ورتا تاس عاسىرى (مەزوليت)
ورتا تاس عاسىرى (مەزوليت)
كونسپەكت
مەزوليتتە مامونت، ءمۇيىزتۇمسىق سياقتى ءىرى جانە تابىن بولىپ جۇرەتىن اڭدار جويىلىپ كەتتى. جەكە جۇرەتىن بۇعى، قابان سەكىلدى اڭداردى قۋىپ اۋلاۋ قاجەتتىگىنەن اڭشىلار ساداق پەن جەبەنى ويلاپ تاپتى. ساداق اڭدى الىستان اتۋعا مۇمكىندىك بەردى. سوندىقتان مەزوليت ءداۋىرىنىڭ باستى جاڭالىعى ساداق پەن جەبە بولىپ ەسەپتەلەدى.
بۇل ءداۋىردىڭ ۇلكەن جاڭالىعىنىڭ ءبىرى — ۇزىندىعى 1 - 2 سم ۇساق جاڭقا تاستان جاسالعان قۇرال (ميكروليت).
ارحەولوگتاردىڭ قازبا جۇمىستارى كەزىندە مەزوليتتىك ەسكەرتكىشتەر از تابىلدى. قازاقستان اۋماعىندا 20 - دان استام مەزوليتتىك تۇراقتار بەلگىلى. بۇل داۋىردە اڭشىلار ءبىر جەردە ۇزاق مەكەندەمەگەندىكتەن، ولاردىڭ باسپانالارى دا تۇراقتى بولمادى. مەزوليت داۋىرىندەگى ادامدار ۇنەمى جايىلىمدارىن اۋىستىرىپ، ورىستەپ وتىرعان اڭداردىڭ سوڭىنان ىلەسىپ كوشىپ ءجۇردى. اڭشىلار ەرتىس، ەسىل، توبىل، تورعاي، جايىق وزەندەرىنىڭ بويىن مەكەندەگەن.
مەزوليتتىك باسپانالار تۇراقتى بولمادى. باسپانالار جەڭىل قوس سەكىلدى، اعاشتان ايقاستىرىپ قۇرىلىپ، ۇستىنەن اڭ تەرىسىن جابىلاتىن. ەسىل وزەنى اڭعارىنان قابىرعالارى تەرەڭ كومىلگەن، كولەمى 40 - 60 شارشى مەتر بولاتىن وسىنداي باسپانا تابىلدى.
ب. ز. ب. 8 مىڭجىلدىقتا كۇن جىلىنىپ، قولايلى كليمات ورنادى. مۇنداي جاعدايدا جىلى ءۇي سالۋ اسا قاجەت بولمادى.
پالەوليتتىڭ سوڭى مەن مەزوليتتىڭ باسىندا ۇلكەن تابيعي - كليماتتىق وزگەرىستەر ءجۇرىپ جاتتى. جەر بەتىن باسقان الىپ مۇزدىق ەرىدى، قازىرگىگە ۇقساس وسىمدىكتەر مەن جانۋارلار تۇرلەرى قالىپتاسا باستادى. مەزوليت ءداۋىرى ب. ز. ب. 12 - 5 مىڭجىلدىقتار ارالىعىن قامتيدى.
عالىمدار مەزوليت ءداۋىرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى رەتىندە جانۋارلاردى قولعا ۇيرەتۋ مەن ءداندى داقىلداردى ءوسىرۋدى ايتادى. تەرىمشىلىكتىڭ دامۋى العاشقى قاۋىمدىق ەگىنشىلىككە الىپ كەلدى. ادامدار جەرگە جابايى وسىمدىكتەردى ەگە باستادى. اڭ اۋلاۋدان مال ءوسىرۋ قالىپتاستى.
مەزوليت زامانىندا رۋلىق قاۋىم كۇشەيدى. قاۋىم ءۇش توپقا ءبولىندى: قاريالار، ەرەسەكتەر، بالالار. بالالار توبىنان ەرەسەكتەر توبىنا ءوتۋ باعىشتاۋ عۇرىپتارى (ينيسياسيا) ارقىلى جۇزەگە اسىرىلدى. ۇلدار اڭ اۋلاۋدان، ساداق اتۋدان، ال قىزدار ءۇي شارۋاسىنان، تاماق دايىنداۋدان سىناق تاپسىردى.
ەگىنشىلىكتىڭ شىعۋى ايەلدەر ەڭبەگىنە بايلانىستى بولعان. العاشقى ەگىنشىلەر جەردى تاياق قازعىشپەن قوپسىتتى، كەيىن قايلانى، ۇشكىر تاس بەكىتىلگەن تەسەنى ويلاپ تاپتى. ەگىندى وراتىن تاس وراقتى جانە دانۇككىشتى جاسادى.
كونسپەكت سۇراقتار
1. بۇدان 10 مىڭ جىل بۇرىن پايدا بولعان شارۋاشىلىق:
2. بالالار توبىنان ەرەسەكتەر توبىنا ءوتۋ عۇرپى:
3. مەزوليت ءداۋىرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى:
4. مەزوليتتە بولعان ۇلكەن كليماتتىق وزگەرىس:
5. اڭشىلاردىڭ جەڭىل قوس سەكىلدى باسپانالارى بولعان كەزەڭ:
6. قازاقستان جەرىندە ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەر از تابىلعان كەزەڭ:
7. ساداق، جەبە، ميكروليتتىڭ پايدا بولۋى باستى جاڭالىق بولعان ءداۋىر:
8. مەزوليت داۋىرىندە قاۋىم قانداي توپتارعا ءبولىندى:
9. مەزوليت داۋىرىنە جاتاتىن تۇراقتى كورسەتىڭىز:
10. ورتا تاس عاسىرى (مەزوليت) قاي مىڭجىلدىقتاردى قامتيدى:
11. قاي كەزەڭدە ەرلەر مەن ايەلدەردىڭ اراسىندا ەڭبەك ءبولىنىسى قالىپتاستى:
تاقىرىپتىڭ تەستى
ورتا تاس عاسىرى (مەزوليت). جۇكتەۋ
كونسپەكت
مەزوليتتە مامونت، ءمۇيىزتۇمسىق سياقتى ءىرى جانە تابىن بولىپ جۇرەتىن اڭدار جويىلىپ كەتتى. جەكە جۇرەتىن بۇعى، قابان سەكىلدى اڭداردى قۋىپ اۋلاۋ قاجەتتىگىنەن اڭشىلار ساداق پەن جەبەنى ويلاپ تاپتى. ساداق اڭدى الىستان اتۋعا مۇمكىندىك بەردى. سوندىقتان مەزوليت ءداۋىرىنىڭ باستى جاڭالىعى ساداق پەن جەبە بولىپ ەسەپتەلەدى.
بۇل ءداۋىردىڭ ۇلكەن جاڭالىعىنىڭ ءبىرى — ۇزىندىعى 1 - 2 سم ۇساق جاڭقا تاستان جاسالعان قۇرال (ميكروليت).
ارحەولوگتاردىڭ قازبا جۇمىستارى كەزىندە مەزوليتتىك ەسكەرتكىشتەر از تابىلدى. قازاقستان اۋماعىندا 20 - دان استام مەزوليتتىك تۇراقتار بەلگىلى. بۇل داۋىردە اڭشىلار ءبىر جەردە ۇزاق مەكەندەمەگەندىكتەن، ولاردىڭ باسپانالارى دا تۇراقتى بولمادى. مەزوليت داۋىرىندەگى ادامدار ۇنەمى جايىلىمدارىن اۋىستىرىپ، ورىستەپ وتىرعان اڭداردىڭ سوڭىنان ىلەسىپ كوشىپ ءجۇردى. اڭشىلار ەرتىس، ەسىل، توبىل، تورعاي، جايىق وزەندەرىنىڭ بويىن مەكەندەگەن.
مەزوليتتىك باسپانالار تۇراقتى بولمادى. باسپانالار جەڭىل قوس سەكىلدى، اعاشتان ايقاستىرىپ قۇرىلىپ، ۇستىنەن اڭ تەرىسىن جابىلاتىن. ەسىل وزەنى اڭعارىنان قابىرعالارى تەرەڭ كومىلگەن، كولەمى 40 - 60 شارشى مەتر بولاتىن وسىنداي باسپانا تابىلدى.
ب. ز. ب. 8 مىڭجىلدىقتا كۇن جىلىنىپ، قولايلى كليمات ورنادى. مۇنداي جاعدايدا جىلى ءۇي سالۋ اسا قاجەت بولمادى.
پالەوليتتىڭ سوڭى مەن مەزوليتتىڭ باسىندا ۇلكەن تابيعي - كليماتتىق وزگەرىستەر ءجۇرىپ جاتتى. جەر بەتىن باسقان الىپ مۇزدىق ەرىدى، قازىرگىگە ۇقساس وسىمدىكتەر مەن جانۋارلار تۇرلەرى قالىپتاسا باستادى. مەزوليت ءداۋىرى ب. ز. ب. 12 - 5 مىڭجىلدىقتار ارالىعىن قامتيدى.
عالىمدار مەزوليت ءداۋىرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى رەتىندە جانۋارلاردى قولعا ۇيرەتۋ مەن ءداندى داقىلداردى ءوسىرۋدى ايتادى. تەرىمشىلىكتىڭ دامۋى العاشقى قاۋىمدىق ەگىنشىلىككە الىپ كەلدى. ادامدار جەرگە جابايى وسىمدىكتەردى ەگە باستادى. اڭ اۋلاۋدان مال ءوسىرۋ قالىپتاستى.
مەزوليت زامانىندا رۋلىق قاۋىم كۇشەيدى. قاۋىم ءۇش توپقا ءبولىندى: قاريالار، ەرەسەكتەر، بالالار. بالالار توبىنان ەرەسەكتەر توبىنا ءوتۋ باعىشتاۋ عۇرىپتارى (ينيسياسيا) ارقىلى جۇزەگە اسىرىلدى. ۇلدار اڭ اۋلاۋدان، ساداق اتۋدان، ال قىزدار ءۇي شارۋاسىنان، تاماق دايىنداۋدان سىناق تاپسىردى.
ەگىنشىلىكتىڭ شىعۋى ايەلدەر ەڭبەگىنە بايلانىستى بولعان. العاشقى ەگىنشىلەر جەردى تاياق قازعىشپەن قوپسىتتى، كەيىن قايلانى، ۇشكىر تاس بەكىتىلگەن تەسەنى ويلاپ تاپتى. ەگىندى وراتىن تاس وراقتى جانە دانۇككىشتى جاسادى.
كونسپەكت سۇراقتار
1. بۇدان 10 مىڭ جىل بۇرىن پايدا بولعان شارۋاشىلىق:
2. بالالار توبىنان ەرەسەكتەر توبىنا ءوتۋ عۇرپى:
3. مەزوليت ءداۋىرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى:
4. مەزوليتتە بولعان ۇلكەن كليماتتىق وزگەرىس:
5. اڭشىلاردىڭ جەڭىل قوس سەكىلدى باسپانالارى بولعان كەزەڭ:
6. قازاقستان جەرىندە ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەر از تابىلعان كەزەڭ:
7. ساداق، جەبە، ميكروليتتىڭ پايدا بولۋى باستى جاڭالىق بولعان ءداۋىر:
8. مەزوليت داۋىرىندە قاۋىم قانداي توپتارعا ءبولىندى:
9. مەزوليت داۋىرىنە جاتاتىن تۇراقتى كورسەتىڭىز:
10. ورتا تاس عاسىرى (مەزوليت) قاي مىڭجىلدىقتاردى قامتيدى:
11. قاي كەزەڭدە ەرلەر مەن ايەلدەردىڭ اراسىندا ەڭبەك ءبولىنىسى قالىپتاستى:
تاقىرىپتىڭ تەستى
ورتا تاس عاسىرى (مەزوليت). جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ەجەلگى ادامداردىڭ قورشاعان ورتا تۋرالى تۇسىنىگى
