InfoHub Logo

Biz qazaq halqy, Qazaqstanda turamyz, ıaǵnı ol bizdiń úıimiz. Bizdiń ata-babamyz jan, qanymen bizge amanat retinde qaldyryp ketken eń asyl mura ol-jer. Qazaq jeri keń baıtaq, qunarly, tarıhı estelikterge toly, bárimiz týyp ósken eldi meken. Sol úshin de ol bizge qymbat jáne ystyq. Barlyq Qazaqstandyqtar biz bir úıdiń balasyndaımyz desem artyq aıtpaımyn. Biraq ne sebepti biz úıimizdi taza ustaı almaı júrmiz?
Biz qala kelbetine kóp mán beremiz dep, onyń ekologıalyq jaǵdaıyn umytyp ketemiz. Árıne qala kelbeti ózimiz úshin de, bizdiń elge kelip otyratyn týrıster úshin de sándi bolýy shart. Qalalar sáýletti úılermen, jasyl jelekti saıabaqtar men, shyǵarmashyl jandardyń arıhıtektýrasymen bezendirilgen. Biraqta bul sánniń, tazalyq joq jerde máni bolady ma? "Tazalyq tabaldyryqtan bastalady" demekshi elimizdiń ekologıalyq jaǵdaıyn qarastyrý máselesi biz úshin aldyńǵy orynda bolýy tıis. Al biz qalalardyń ekologıasy tómen ekenin qaıdan ańǵaramyz?

Mysal retinde meniń qalam - Almaty. Almaty taý bókterinde ornalasqan kórkem megapolıs. Ony las etetin biz adamdar, fabrıkalardyń jumysy jáne ekologıaǵa jaýap beretin qala basshylary. Almaty qalasynda 900 myńnan astam adamdar kólikpen júretindikten qalada balans joq. Almatydaǵy ekologıany buzýshylyq tizimin jasasaq oǵan:avtokólikter, jylý elektr ortalyqtary, óner kásip oryndary jáne gaz tartylmaǵan jer úıleri jatady. Qala turǵyndary eń ońaı zat, qoqysty qoqys jáshigine salmaı ketedi nemese kóp qabatty úı bolsa sodan laqtyryp jatady. Ol degenimiz adamnyń ózinde gıgıena joqtyǵy. Qazirgi kezde qalada jáı qoqys jáshigi ǵana emes, qoqysty suryptaý úshin arnalǵan jáshikter bar. Olardy da durys paıdalana bilý kerek. Meniń oıymsha Almatynyń eń basty máselesi ol aýa. Aýa lastaný kórsetkishi 46 ret qalyptan asqan. Eń joǵarǵy kórsetkish Bostandyq aýdanyndaǵy QazUÝ ýnıversıteti mańynda tirkelgen eken. Bul las aýa adamdardyń densaýlyǵyn qurtyp, tynys alý júıesin lastap jatyr. Bolashaqta ol túrli aýrýlarǵa ákep soqtyrýy múmkin. Aýa máselesin tazartý, jyldar boıy jumys istep kele jatyr, biraq nátıje ókinishke oraı az. Qýantarlyq jaqtan volonterlik jastar uıymyn aıtqym keledi. Ekologıa ózekti problema bolǵandyqtan, jer anany qutqarý úshin ár qalalardan jastar volonterlik uıymdar ashyp qala tazalyǵyn jaqsartý maqsatynda úlken jumystar atqarýda. Áleýmettik jelilerde de, álem ekologıasy qyzý talqylanýda. Bul jastar bastaǵan jańa qozǵalys dep bilemin. Ekologıany jaqsartýǵa meniń usynar tizimim:kóp aǵashtar otyrǵyzý, qoqysty laqtyra salǵan jaǵdaıda úlken kólemdegi aıyppul tóletý, qoqysty durys suryptaý zańdy bolsyn, qoǵamdyq kólik jáne velo ınfraqurylymdy damytý, qalalardy kógaldandyrý júrgizý. Bunyń bári Qazaqstan ekologıasyna azdap bolsa da kómegin tıgizer edi dep oılaımyn. Bul oıdy qorytyndylaı kele taza qala bárimizge kerek. Ol qalany jaqsartý úshin ár adam birinshi ózinen bastaýy qajet. Bizdiń densaýlyǵymyz ben bolashaǵymyz ózimizdiń qolymyzda. Sol sebepti biz tabıǵatymyzdy aıalaýdy borsh retinde kórip, jumyla jumys isteýimiz kerek. Jer ana biz ne istesek sony bizge qaıtaryp beredi.

---