InfoHub Logo

اپكەسىمەن بىرنەشە ساعاتتان بەرى كوگالدا وتىرعان اليسا نەمەن اينالىسارىن بىلمەدى. اپكەسى كىتاپ وقىپ وتىر. شىلدەنىڭ ىستىعى مەن جاپىراقتار سىبدىرى اليسانىڭ ءىشىن پىستىرىپ، ۇيقىسىن كەلتىردى. اپكەسىنىڭ كىتابىنا بىرنەشە رەت ۇڭىلگەن ول كىتاپتا قىزىقتى سۋرەتتەر مەن ءازىل اڭگىمەلەر جوق ەكەنىنە كوزى جەتىپ، كۇرسىنىپ قويدى. «الدە، تۇيمەداقتان گۇلتاج جاساسام با ەكەن؟» دەپ ويلادى ول ءبىر ءسات.

ءبىراق اليسا قوزعالۋعا ەرىندى. كەنەت ونىڭ قاسىنان ءبىراق قويان قۇيعىتىپ وتە شىقتى. «قۇدايىم-اي، كەشىكتىم-اۋ! كەشىكتىم عوي!» دەپ زارلاپ بارا جاتىر. قويان ساعاتىنا تاعاتسىزدانا قا راپ قويادى. اليسا اتىپ تۇرىپ، قوياننىڭ سوڭىنان تۇرا جۇگىردى. ول قوياننىڭ ارتىنان جۇگىرىپ وتىرىپ باقتىڭ شەتىنە شىقتى. دۋالدىڭ استىنان ۇلكەن ءىن كورىندى. اليسا قوياننىڭ ىزىنشە ىنگە كىردى. ءىن تۋننەلگە كوبىرەك ۇقسايدى ەكەن. كەنەت اليسا بايقاماي، قۇدىققا قۇلاپ ءتۇستى. نەگە ەكەنى بەلگىسىز، اليسا تومەن قاراي وتە باياۋ قۇلديلادى. جان-جاعىنا تاڭىرقاي قارادى. قۇدىقتىڭ قابىر عاسىنا اينالدىرىلا قويىلعان سورەلەردەگى ىدىس-اياقتار مەن كىتاپتاردى، پورترەتتەر مەن كونە تەڭىز كارتالارىن كوردى. وسى زاتتاردىڭ ءبارى اليساعا جوعا رى قاراي جايمەن ءجۇزىپ جاتقانداي بولدى. وسىلاي تومەن قۇلديلاپ كەلە جا تىپ، ۇيىقتاپ كەتەدى. ول ۇيىلگەن قۇرعاق جاپىراقتاردىڭ ۇستىنە توپ ەتىپ تۇسكەندە بارىپ ويانادى. اليسا «قوياننان كوز جازىپ قالمايىن» دەپ ودان ءارى قاراي جۇگىردى. بۇرىشتى اينالا بەرە، ول ۇلكەن دوڭگەلەك زالدان ءبىراق شىقتى.

ءبىراق مۇندا قويان كورىنبەدى. زالدىڭ تەرەزەسى جوق ەكەن. وتە كىشكەنتاي ءبىر ەسىك تۇر. ءبىراق اليسا ول ەسىككە سىيمايتىن سياقتى. زالدىڭ ورتاسىندا حرۋستال شىنىدان جاسالعان ۇستەل تۇر. ۇستەلگە جاقىن كەلگەن اليسا كىشكەنتاي شولمەكتى كوردى. شولمەكتىڭ موينىنا قاعازدان قۇلاقشا بايلانىپ، وعان التىندالعان ۇلكەن ارىپتەرمەن «مەنىىش» دەپ جازىلىپتى. اليسا باتىلدانىپ، ءشول مەكتەگى سۋسىندى ءىشىپ الدى. سول-اق ەكەن، ول ءبىر تىندەپ كىشى رەيەبەردى، كىشى رەيەبەردى. «سۇمدىق-اي! — دەپ اي عايلاپ جىبەردى الي سا.

— مەن گارمون سياقتى جيىرى لىپبارا جاتىرمىن». شىنىن دا، ونىڭ بويى ەندى جيىر ما سانتيمەترگە دە جەتپەي قالدى. «الاقاي، ەندى كىشكەنتاي ەسىكتەن كىرە الاتىن بول دىم!» دەدى اليسا قۋانىپ.

ەسىكتى اشقان اليسا كەرەمەت گۇل باعىن كوردى. كەنەت بىرەۋدىڭ ءجۇرىپ كەلە جاتقان دىبىسى شىقتى. بۇل ادەمىلەنىپ كيىنىپ العان اق قويان ەدى. اليسا ونىڭ «و، گەرسوگينيا! بايعۇس اياقتارىم-اي! ەندى ول مەنىڭ باسىمدى كەسەدى. قاپ، قۇداي-اي، قايدا ءتۇسىرىپ الدىم ەكەن؟!» دەپ، جان-جاعىن قارمانىپ، بىردەڭەنى ىزدەگەن ايانىشتى داۋىسىن ەستىدى. اناداي جەردە ارلى-بەرلى سەندەلىپ جۇرگەن اليسانى بايقاپ قالعان قويان اشۋلانىپ:

— اسيا! تەز بار دا، ۇيدەن مەنىڭ قولعابىم مەن جەلپۋىشىمدى الىپ كەل! جىلدام! — دەپ ايعايلادى. كۇتپەگەن جەردەن شىققان اي عاي دان قورقىپ كەتكەن اليسا قوياننىڭ ۇيىنەقاراي جۇگىرە جونەلدى. «ول مەنى قىزمەتشىسى دەپ ويلاپ قالدى عوي دەيمىن» دەپ ويلادى جۇگىرىپ بارا جاتىپ. اليسا ۇيشىككە كىردى. ءۇيدىڭ ءىشى شاعىن ءارى مۇنتاز داي تاپ-تازا ەكەن. جەلپۋىش پەن بىرنەشە جۇپ قولعاپتاردى الىپ، كەرى بۇر ىلا بەرگەن اليسانىڭ كوزىنە شوكولاد قوسىلعان ءتاتتى نان ءتۇستى. «قارنىمنىڭ اشقانىن-اي!» دەپ، اليسا ءتاتتى ناننىڭ ءبىر ءۇزىمىن اۋزىنا سالىپ جىبەردى. كەنەت اليسا وسە باستادى. ءتىپتى، باسى توبەگە تىرەلىپ قالدى. سول ساتتە ۇيگە ابىرجۋلى قويان كىرەدى، اليسانى كورىپ، سىلەيىپ تۇرىپ قالادى. — ناننان كىشكەنە عانا جەپ ەدىم، توقتاۋسىز ءوسىپ بارامىن. ءقازىر ءۇيدىڭ توبەسىن تەسىپ شىعارمىن، — دەدى اليسا كىنالى كەيىپپەن.

— سەن اسيا ەمەس ەكەنسىڭ عوي! — دەدى قويان كەيىپ. اليسا «ءيا» دەگەندەي باسىن يزەپ، ودان ءارى وسە ءتۇستى. قويان اليساعا ناندى ۇسىنىپ، «ەكىنشى جاعىنان تىستە» دەپ بۇيىردى. سول-اق ەكەن، اليسا قايتا كىشىرەيە باستادى. ال قويان جەلپۋىشى مەن قولعابىن الا ساپ: «گەرسوگينيا باسىمدى كەسەتىن بولدى-اۋ!» دەپ ۇيدەن جۇگىرىپ شىعىپ كەتتى. ەسىككە سىياتىنداي كىشىرەيگەن اليسا بۇل ارادان كەتۋگە اسىقتى. شىعا سالا، تيتىقتاپ شارشاعانشا جۇگىردى. كەنەت، ول ءوزىنىڭ تەز ارادا قايتا ءوسۋ كەرەك ەكەنىن ءتۇسىندى. «ەندى قالاي وسسەم ەكەن؟ ول ءۇشىن بىرنارسە ءىشۋىم، نە جەۋىم كەرەك شىعار» دەپ ويلادى ول. جان-جاعىنا قاراپ ەدى، كوزىنە جەيتىن ەشتەڭە تۇسە قويمادى. اينالا قاپتاعان گۇلدەر مەن بۇتالار. ارالارىندا ءبىر ۇلكەن ساڭىراۋقۇلاق ءوسىپ تۇر. اليسا ساڭىراۋقۇلاققا جاقىندادى. بايقاپ قاراسا، بويى ساڭىراۋقۇلاقتان كىشىلەۋ سياقتى. اليسا اياعىنىڭ ۇشىمەن تۇرىپ قاراپ ەدى، ساڭىراۋقۇلاقتىڭ ۇستىندە بارلىق اياق تارىن بىر-بىرىمەن ايقاستىرىپ تاستاپ، قاننەن قا پەرسىز كاليان شەگىپ وتىرعان ءداۋ كوگىلدىر قىرىق اياقپەن كوزدەرى ءتۇيىسىپ قالدى.
قىرىقاياق اليسادان:

— سەن كىمسىڭ؟ — دەپ ەرىنە سۇرادى. اليسا تاڭەرتەڭنەن بەرى بىرەسە ۇلكەيىپ، بىرەسە كىشىرەيىپ، قانشاما رەت وزگەرگەندىكتەن، كىم ەكەنىن ءوزى دە بىلمەي تۇرعانىن ۇيالا ايتتى. — بويىڭنىڭ قانداي بولعانىن قالايسىڭ؟ — دەدى قىرىقاياق.

— ماعان ءبارىبىر، تەك قايتا-قايتا وزگەرە بەرمەسە بولدى، — دەپ اسىعىس جاۋاپ بەردى اليسا.

— ساڭىراۋقۇلاقتىڭ ءبىر شەتى سەنى وسىرسە، ەكىنشى شە ءتى كىشى رەيتەدى، — دەدى قىرىقاياق. الي ساعا ساڭىراۋقۇلاق دوڭگەلەك بولعاندىقتان، ەكى شەتىن تابۋ قيىن بولدى. ول ساڭىراۋقۇلاقتىڭ باسىن قولى جەتكەنىن شەقۇشاعىنا سىيعىزىپ الىپ، ەكى شەتىنەن ەكى ءتىلىمىن جۇلىپ الدى. وڭ قولىنداعى ءتىلىمدى جەپ كورگەنى سول ەكەن، ول ءوزىنىڭ كىشىرەيىپ بارا جاتقا نىن سەزدى. سول قولىنداعى ءتىلىمىن جەگەندە وسە باستادى. ول ورماندى ارالاپ كەلە جاتىپ مىڭ قۇبىلدى. ءوزىنىڭ ءاۋ باستاعى قالپىنا كەلگەنشە ءبىر ۇلكەيىپ، ءبىر كىشىرەيدى. اليسا ازعانا جۇرگەن سوڭ، اعاش اراسىنان ءبىر ءۇي كورىندى. ەسىك الدىندا ۇزىن ۇستەل تۇر. قويان، ەتىكشى، تىشقان ۇشەۋى شاي ءىشىپ وتىر ەكەن. اليسانى كورگەن ولار «ورىن جوق» دەپ باج ەتە قالدى.

— بۇل جەردە ورىن كوپ قوي! — دەپ اشۋلانعان اليسا ۇستەل باسىنداعى بوس ءبىر كرەسلوعا بارىپ جالپ ەتىپ وتىرا كەتتى. اليسا قايتادان ورمانعا قاراي ءجۇردى. «بۇرىن-سوڭدى مۇنداي ەسۋاس شايقورلاردى كورمەپپىن!» دەپ ويلادى ول. اليسا ءبىر اعاشتىڭ دىڭىنەن كىشكەنتاي ەسىكتى كوردى. ساڭىراۋقۇلاقتىڭ ءبىر ءتىلىمىن جەپ، كىشىرەيگەن ول ەسىكتەن كىرسە، الدىندا كەرەمەت گۇلدەر جايقالا ءوسىپ تۇر ەكەن.

ورتادا ۇستەل، ۇستەل ۇستىندە التىن كىلت جاتىر. اليسا التىن كىلتپەن تاعى ءبىر ەسىكتى اشىپ، ادە ءمى سۋبۇرقاقتارى بار ۇلكەن سارايدىڭ الدىن دا عى تاڭعاجايىپ باقتىڭ اراسىنان ءبىراق شىقتى. باقتا ءۇش باعبان اق راۋشان گۇلدەرىن قىزىل تۇسكە بوياپ جاتىر ەكەن. قىز سەبەبىن سۇرادى. ولار قىزىل راۋشان گۇلدەرىنىڭ ورنىنا قاتەلەسىپ اق راۋشان وتىرعىزعانىن، پاتشايىم بۇل قاتەلىكتى بايقاپ قالسا، باستارىن الاتىنىن ايتتى. وسى كەزدە نوكەرلەرىن ەرتىپ كارتا پاتشايىمى كەلدى. اليسانى كورىپ:

— كروكەت ويناي الاسىڭ با؟ — دەپ سۇرادى.

— ءيا! — دەپ تاق ەتە قالدى اليسا.

ويىننىڭ ناعىز قىزعان شاعىندا: «سوتقا جينالىڭدار!» دەگەن حابار كەلدى. كارتالار پاتشايىمنىڭ سوڭىنان ەرىپ، سارايعا قاراي بەت الدى. اليسا دا ولارعا قوسىلدى.

پاتشايىم كىرگەن بويدا توردە وتىرعان پاتشانىڭ جانىنا بارىپ جايعاستى. ورتادا قولى ايلانعان بالتا تۇر. اليسا بۇرىن-سوڭدى قىل-مىستىق پروسەسكە قاتىسىپ كورمەپ ەدى. قولىنا وراما قاعاز بەن جىڭىشكە كەرنەي ۇستاعان باياعى اق قويان: «تىنىشتالىڭىزدار!» دەپ ايعايلادى.

— جارشى، ايىپتاۋ قورتىندىسىن وقىپ شىق! — دەدى پاتشا.

قويان وراما قاعازىن جازىپ جىبەرىپ:

— جازدىڭ ءبىر كۇنىندە كۇتپەگەن وقيعا بولدى. تۇيەتابان ماتكەسى پىسىرگەن ءبالىشتى بالتا ۇيالماستان ۇرلاپ كەتتى، — دەپ جاريا ەتتى. پاتشا

اليسادان:

— بۇل ءىس تۋرالى ءسىز نە بىلەسىز؟ —دەپ سۇرادى.

اليسا ەشتەڭە بىلمەيتىنىن ايتتى.

— سوت ايىپ تاقسىن! — دەپ بۇيىردى پاتشا.

— جوق! — دەپ ايعايلادى پاتشايىم.

— الدىمەن ۇكىم شىعارىلسىن، سوسىن بارىپ ايىپ تاعىلسىن!

— بوس ءسوز! — دەدى اليسا.

— الدىمەن ۇكىم شىعارۋ دەگەندى قايدان كوردىڭدەر؟!

— ءتىلىڭدى تارت! — دەپ شاڭق ەتتى پاتشايىم.

— تارتپايمىن! — دەدى اليسا شاپتىعىپ.

— ونىڭ باسىن الىڭدار! — دەپ پاتشايىم بار كۇشىمەن اقىرىپ جىبەردى.

— قۇداي-اۋ، مەنىڭ باسىمدى الدىراتىن ءسىز كىمسىز؟ بار بولعانى كارتا ەمەسسىز بە؟ — دەدى اليسا بايسالدى تۇردە.

سول ساتتە بارلىق كارتا اسپانعا كوتەرىلىپ، قىزدىڭ ۇستىنە جاڭبىرشا جاۋدى. اليسا ايعاي لاپ جىبەردى. ول كارتالاردى قاعىپ تاستاماق بوپ قولىن سەرمەپ جاتىپ ويانىپ كەتتى. قاراسا، سول باياعى كوگالدا جاتىر. اپكەسى ونىڭ بەتىنە تۇسكەن قۋراعانجا پىراقتاردى ابايلاپ قاعىپ وتىر ەكەن.

— اليسا، ويان، — دەدى اپكەسى، — وسى ۇيىقتاعانىڭ دا جەتەر.

— مەن سونداي قىزىق ءتۇس كوردىم! — دەپ اليسا اپكەسىنە تۇسىندەگى تاڭعاجايىپ وقيعالاردى تۇگەل ايتىپ بەردى.

اپكەسى ونى مەيىرلەنە ءسۇيىپ:

— ءيا، عاجايىپ ءتۇس ەكەن. ال ەندى ۇيگە ءجۇر. شاي ىشەيىك. كەش تە باتىپ بارادى، — دەدى.

ۇيگە قاراي جۇگىرە جونەلگەن اليسا «شىنىندا، كورگەن ءتۇسىم قانداي تاماشا!» دەپ ويلادى.

---