InfoHub Logo

ساحوۆا اكجاركين تاجيحانوۆنا
«ورلەۋ» باۇو اقف ق ر ببج قباري
ءبىلىم بەرۋ ۇدەرىسىن پەداگوگيكالىق-پسيحولوگيالىق
قولداۋ كافەدراسىنىڭ اعا وقىتۋشىسى،
پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ ماگيسترى

ناقتى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى تۇلعانى دامىتۋ مەن الەۋمەتتەندىرۋدىڭ ۇدەرىسىنىڭ ماڭىزدى كەزەڭى، ايتا كەتسەك، ومىرشەڭ قاعيدالار مەن نەگىزگى قۇندىلىقتاردىڭ سانالى قالىپتاسۋ كەزەڭى ەكەنى بارشامىزعا ءمالىم. سونىمەن قاتار ول وقۋشىلاردىڭ سىرتقى ورتامەن قارىم-قاتىناس جاساۋ قابىلەتى، وزگەرمەلى ومىرگە بەيىمدەلۋ شارتى، جەكە باس قابىلەتتەرىن دامىتۋدىڭ تەتىگى، الەۋمەتتىك-مادەني دامۋىنىڭ ولشەمى، الەۋمەتتىك داعدىلارىن دامىتۋدىڭ نەگىزى، قاتىسىمدىق، اقپاراتتىق  پروبلەمالاردىڭ شەشىمىن تابۋ قۇزىرەتتىلىكتەرىنىڭ بىرلىگى، ءبىلىم، بىلىك داعدىلارىنىڭ قۇزىرەتتىلىككە ۇلاسۋ جولى بولىپ تابىلاتىن فۋنكسيونالدى ساۋاتتىلىقتىڭ سيپاتتى بەلگىلەرىن دامىتۋعا ىقپال ەتۋ ماڭىزدى ءرول اتقارادى.

تۇلعانى قالىپتاستىرۋ جولىندا ورتا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە ورنى زور، سەبەبى نەگىزگى قۇندىلىقتار مەن ومىرلىك قاعيدالار وسى ۋاقىتتا قالىپتاسادى. مەكتەپ جاسىندا بالالار ءوزىنىڭ مادەني-ۇلتتىق، ەتنيكالىق قاجەتتىلىكتەرىن جۇزەگە اسىرىپ، ونىڭ بويىندا گۋمانيستىك، جالپى ادامزاتتىق قاسيەتتەردىڭ قالىپتاسۋىنا قولايلى جاعداي جانە ورتا جاسالادى.

بۇگىنگى تاڭدا ءمۇعالىمنىڭ الدىندا تۇرعان مىندەتى – الەۋمەتتىك-بەلسەندى تۇلعا قالىپتاستىرۋعا ىقپال ەتەتىن، جاعىمدى ءبىلىم بەرۋ جانە تاربيەلەۋ ورتاسىن قۇرۋدا الەمدىك مادەنيەت پەن جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتاردى، ەتنوستار مەن حالىقتىڭ مادەني ءداستۇرىن ءبىلۋ جانە وزىندىك تاجىريبەسىن قولدانۋ.

زاماناۋي مەكتەپ مۇعالىمدەرىنە وقۋ تاربيە ۇدەرىسىن ۇيىمداستىرۋدا كەلەسى مىندەتتەردى شەشۋ كومەكتەسەدى:

• وقۋشىلار بويىندا ۇلتجاندىلىقتى، ازاماتتىلىقتى جانە نامىسقورلىق قاسيەتتەردى جانە وتانشىلدىق سانانى قالىپتاستىرۋ، وتانعا دەگەن ماقتانىشقا تاربيەلەۋ.
• تۇلعانىڭ جالپىازاماتتىق قۇندىلىعىن، بەلسەندى ازاماتتىق ۇستانىمىن قالىپتاستىرۋعا ىقپال ەتۋى، رۋحاني-ادامگەرشىلىك ءداستۇردى ساقتاۋ جانە قايتا جاڭعىرتۋ؛
• جالپىادامزاتتىق قاسيەتتەردىڭ نەگىزىندە جان جاقتى مادەنيەتتى، وزگەرمەلى ءومىر جاعدايلارىنا بەيىم تۇلعانى قالىپتاستىرۋ.
• وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم الۋ ۋاجدەرى مەن تانىمدىق قىزىعۋشىلىقتارىن قالىپتاستىرا وتىرىپ ويلاۋ مۇمكىندىكتەرىن دامىتۋ؛
• ومىرگە، ادامدارعا قۇرمەتكە تاربيەلەۋ؛
• ءوزىن ءوزى جەتىلدىرۋ باعدارلامالارىنىڭ كومەگىمەن مىنەز قۇلقىن تاربيەلەۋ؛
• سالاۋاتتى ءومىر سالتى تۋرالى كوزقارىسىن قالىپتاستىرۋ، مادەني-سپورتتىق ءىس شارالارعا قاتىسۋعا تارتۋ.

جەكە تۇلعانى تاربيەلەۋدە جوعارىدا كورسەتىلگەن مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرۋ مەكتەپتەگى وقۋشىلاردىڭ اكادەميالىق پاندەرى، قوسىمشا ءبىلىم بەرۋ، بوس ۋاقىتتى ۇيىمداستىرۋ جانە الەۋمەتتىك ءومىردىڭ تاربيەلىك الەۋەتى ارقىلى ىسكە اسىرىلادى. سونىمەن قاتار تۇلعانىڭ نەگىزگى ساپالارى وتانشىلدىق، توزىمدىلىك، سەنىمدىلىك، جاۋاپكەرشىلىك، كرەاتيۆتىلىك، تاپقىرلىق، كوشباسشىلىق، ياعني فۋنكسيونالدىق ساۋاتتى ءتارتىپ قالىپتاسادى. تۇپكى ءماقساتبىلىم الۋشىلاردىڭ ءوزىن ءوزى جەتىلدىرۋ مەن دامىتۋعا جەتەلەيتىن، كەز كەلگەن جاعدايدا كوممۋنيكاتيۆتىك-قىزمەتتىك ارەكەتتەردى ءۇش تىلدە كورسەتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن بىرنەشە ءتىلدى مەڭگەرۋ، ءوزىنىڭ سالت ءداستۇرى مەن تاريحىن بىلەتىن، الەۋمەتتىك جانە ساياسي ءوزىن ءوزى انىقتاۋعا قولداۋ كورسەتەتىن كوپمادەنيەتتى تۇلعانى دامىتۋ.

        بۇگىنگى تاڭدا وقۋ جانە تاربيە باعىتىندا نزم تاجىريبەسى رەسپۋبليكانىڭ مەكتەپتەرىنە تاراتىلۋدا. وسى رەتتە زياتكەرلىك مەكتەپتەردەگى تاربيە جۇيەسىن كەلتىرۋدى ءجون كورىپ وتىرمىز. ونداعى ءىس شارالار شىعارماشىلىق جانە اسا ونەگەلى، باسەكەلى ورتادا تابىستى ارەكەت ەتۋگە قابىلەتتى، مادەنيەتى جوعارى جانە ازاماتتىق جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەگەن، ءوز وتانىنا بەرىلگەن جەكە تۇلعا قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان.

تاربيە جۇيەسى پاندىك وقۋ باعدارلامالارىنىڭ، قوسىمشا ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىنىڭ، دەمالىس قىزمەتىنىڭ مازمۇنىن مىناداي باعىتتار ارقىلى ينتەگراسيالاۋ جولىمەن ىسكە اسىرىلۋدا: پاتريوتتىق تاربيە، ينتەللەكتۋالدى دامۋ، ادامگەرشىلىك تاربيە، فيزيكالىق جانە پسيحولوگيالىق دامۋ، الۋان مادەنيەتتى دامۋ، كوشباسشىلىق قاسيەتتى دامىتۋ، كوركەم-ەستەتيكالىق دامۋ. وقۋشىلاردىڭ ساباقتا جانە ساباقتان تىس قىزمەتتە ينتەگراسيالانۋى  الەۋمەتتىك-گۋمانيتارلىق سيكل پاندەرىندەگى «الاشتانۋ»، «ابايتانۋ» ۇلتتىق قۇرامداس بولىك، ءتۇيىندى ءپانارالىق تاقىرىپتار، «ونەر» جانە «دەنە تاربيەسى» پاندەرىن جانە قوسىمشا ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن وقىتۋداعى كوزقاراستاردىڭ بايلانىسى ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى. ءبىلىم بەرۋ قىزمەتىنىڭ وسى ينتەگراسياسىنىڭ ناتيجەسىندە تاربيەلەۋ جۇمىسى نىساندار مەن ادىستەر كەشەنى ارقىلى ۇيىمداستىرىلادى، سونىڭ ىشىندە الەۋمەتتىك جوبالار مەن پراكتيكالار، قازاقستان بويىنشا ولكەتانۋ ەكسپەديسيالارى، مۇددەلەر بويىنشا ساباقتار (سپورتتىق، كوركەم، تەحنولوگيالىق جانە ينتەللەكتۋالدى)، تاڭدامالى كۋرستار، وقۋشىلاردىڭ ءوزىن-وزى باسقارۋى مەن قوعامداستىقتار («شاڭىراق» جانە باسقالارى)، درامالىق جانە تەاتر كورسەتىلىمدەرى، ينتەللەكتۋالدى جانە ىسكەر ويىندار، جەلىلىك ءىس-شارالار جانە ت.ب.

نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرىندە وقۋشىلار قاۋىمداستىعى «شاڭىراق» جوباسى نەگىزىندە ۇيىمداستىرىلادى. قاۋىمداستىقتىڭ ماقساتى – ءبىرىڭعاي توپتار قۇرۋ ارقىلى وقۋشىلاردى اۋىزبىرلىككە، ءبىرتۇتاستىققا بەيىمدەۋ، جوعارى سىنىپ پەن تومەنگى سىنىپ وقۋشىلارى اراسىندا باۋىرمالدىق، قامقورلىق قارىم-قاتىناس قالىپتاستىرۋ بولىپ تابىلادى. «شاڭىراق» وقۋشىلار قاۋىمداستىعىنا جاس ارالىعىنداعى جانە وقىتۋ ءتىلى ءارتۇرلى ەكى سىنىپ بىرىكتىرىلەدى (مىسالى، 12 جانە 9، 11 جانە 8، 10 جانە 7). ءار «شاڭىراقتىڭ» ءوز اتى، بەلگىلەرى، ۇرانى بار. «شاڭىراق» وقۋشىلار قاۋىمداستىعى اراسىندا ءارتۇرلى جارىستار مەن سايىستار (سپورتتىق، زياتكەرلىك، مادەني) وتەدى، قاتىسقانى مەن جەڭىستەرى ءۇشىن وقۋشىلاردىڭ ءار قاۋىمداستىعى ۇپاي ساندارىن جيناقتاپ جىل سوڭىندا جەڭىسكە جەتكەن توپقا «وركەن» كۋبوگى تاپسىرىلادى جانە «تۋعان ەلگە تاعزىم» ولكەتانۋلىق-زەرتتەۋ ەكسپەديسياسىنا جولداما بەرىلەدى. جان جاقتى دامىعان تۇلعا قالىپتاستىرۋداعى اتالعان قاۋىمداستىقتىڭ ارتىقشىلىقتارى ءار جاستاعى وقۋشىلاردىڭ ءوزارا ىنتىماقتاستىعى ارتادى، جوعارى سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ تومەنگى سىنىپ وقۋشىلارىنا قامقورلىق تانىتۋى ءوزارا ارىپتەستىك مادەنيەتىن قالىپتاستىرادى، كوشباسشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتادى، ساباققا دايىندىق بارىسىندا جانە ساباقتان تىس ۋاقىتتى ۇيىمداستىرۋدا بىر-بىرىنە كومەك كورسەتەدى، ءبىرتۇتاس كوماندا، كورپوراتيۆتى رۋح قالىپتاستىرۋ بولىپ تابىلادى. وسىنىڭ نەگىزىندە  تاۋەلسىز وقۋشى، ازاماتتىق ۇستانىمى بەلسەندى، ءوز ەلىنىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنا ۇلەس قوسۋعا دايىن سەنىمدى جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋعا قولداۋ كورسەتەتىنى انىق.

سونىمەن قاتار بۇگىنگى تاڭدا سوڭعى ءبىر عاسىر بويىنا ايتىلىپ كەلگەن ءبىلىم، بىلىك، داعدى قۇزىرەتتىلىكپەن جالعاسىپ جاتىر. وسى تۇستاعى جان جاقتى تۇلعا قۇزىرەتتىلىگىن قاراستىرۋعا بولادى. وندا قىزىعۋشىلىقپەن ءبىلىم الۋ، پەداگوگتارعا سەنىم ارتۋ، قيىن جاعدايدا ەموسيونالدىق تۇراقتىلىقتى ساقتاي ءبىلۋى، تانىمدىق تۇرعىدان ءوزىنىڭ ارەكەتىنە جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋى، سەبەبىن انىقتاي الۋى، وزىندىك ءۋاجدى كورسەتۋى، ءوزىن ءوزى رەتتەۋى، قىزىعۋشىلىعى مەن قاجەتتىلىكتەرىن ايتا الۋى، اقپارات كوزدەرىن تابا الۋى، بىرلەسە جۇمىس ىستەۋى، جاعداياتتان شىعا ءبىلۋى، ءوزىن ءوزى باقىلاۋى، ءوزىن ءوزى باعالاۋى ت.ب. ماڭىزدى ءرول اتقارادى. ارينە جوعارىدا كورسەتىلگەن سيپاتتامالار جۇيەلى قۇرىلعان جوسپار مەن ۇزاق مەرزىمدى ەڭبەكتىڭ ناتيجەسىندە عانا جۇزەگە اساتىنى ءسوزسىز. ەسكەرەتىن جايت، تۇلعانى تاربيەلەۋ مەن الەۋمەتەندىرۋدە ناقتى وقۋ-تاربيە ۇدەرىسىن ۇيىمداستىرعان، ماتەريالداردىڭ مازمۇنى مەن وقىتۋدىڭ قاعيدالارى انىقتالعان، الدىن الا جوسپارلانعان جانە كەرى بايلانىس جۇرگىزىلگەن جاعدايدا عانا قول جەتكىزۋگە بولادى. وقۋ-تاربيە ۇدەرىسىن ءتيىمدى ۇيىمداستىرۋ  جاعدايىندا كوپتىلدى تۇلعانى قالاي قالىپتاستىرۋعا، تاربيەلەۋگە بولادى؟ دەگەن سۇراق اياسىندا كەلەسى قادامداردى ۇسىنۋعا بولادى:

ديرەكتوردىڭ تاربيە ءىسى جونىندەگى ورىنباسارلارى:

• تاربيە  جوسپارىنا تۇبەگەيلى وزگەرىستەر ەنگىزۋ؛.
• تاربيە ءىسى ورىنباسارىنىڭ قۇجاتتارىنا ەنەتىن توپتامالاردىڭ مازمۇندىق جاڭارتىلۋى جانە دامۋ جوسپارىنىڭ سمارت ماقساتقا سايكەستىگى؛
• مەكتەپتەگى تاربيە ۇدەرىسىن ۇزاق مەرزىمدى (ۇمج)، ورتا مەرزىمدى (ومج)، قىسقا مەرزىمدى (قمج) جوسپارلاۋ؛
• سىنىپتان تىس ءىس-شارانى تالداۋ جانە وزدىك تالداۋدىڭ جاڭا تاسىلدەرى مەن ءوزارا جانە ءوزىن-وزى باعالاۋدى ەنگىزۋ؛
• مەكتەپتە وقۋشىلىق ءوزىن-وزى باسقارۋ ارقىلى كوشباسشىلىق قاسيەتتەردى تاربيەلەۋ؛
• ناقتى وقۋ جىلىنا ارنالعان تاربيە جۇمىسىنىڭ سيكلوگرامماسى ناقتى جانە كۇتىلەتىن ناتيجەنى انىقتالۋى ءتيىس؛
• وقىتۋ مەن تاربيەلەۋدىڭ تۇلعاعا باعىتتالعان تەحنولوگياسىن پايدالانا وتىرىپ دياگنوستيكالاۋدا 5-11 سىنىپتاردا تاربيە ۇدەرىسىنىڭ ناتيجەلىلىگىن باعالاۋعا مۇمكىندىك ەمپيريكالىق زەرتتەۋلەردى(ساۋالناما، بايقاۋ، باقىلاۋ، تەستىلەۋ، سوسيومەتريا جانە ت.ب.) ءتيىمدى پايدالانۋ؛
• مەكتەپتەردە ەلەكتيۆتى كۋرستاردىڭ سانىن كوبەيتۋ. ولاردىڭ تاقىرىبى، مازمۇنى جانە ت.ب.ءبىر جۇيەگە كەتىرىلگەن بولۋى ءتيىس.
• مەكتەپتىڭ ءىس شارالارىن تىلدەر ءپان بىرلەستىگىمەن بىرلەسە جوسپارلاۋ جانە ت.ب.
• تاربيە ساعاتتارىنىڭ جوسپارىن(قىسقا مەرزىمدى) سىنىپ جەتەكشىلەرىمەن بىرلەسە دايىنداۋ؛
• مەكتەپ مۇعالىمدەرىنە، اتا-انالارعا كوۋچينگ ساباقتار ۇيىمداستىرۋ.

سىنىپ جەتەكشىسى:

• سىنىپتا تانىمدىق ءىس ارەكەتتەردى ۇيىمداستىرۋدا، الەۋمەتتىك قارىم قاتىناستى قالىپتاستىرۋدا تۇلعانىڭ دامۋىنا ىقپال ەتەتىن وقۋ-تاربيە جۇمىستارنى جۇيەلى جۇرگىزۋى قاجەت.
• تۇلعانىڭ ءوزىن ءوزى دامىتۋىنا ىقپال ەتۋ، ونىڭ الەۋەتىن ىسكە اسىرۋدا سىنىپ ساعاتتارى جانە سىنىپتان تىس  شارالاردىڭ ماقساتتىلىق، مازمۇندىلىق، ۇيىمداستىرۋشىلىق-قىزمەتتىك، باعالاۋ-تالداۋشىلىق قۇراۋىشتارىن باسشىلىققا الۋ؛
• باسقارۋ تۇجىرىمداماسىنا سايكەس ءۇش دەڭگەيلى فۋنكسياسى: پەداگوگيكالىق جانە الەۋمەتتىك-گۋمانيتارلىق، الەۋمەتتىك-پسيحولوگيالىق، باسقارۋدى(دياگنوستيكلاقى، ماقسات قويۋ، جوسپارلاۋ، باقىلاۋ، تۇزەتۋ قىزمەتتەرى) قايتا قاراپ جەكە تۇلعاعا باعىتتاي وتىرىپ جوسپارلاۋى ءتيىس.
• سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ پسيحولوگيالىق-پەداگوگيكالىق مىنەزدەمەسى، وتكەن وقۋ جىلىنداعى تاربيە جۇمىسىنىڭ تالداۋى، اعىمداعى وقۋ جىلىنداعى تاربيە جۇمىسىنىڭ تاقىرىبى، ماقساتى جانە مىندەتتەرى، سىنىپتاعى تاربيەلىك شارالاردىڭ جوسپارى، وقۋشىلارمەن اتقاراتىن جەكە جۇمىستاردىڭ جوسپارى، اتا-انالارمەن اتقاراتىن جۇمىستاردىڭ جوسپارىنجان جاقتى تۇلعانى دامىتۋعا باعدارلاۋ جانە ونى مونيتورينگىلەۋ. ونىڭ مازمۇنى مەكتەپتىڭ دامۋ جوسپارىندا كورسەتىلگەن باسىم باعىتتار مەن كۇتىلەتىن ناتيجەلەرگە سايكەس كەلۋى ءتيىس.
• تۇلعانى دامىتۋعا باعىتتالىپ جۇرگىزىلگەن ءىس شارالاردىڭ، ەمپيريكالىق زەرتتەۋ ناتيجەلەرىن دياگنوستيكالاۋ؛
• سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ تاربيەلىك دەڭگەيىنىڭ دياگنوستيكالىق كارتاسىن، جاس ەرەكشەلىكتەرىنە ساي وقۋشىلاردىڭ تاربيەلىك دەڭگەيىن انىقتاۋعا ارنالعان ولشەمدەردى انىقتاۋ، وقۋشىلاردىڭ تاربيەلىك كارتاسىن جۇيەلى جۇرگىزۋ؛
• سىنىپ جەتەكشىسىنىڭ توقساندىق تاربيە جۇمىسىنىڭ جوسپارى بويىنشا  سىنىپ ساعاتتارى، ءىس شارالار، سىنىپتا جۇرگىزىلەتىن اڭگىمەلەر جانە جالپى مەكتەپتىك جانە اۋداندىق ءىس شارالار مازمۇنىن جاڭارتۋ؛
• سىنىپ جەتەكشىسى تۇلعاعا باعىتتالعان امالدىڭ نەگىزگى نەگىزگى قاعيدالارى بولىپ تابىلاتىن ءوزىن ءوزى جىگەرلەندىرۋ، جەكە دارالىق، سۋبەكتىلىك، تاڭداۋ، شىعارماشىلىق پەن تابىس، سەنىم مەن قولداۋ قاعيدالارىن باسشىلىققا الۋى ءتيىس.
• جوعارى سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ قۇندىلىقتار باعدارى مەن بولجامىن انىقتاۋدا زياتكەرلىك دەڭگەيى، دۇنيەتانىمى، ادامگەرشىلىگى، ازاماتتىق ۇستانىمى، مىنەزىن سەكىلدى كريتەرييلەر قامتىلعان ساۋالنامالاردى الۋ.

سونىمەن قاتار تاربيەنىڭ تۇلعانىڭ قوعام الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگى مەن بەلسەندى ءومىر ءسۇرۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ، شاكىرتتىڭ ار-وجدانىنا نۇقسان كەلتىرمەۋ، جەكە قارىم قاتىناستاعى قۇپيالىلىقتى ساقتاۋ، ۇلگىلى جانە قولدانبالى تاربيە(مورالدىق كودەكس، ار-وجدان كودەكسى، مىنەز قۇلىق جانە ءتارتىپ ەرەجەلەرى، ۇلتتىق ادەت عۇرىپ جانە ءسالت-داستۇر ەرەجەلەرى ت.ب.) ەرەجەلەرىن باسشىلىققا الۋ، تۇلعانىڭ دامۋى مەن كەمەلدەنۋىندە كەشەندى ۇيلەسىمدىلىك(اداميلىق، تابيعيلىق، جاراتىلىستىق، الەۋمەتتىك-پسيحولوگيالىق، مادەني-ەستەتيكالىق، قوعامدىق-ەتيالىق) قالىپتاستىرۋ قاعيدالارىن باستى نازارعا الۋ.

تاربيە ۇدەرىسىن ۇيىمداستىرۋداعى وقۋشىلارمەن جۇرگىزىلەتىن تومەندەگىدەي جۇمىستاردى جۇيەلى جوسپارلاۋدى قاجەت ەتەدى:

• مەكتەپتىڭ تاربيە ورتالىعىن قۇرۋ.

• مەكتەپتىڭ وقۋ-تاربيە مازمۇنىن وقۋشىنىڭ فۋنكسيونالدىق ساۋاتتىلىعىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتاي قۇرۋ جانە سىنىپتان تىس جۇرگىزىلەتىن قولدانبالى كۋرستار، ءار باعىتتاعى ۇيىرمە جۇمىستارى، زەرتتەۋ توپتارىن قۇرۋ.

• ەل-جەر، اۋىل ايماق تاريحىن، تۇلعالار تاريحىن زەرتتەيتىن توپتار، تابيعات قۇبىلىستارىن بولجاۋ ورتالىقتارى، اۋىز ادەبيەتى مەن باتىرلىق جىرلارى، داستاندار ت.ب. قۇندىلىقتاردى زەردەلەيتىن، ناسيحاتتايتىن ءار پانگە قاتىستى ۇيىرمە جۇمىستارىن ۇيىمداستىرۋ.
• قازاقتىڭ قولدانبالى قول ونەرى ۇيىرمەلەرىن قۇرۋ، ىسكەرلىك سىنىپتارىن، توپتارىن اشۋ (كاسىپكە قاتىستى – ۇلتتىق ويۋ ورنەك، كەستە، زەرگەرلىك ءونىم، توقىما، ۇلتتىق تاعام تۇرلەرى، ونىڭ قۇرامىن ءبىلۋ، ءارى دايىنداۋ تەحنولوگياسى ت.ب.؛ ونەرگە قاتىستى – ايتىس، جىرشىلار، تەرمەشىلەر، اۋەسقوي مۋزىكانتتار مەكتەبىن اشۋ، ۇيىرمە جۇمىستارى؛ دراما ۇيىرمەلەرى – اۋىز ادەبيەتى ۇلگىلەرىن ساحنالاۋ؛ پوەزيا مەن كوركەمسوز ونەرىنە باۋليتىن، ءارى اكتەرلىك قابىلەتىن دامىتاتىن، كوركەم وقۋعا جاتتىقتىراتىن ۇيىرمەلەر؛ سپورتقا قاتىستى – «ۇلتتىق ويىندار»، «توعىزقۇمالاق»، «اسىق»  جانە ت.ب.)

• كىتاپحانا جۇمىسىن جانداندىرۋ. كىتاپحانا بالانىڭ كىتاپقا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتا الاتىن ءىس شارالاردى وتكىزۋمەن قاتار، سىنىپتان تىس قوسىمشا ءبىلىم بەرۋدىڭ نەگىزگى وشاعى بولۋى شارت. كىتاپحانادا تاربيە سالاسىنىڭ بارلىق باعىتتارى بويىنشا قىزىقتى ءىس شارالار: ادەبي وقۋلار، قويىلىمدار، كەشتەر، كونفەرەنسيالار، ەڭبەككە باۋلۋ شارالارى اتقارىلۋى ءتيىس.
• وقۋشىلاردىڭ ءوزىن ءوزى باسقارۋ جۇمىسىن جەتىلدىرۋ.
• وقۋشىنى ەڭبەككە باۋلۋ – ءپان ساباقتارىن ەڭبەكپەن ۇشتاستىرۋ، نەگىزگى مەكتەپ ەرەجەلەرى ارقىلى وزىنە ءوزى قىزمەت جاساۋ، قوعامدىق پايدالى ەڭبەكتى ۇيىمداستىرۋ.

پايدالانىلعان ادەبيەتتەر:

1. تاربيە تۇجىرىمداماسىنىڭ نەگىزى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ  بۇيرىعىمەن بەكىتىلگەن № 227، 22 ءساۋىر 2015 جىل.
2. بارلىق ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا وقىتۋ پروسەسىنىڭ تاربيەلىك قۇرامداسىن كۇشەيتۋ جونىندەگى ۇلگىلىك كەشەندى جوسپاردى بەكىتۋ تۋرالى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2012 جىلعى 29 ماۋسىمداعى № 873 قاۋلىسى.
3. جالپى ورتا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندەگى كوپتىلدى ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋدىڭ ءادىسنامالىق قامتاماسىزدىعى. ى. التىنسارين اتىنداعى ۇلتتىق ءبىلىم اكادەمياسى، ادىستەمەلىك نۇسقاۋلىق، 4 ب. 2015 ج.

---