپ كورىپ ەدى، ول ورنىنان قوزعالماي جاتقان كۇيىندە قولىن سىلتەدى.
مەڭزەگەن جاققا كوز سالسا، ءارتۇرلى ساز اسپاپتارى ءىلۋلى تۇر ەكەن. ءارتىقالى قولىنا قوبىزدى الىپ كوڭىلدى دە شاتتىقتى، قايعىلى دا مۇڭدى كۇيلەردى ناقىشىنا كەلتىرىپ تارتا جونەلدى.
اقساقالدى قاريا ءبىر كەزدە بارىپ باسىن كوتەرىپ:
— راحمەت، بالام، كوڭىلدىڭ شەرىن قوزعاپ، بويعا قۋات بەرگەندەي بولدىڭ. نە تىلەگىڭ بار، ورىندايمىن، ايت؟ بۇل جەرگە قايدان كەلگەنىڭدى باياندا؟ – دەيدى.
ءارتىقالى وسى جايعا قالاي تاپ بولعانىن باستان-اياق بايانداپ ءوتتى دە، ءوزىن قولىنان كەلسە كەرۋەنگە جەتكىزۋىن ءوتىندى. الگى جاتقان كىسى ورنىنان تۇردى دا:
— مەن جەر استى پاتشالىعىنىڭ ادال ادامدارىنىڭ قىزمەتشىسىمىن. ارامدىقتى، وتىرىك پەن قارانيەتتىلىكتى ايىپتاۋ جولىندا جۇرگەندەردىڭ ەلگەزەك تە سەنىمدى سەرىگىمىن. كانە، ارقاما ءمىن،كوزىڭدى جۇم، مەن اش دەگەندە بارىپ اشاسىڭ جانە مەن تۋرالى ەشكىمگە ايتۋشى بولمايسىڭ، – دەيدى.
— قۇپ بولادى، – دەپ ءارتىقالى قۋانىپ كەتەدى.
اۋانى تىلگىلەپ زۋىلداعان دىبىستان باسقا ەشتەڭەنى سەزبەي كەلە جاتقان سەرتكە بەرىك ءارتىقالى «كوزىڭدى اش» دەگەن داۋىستان كوزىن اشىپ قاراسا، جول ءجۇرىپ بارا جاتقان كەرۋەننىڭ وڭ جاق بۇيىرىندە تۇر ەكەن. بەيتانىس ادام اپ-ساتتە كوزدەن عايىپ بولدى.
ول كەرۋەنگە اياڭداپ كەلەدى. كەرۋەنشىلەر تاڭ-تاماشا بولىپ، ونان قۇدىقتان قالاي شىعىپ، مۇندا قالاي جەتكەنىن سۇرايدى.
ءبىراق ۋادەگە بەرىك ءارتىقالى ولارعا قۇدىقتان باسپالداق جاساپ شىققانىن، ءسويتىپ، وسى باعىتپەن تىكە سالعانىن، جاياۋلاپ قاتتى شارشاعانىن ايتادى. ولار تاڭدانا-تاڭدانا ءارتىقالىنى تۇيەگە مىنگىزەدى. كەش بولىپ، جولاي ءبىر جەرگە ايالداپ قونۋعا تۋرا كەلەدى. كەرۋەنباسى ەكى كومەكشىسىن شاقىرىپ، بالانىڭ كوزىن جويۋ جايىندا كەڭەسەدى. اقىرى، ولار حانعا حات جازىپ، وندا وسى بالانىڭ قىرسىعىنان قاراقشىلارعا دۇنيەلەردى الدىرعانىن جانە وسى بالانىڭ قاراقشىلارمەن سىبايلاس ەكەندىگىن، حاننىڭ وزىنە ءتىل تيگىزىپ، كۇشتىلىك كورسەتكەنىن ايتىپ، بارعان بويدا بالانىڭ باسىن الۋىن وتىنەيىك دەگەن پىكىرگە توقتالادى.
ەرتەسىنە ەرتەمەن كەرۋەنباسى ءارتىقالىنى شاقىرىپ الىپ:
— سەن حانعا بارىپ، ءبىزدىڭ امان-ساۋ كەلە جاتقاندىعىمىز جايىندا حابار بەرەسىڭ جانە مىنا حاتتى ءوز قولىڭمەن تاپسىراسىڭ، – دەپ قولىنا حات ۇستاتادى. — سوندا ساعان حان مەن ونىڭ ءۋازىرى كوپتەگەن سىيلىقتار بەرەتىن بولادى. سوندىقتان ءقازىر توقتاماستان جەدەلدەتە ءجۇرىپ وتىرىپ تۋرا حانعا تارت، ال كولىكتەن تاڭداعانىڭدى ءمىن، – دەپ بۇيىرادى.
كەرۋەندە ءتۇسى يگى ءبىر كىسى بار ەدى. ول تۇندە ءارتىقالىنىڭ جانىنا كەلىپ:
— بالام، بۇلار سەنى جوق قىلۋدىڭ امالىن ويلاپ، ءبىر جاققا جۇمساۋى مۇمكىن. جۇمساي قالسا، كولىككە دەپ انا تۇرعان قۇلا اتتى سۇرا، باسقاسى جۇرىسكە جارامايدى، – دەپ اقىل بەرەدى.
ءارتىقالى كەلىسىپ، كولىكتى ءوزى تاڭدايتىندىعىن بىلدىرەدى. ول كەشەگى كىسى كورسەتكەن قۇلا اتتى قالايتىندىعىن ايتادى. انالار امالسىزدان كونەدى. قۇلا اتپەن ءارتىقالى دىتتەگەن باعىتتى ۇستانىپ ءجۇرىپ كەتەدى. اراعا قونۋعا تۋرا كەلەدى. ەن دالادا جالعىزدىقتان زەرىگىپ وتىرعان سوڭ، بالانىڭ ەسىنە باياعى حانعا ارنالعان حات تۇسەدى. اقىرى، قالتاسىنداعى حاتتى اشىپ وقىسا، مازمۇنى ءوزىن ءولتىرۋ جايىندا ەكەن. ول ءوزى ايالداعان كولدىڭ جاعاسىن كەزىپ ءجۇرىپ، قۇستىڭ قاۋىرسىنىن تاۋىپ، ونان قالام جاسايدى دا، ساۋساعىن ءتىلىپ جىبەرىپ، حاتتىڭ ەكىنشى بەتىنە جازا باستايدى.
وندا وسى بارعان بالانىڭ ءشول كەزىندە كەرۋەندى تۇگەل امان الىپ قالعانىن، كەرۋەندە ونىڭ كوپ التىنى بار ەكەنىن، سوندىقتان جاقسىلاپ سىيلاۋ قاجەت ەكەنىن وتىنەتىندىگىن ءبىلدىرىپ حات جازادى دا، كەرۋەنباسى بولىپ قولىن قويادى. ەرتەسىنە ءجۇرىپ وتىرىپ، كەشتەتە قالاعا جەتەدى. ىزدەپ ءجۇرىپ، باس ءۋازىردىڭ ءۇيىن تابادى. ءبىراق باس ءۋازىر حان سارايىنا كەتىپتى، سەبەبى، كۇندە حان سارايىندا شاتىراش ويىنى بولادى ەكەن.
مۇنىڭ الدىندا حان ەلگە:
— كىمدە-كىم مەنى ءۇش ويىننان ەكى رەت ۇتسا، وعان ءوزىمنىڭ تاعىم مەن قىزىمدى بەرەمىن، ال ۇتىلسا، سول جەردە دارعا اسامىن، – دەپ جارلىق بەرگەن ەكەن.
ول كەزدە شاحمات ونەرىن سوعىس ونەرىنە باعالاعان. حاننىڭ مۇنىسى - ءوزى قارتايعان سوڭ، مۇراگەرى بولماعاندىقتان ەلدى سىرتقى جاۋدان قورعاي الاتىنداي اقىلدى دا ويشىل جاس ەل باسقارسا جامان بولماس دەگەن ويى ەدى. ءبىراق وسى كەزگە دەيىن حاندى ەكى رەت ۇتقان ادام بولماپتى. حان تاعى مەن قىزىنان ۇمىتتەنگەن تالاي شاتىراش ويىنىنىڭ شەبەرلەرى دارعا تارتىلىپتى.
ءارتىقالى نە دە بولسا باعىمدى سىناپ كورەيىن دەگەن ويمەن باتىل باسىپ حان سارايىنا كەلەدى. حان سارايىندا جاقسى مەن جايساڭداردان باسقا جەر-جەردەن كەلگەن ۇمىتكەرلەر دە كوپ ەكەن. سولاردىڭ اراسىمەن ءجۇرىپ وتىرىپ، حان وتىرعان تاقتاعا جاقىندايدى.
حان جاپ-جاس بالانىڭ توپتى جارىپ كەلگەن باتىلدىعىنا ريزا بولىپ:
— ءيا، بالام، نە شارۋاڭ بار، ايت! – دەپ بۇيىرادى. ءارتىقالى ءوزىنىڭ شاتىراش وينايتىندىعىن بىلدىرەدى. حان بالانىڭ بۇل ويىنا باسىن شايقاپ:
— بالام، جاس ەكەنسىڭ، قىرشىنىڭنان قيىلارسىڭ، سەنەن بۇرىن دا تالاي ۇمىتكەرلەر كەلىپ، وزدەرىنىڭ ءتيىستى سىباعاسىن العان. ءتىلىمدى الساڭ، رايىڭنان قايت، – دەپ اياعانداي سىڭاي تانىتادى.
ءبىراق ءارتىقالى العان باعىتىنان قايتپاي قاسارىسىپ:
— سولاردان مەنىڭ جانىم ارتىق پا، ۇتىلسام، الار سىباعاما ريزامىن، – دەيدى.
حان امالسىز كەلىسىپ، ويىنعا وتىردى. ءبىرىنشى ويىندا حان جەڭىسكە جەتتى. ءولىم مەن ءومىردىڭ تارازىسى بەتتەسكەندەي بولدى. ەكىنشى ويىندا ءارتىقالى جەڭىسكە جەتىپ تارازى باسى تەڭەستى.
الدىن الا كەلىسىلگەن شارت بويىنشا ءۇشىنشى ويىن باستالدى. بۇل ويىندا دا بۇرىن بولىپ كورمەگەن ورنەكتى ويلار، ايشىقتى جۇرىستەر، ءتۇرلى ادىستەر بىر-بىرىمەن ۇشتاسىپ، شيەلەنىسكەن قىزىقتى دا تارتىستى، تاعىلىمدى ويىن ءارتىقالىنىڭ پايداسىنا شەشىلدى.
حان شاتىراشتان جەڭىلگەنىن مويىنداپ، ءوز جارلىعىن بۇزا الماي، ونەرلى بالاعا استىنداعى تاعىن ۇسىنادى.
سان-سالتاناتپەن تاققا وتىرعان ءارتىقالى كەرۋەنشىلەرگە تويعا جەتەتىن بولسىن دەگەن بۇيرىقپەن شابارمان جىبەرەدى، ءبىراق ودان باسقا ەشتەڭە ايتپا دەپ ءامىر ەتەدى.
جەلدەي ەسكەن جۇيرىككە مىنگەن شابارماندار كەرۋەنگە كەلىپ حابار بەرەدى. بۇل حابارعا قۋانعان كەرۋەنباسى جەلدىرتىپ، جەدەلدەتىپ، القىنا حان سارايىنا دا جەتەدى. ولار حان سارايىنا كىرىپ، كەشەگى وزدەرى جىبەرگەن بالانىڭ سالتاناتتى تاقتا وتىرعانىن كورىپ، كوزدەرى شاراسىنان شىعا قورقىپ كەتەدى.
ءارتىقالى جينالعاندارعا ءوز باسىنان وتكەن جايدى، الدىندا وتىرعان كەرۋەنباسى مەن ونىڭ جاندايشاپتارىنىڭ قىلىقتارىن تۇگەلىمەن ايتىپ بەرەدى. حالىق ارام نيەتتى كەرۋەنباسى مەن ونىڭ كومەكشىلەرىن دارعا اسۋدى ءبىراۋىزدان تالاپ ەتەدى.
ءارتىقالى حاننىڭ قىزىنا ۇيلەنىپ، ەلدە قالعان قايىرىمدى دا اقىلدى قارت اكەسىن الدىرىپ، ءوز ونەرىمەن ءومىر ورىنە شىعىپ، ماقسات-مۇراتىنا جەتكەن ەكەن.
*شاتىراش - شاحمات، دويبى.
You Might Also Like
-
باياعىدا توقتار دەگەن ساۋداگەر عابباس اتتى جەتىم بالانى اسىراپ الىپ، وعان ساۋدا-ساتتىق ۇيرەتپەك بولىپتى. ءبىر جىلى قولىنا ون ءدىلدا ۇستاتىپ، عابباستى جارمەڭكەگە جىبەرىپتى. بالا ون ءدىلداعا ءبىر مىسىق سا...
-
ءبىر تۇلكى جۇگىرىپ كەلە جاتىپ، ابايسىزدا ءبىر تەرەڭ اپانعا ءتۇسىپ كەتىپتى. شىعا الماي تۇرعاندا، ءبىر ەشكى سۋ ىزدەپ ءجۇرىپ، الگى اپانعا كەز بولىپ، تۇلكىنى كورەدى.
