InfoHub Logo

Sóılem túrleri: Sóılemniń negizgi túrleri

Qazaq tilinde sóılemder ózderiniń qurylymy men maǵynalyq erekshelikterine qaraı birneshe túrge bólinedi. Negizgi sóılem túrleri mynalar:

1. Jaı sóılem

Jaı sóılem bir ǵana oıdy bildiredi jáne bir nemese birneshe sózden turýy múmkin. Jaı sóılemder tolyq (quramynda bastaýysh pen baıandaýysh bar) jáne tolyq emes (bir ǵana múshe arqyly beriletin) bolyp bólinedi.

Mysaldar:

• Kitapty oqydym.
• Qar jaýdy.

2. Qurmalas sóılem

Qurmalas sóılem eki nemese odan da kóp jaı sóılemnen quralyp, bir kúrdeli oıdy bildiredi. Qurmalas sóılemder salalas jáne sabaqtas bolyp bólinedi.

Salalas qurmalas sóılem: Eki jaı sóılem teń dárejede baılanysyp, maǵynalyq baılanys ornatylady.

• Mysal: Kún shyqty, al biz saıahatqa shyqtyq.

Sabaqtas qurmalas sóılem: Bir jaı sóılem negizgi, al ekinshisi oǵan baǵynady.

• Mysal: Men kitapty oqyǵan soń, oǵan túsinikteme jazdym.

3. Habarly sóılem

Habarly sóılem belgili bir aqparatty nemese habardy jetkizedi. Ol jaı jáne qurmalas sóılem túrinde bolýy múmkin. Habarly sóılemder baıandaýyshtyń ornalasý tártibine qaraı aıaqtalǵan oıdy bildiredi.

Mysaldar:

• Men mektepke baramyn.
• Ol dáriger bolyp jumys isteıdi.

4. Suraýly sóılem

Suraýly sóılem belgili bir aqparatty suraý maqsatynda qoldanylady. Suraýly sóılemder suraq sózderi arqyly nemese ıntonasıa arqyly jasalady.

Mysaldar:

• Sen qaıda barasyń?
• Bul kitap kimniń?

5. Lepti sóılem

Lepti sóılemder adamnyń kóńil-kúıin, emosıasyn bildiredi. Lepti sóılemder ıntonasıa jáne lep belgisi arqyly jasalady.

Mysaldar:

• Alaqaı, biz jeńdik!
• Oı, qandaı ádemi kórinis!

6. Buıryqty sóılem

Buıryqty sóılemder belgili bir áreketti oryndaýǵa nemese oryndamaýǵa nusqaý beredi. Olar buıryq raı etistikteri arqyly jasalady.

Mysaldar:

• Esikti jap!
• Dápterdi ashpa!

Qorytyndy

Qazaq tilindegi sóılem túrleri olardyń qurylymy men maǵynasyna qaraı ártúrli bolyp keledi. Jaı jáne qurmalas sóılemder sóılemniń qurylymyn kórsetse, habarly, suraýly, lepti jáne buıryqty sóılemder olardyń maǵynalyq erekshelikterin aıqyndaıdy. Bul sóılem túrlerin durys paıdalaný sóıleý men jazý daǵdylaryn jetildirýge kómektesedi.