بالىقتار كلاسى
تاقىرىبى: بالىقتار كلاسى (پرەزەنتاسياسىمەن)
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) بىلىكتىلىك: بالىقتىڭ سۋدا تىرشىلىك ەتۋگە بەيىمدىلىك بەلگىلەرىن ايقىنداۋ. بالىقتار تۋرالى بىلىمدەرىن تەرەڭدەتۋ جانە كەڭەيتۋ.
ءا) دامىتۋشىلىق: بالىقتار تۋرالى تۇسىنىگىن سىزبالار بويىنشا، شەمىرشەكتى بالىقتارمەن سۇيەكتى بالىقتاردى ءبىر - بىرىنەن اجىراتا ءبىلۋدى ۇيرەتۋ. ستۋدەنتتەردى ينتەللەكتۋالدىق، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ب) تاربيەلىك: ستۋدەنتتەردى ادامگەرشىلىككە، تابيعاتتى ايالاپ تازا ۇستاۋعا، قامقورلىق قارىم قاتىناسقا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا وقۋ ماتەريالدارىن يگەرۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: جەكە – وزىندىك، وقۋشى ءمۇعالىم
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: مۋلتيمەديا، كەستەلەر، سىزبا نۇسقالار سۋرەتتە ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ
2. ساباققا قاتىسۋىن تەكسەرۋ
3. زەيىندەرىن ساباققا اۋدارۋ
4. ساباقتىڭ تاقىرىبىن حابارلاۋ
II. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
1. مينوگانىڭ تىنىس الۋى قانداي؟ ارناۋلى تۇتىگى جوق.
2. لانسەتنيكتىڭ قان اينالۋ جۇيەسى؟ قان اينالۋ سيستەماسى قاراپايىم، بىرنەشە قان تامىرلارىنان عانا تۇرادى. قانى ءتۇسسىز.
3. حوردالىلار تيپىنە جاتاتىندار؟ لانسەتنيكتەر، دوڭگەلەك اۋىزدىلار، بالىقتار، قوس مەكەندىلەر، باۋىرمەن جورعالاۋشىلار، قۇستار، سۇتقورەكتىلەر.
4. مينوگانىڭ جىنىس بەزدەرى؟ دارا ولاردىڭ ارناۋلى تۇتىكتەرى بولمايدى.
5. تومەنگى ساتىداعى ۇيىمداسقان حوردالىلار رەتىندە باس سۇيەكسىزدەر تيپ تارماعىنا سيپاتتاما بەر؟
ءىىى. جاڭا ساباق
ا) سلايدپەن ەكراننان سۋرەتتىك سىزبالار كورسەتىلەدى
گرۋپپاعا سۇراقا: ب) بالىقتار دەگەندە قانداي وي كەلەدى؟ وزدەرىڭىز بىلەتىن بالىقتاردى اتاڭىزدار؟
بالىقتار - حوردالىلار تيپىنە جاتادى، سۋلى ورتادا تىرشىلىك ەتۋگە بەيىمدەلگەن تومەنگى ساتىداعى ومىرتقالى جانۋارلار. قازىرگى كەزدە دۇنيە ءجۇزىنىڭ سۋ ايدىندارىندا بالىقتاردىڭ 20 مىڭداي ءتۇرى مەكەندەيدى. زوولوگيا عىلىمىنىڭ بالىقتاردى زەرتتەيتىن سالاسى يحتيولوگيا (گرەكشە «يحتيس» – بالىق، «لوگوس» - ءىلىم، عىلىم ) دەپ اتالادى. بۇرىنعى كسرو سۋلارىندا دۇنيەجۇزىلىك بالىقتاردىڭ 1500، ال قازاقستان 180ءتۇرى تىرشىلىك ەتەتىنى ءمالىم. بالىقتاردىڭ دەنە تۇرقى، ءتۇسى، قۇرىلىسى، فيزيولوگياسى جاعىنان ايتارلىقتاي ەرەكشەلەنەدى. ولاردىڭ پىشىندەرى ءار ءتۇرلى: ۇرشىق، جەبە ءتارىزدى، ەكى بۇيىرىنەن نەمەسە ارقاسىنان باۋىرىنا قاراي قىسىڭقى، جىلان، تاسپا شار ءتارىزدى، دوڭگەلەك ت. ب بولادى. بالىقتاردىڭ دەنەسى ءۇش بولىكتەن (باس، كەۋدە، قۇيرىق) تۇرادى. جەلبەزەكپەن تىنىس الادى. جۇرەگى 2كامەرالى، قان اينالۋ شەڭبەرى - بىرەۋ، ميىنىڭ قۇرىلىسى قاراپايىم. بالىقتىڭ ءيىس سەزۋ، سەزىم، ەستۋ، كورۋ،(وتە تەرەڭ جانە جەر استى سۋلارىندا تىرشىلىك ەتەتىندەرىندە بولمايدى) مۇشەلەرى جاقسى جەتىلگەن. بالىقتاردىڭ كوپشىلىگى سىرتتاي ۇرىقتانىپ، ۋىلدىرىق شاشۋ ارقىلى كوبەيەدى. سونداي اق ىشتەي ۇرىقتانىپ، ءتىرى شاباق نەمەسە ۇرىقتانعان ۋىلدىرىق تۋاتىن تۇرلەرى دە بولادى مىس - اكۋلالار. ۋىلدىرىعىن سۋداعى وسىمدىككە، تاسقا جابىستىرىپ قوياتىندارى، كومىپ تاستايتىندارى دا كەزدەسەدى. بالىقتاردىڭ ادام ءۇشىن قاجەتتى بەلوققا باي تاعام كوزى. بالىق مايى - بالىق باۋىرىنان الىناتىن سۇيىق ماي. ءمولدىر قىزىل - كۇرەڭ ءتۇستى، وزىنە ءتان ءيىسى سۇيىقتىق. قۇرامىندا ا جانە د ۆيتاميندەرى كوپ بولعاندىقتان مەشەل، تىنىس الۋ، اسقازان كوز اۋرۋلارىن ەمدەۋگە پايدالى. بالىقتاردىڭ مايى تازا كۇيىندە سابيلەرگە ىشكىزەدى كەيدە باسقا دارىلەردىڭ قۇرامىنا ەنگىزەدى.
بالىقتار 2 كلاسقا بولىنەدى:
1. شەمىرشەكتى بالىقتار. بۇل كلاسقا قازىرگى كەزدە 750 - دەي ءتۇر قامتىلعان. ولاردىڭ قاڭقاسى تەك شەمىرشەكتەن تۇرادى. شەمىرشەكتى بالىقتاردىڭ كوپشىلىگى تەڭىزدەردە تارالعان. ولارعا اكۋلالار، جۇپبالىقتار سكاتتار، جانە تۇتاسباستار جاتادى.
اتالىق مىسىق اكۋلانىڭ ىشكى قۇرىلىسى
1. اۋىز
2. تاناۋ تەسىگى
3. كوز
4. جەلبەزەك جانە جەلبەزەك ساڭىلاۋى
5. كوكباۋىر
6. نەسەپاعار
7. تۇقىم كوپىرشىگى
8. قۇرساق جۇزبەقاناتتارى
9. جۇرەك
10. كوكىرەك جۇزبەقاناتتارى
11. ءۇش قالاقتى باۋىر
12. اتالىق بەزى
13. قارىن
14. توق ىشەك
15. كلوكا تەسىگى
16. انال جۇزبەقاناتى
17. قۇيرىق جۇزبەقاناتى
2. سۇيەكتى بالىقتار – قازىرگى كەزدە 20000 - نان استام تۇرلەرى بار. دەنە پىشىندەرى دە تۇرلىشە. دەنەسى باس، تۇلعا جانە قۇيرىق بولىمدەرىنە بولىنگەن. سۇيەكتى بالىقتاردىڭ تەرىسى جالپاق ءارى ءىرى قابىرشاقتارمەن قاپتالعان. قابىرشاعىنداعى اعاش دىڭىندەگى جىلدىق ساقينالارعا ۇقساس سىزىقتار بار. وسى سىزىقتارعا قاراپ، بالىقتىڭ جاسىن اجىراتۋعا بولادى. سۇيەكتى بالىقتاردىڭ قاڭقاسىندا سۇيەكتەر وتە كوپ. كاسىپتىك ءمانى بار بالىقتاردى كوبەيتۋ ءۇشىن، ارنايى بالىق زاۋىتتارىندا قولدان ۇرىقتاندىرىپ، شاباقتار شاشادى. ولارعا: شورتان، اققايران، تابان، اقمارقا، سازان جاتادى.
بالىقتاردىڭ ماڭىزى
- بالىقتار باعالى ازىق - تۇلىك كوزى
- بالىقتاردىڭ قابىرشاعى جاساندى ءىنجۋ دايىنداۋعا جۇمسالادى
- ترەسكا، اكۋلا سياقتى بالىقتاردىڭ باۋىرىنان ءدارى - دارمەك جاسالىنادى
- اكۋلانىڭ جۇزبەقاناتىنان، بەكىرە تۇقىمداس، بالىقتاردىڭ تورسىلداعىنان باعالى جەلىم قايناتىلادى.
بالىقتاردىڭ تۇرلەرى:
كاسپيي تەڭىزىندە – شوقىر، كاسپيي يتبالىعى، قۇرتپا، ءىشتى بالىق، بەكىرە.
ارال تەڭىزى – كامبالا - سۇيەكتى بالىق، دەنەسى ەكى بۇيىرىنەن قىسىڭقى جالپاق ارقا جانە انال جۇزبەقاناتتارى دەنەسىنىڭ ۇزىنا بويىنا تۇتاسىپ ورنالاسقان. دەنەسىنىڭ ۇستىڭگى جاعى قاراقوشقىل داقتى بولىپ كەلەدى، ال دەنەسىنىڭ استىڭعى جاعى اقشىل ءتۇستى بولادى. كوپشىلىك تۇرلەرى تەڭىز تۇبىندە ءبىر بۇيىرلەپ جاتىپ تىرشىلىك ەتۋگە بەيىمدەلگەن. كوپشىلىك ءتۇرى تەڭىزدىڭ جاعالاۋعا جاقىن جەرلەرىنە ۋىلدىرىق شاشادى. ۋىلدىرىقتان شىققان ۇساق شاباقتارى جارتىلاي ءمولدىر ءتۇستى، تورسىلداعى بولادى ءبىراق وسە كەلە ولاردىڭ باس سۇيەگى سيممەتريالى قۇرلىسىن جوعالتىپ، كوزى ءبىر جاعىنا اۋىسادى.
بالقاش كولىندە – قىزىل قانات – تۇقى تۇقىمداسىنا جاتاتىن سىمباتتى بالىقتاردىڭ ءبىرى. قىزىلقاناتتىڭ اۋزى جوعارى قاراپ ورنالاسقان، ويتكەنى ول سۋ بەتىنە تۇسەتىن ناسەكومداردى قورەك ەتەدى. ەتى سۇيەكتى، قامىس قوعا جانە سۋ وسىمدىكتەرى قالىڭ وسكەن جەرلەردىڭ ماڭىنان كەزدەستىرۋگە بولادى.
وزەندەردە جانە كىشى كولدەردە - جايىن سۇيەكتى بالىقتاردىڭ ءبىرى، دەنە تۇرقى 5م، سالماعى 300كيلوگرامعا دەيىن جەتەدى. باسى جالپاق، وزەندەرمەن كولدەردىڭ يىرىمدەرىندە تىرشىلىك ەتەدى. ول جىرتقىشتىقپەن تىرشىلىك ەتەدى، نەگىزگى مەكەنى - تاستاردىڭ اراسى، شۇڭقىر جەرلەر مەن قۋىستار ەسكى اعاش تۇبىرلەرى، وتە باياۋ قوزعالادى. شورتان – كول، وزەن، توعان سۋلارىندا ءجيى كەزدەسەدى. شورتان وتە قوماعاي. شورتان ەداۋىر سالماقتى، ءىرى بالىق.
حرونولوگيالىق كارتا
ءىV. كەزەڭ. وي شيراتۋ ايدارى
1. كگ 14توننادان اساتىن
كورگەن ادام قاشاتىن
بىلەسىڭ بە؟ قانداي بالىق قاراعىم
(اكۋلا)
2. 20000 - نان استام ءتۇرى بار
بايقاپ جەمەسەڭ تۇتىلار
قورقىتاتىن قۇتى بار
بالىقتىڭ ءبىر ءتۇرى بار
(سۇيەكتى بالىقتار)
3.«س» ارپىنەن باستالار
«ق» ءارپىن قويساڭ اي اتىمەن جاناسار
بىلەسىڭدەر بۇل قاي بالىق بالالار
(سازان)
4. ىبىرايدىڭ مىسالىندا كەزدەسەدى
اققۋمەنەن، شايانمەنەن تىلدەسەدى
كول عانا ونىڭ مەكەنى
بالىقتىڭ ول تورەسى
(شورتان)
5. دەنە تۇرقى بوپ-بولەك
تەرىسى ونىڭ ءبىر بولەك
تەڭىز ونىڭ تۇراعى
ءبىر كوزبەن ۇنەمى قاراپ تۇرادى
(كامبالا)
V. كەزەڭ ساباقتى بەكىتۋ
بەرىلگەن شەمىرشەكتى بالىقتار مەن سۇيەكتى بالىقتارعا ءتان بەلگىلەردىڭ تۇسىنداعى سانداردى قويۋ ارقىلى كەستەنى تولتىرىڭدار.
ۇيگە تاپسىرما: 1. سۇيەكتى بالىقتاردىڭ ىشكى جانە سىرتقى قۇرىلىسى
2. قاز. كەزدەسەتىن بالىقتاردى زەرتتەپ كەلۋ
باعالاۋ:
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) بىلىكتىلىك: بالىقتىڭ سۋدا تىرشىلىك ەتۋگە بەيىمدىلىك بەلگىلەرىن ايقىنداۋ. بالىقتار تۋرالى بىلىمدەرىن تەرەڭدەتۋ جانە كەڭەيتۋ.
ءا) دامىتۋشىلىق: بالىقتار تۋرالى تۇسىنىگىن سىزبالار بويىنشا، شەمىرشەكتى بالىقتارمەن سۇيەكتى بالىقتاردى ءبىر - بىرىنەن اجىراتا ءبىلۋدى ۇيرەتۋ. ستۋدەنتتەردى ينتەللەكتۋالدىق، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ب) تاربيەلىك: ستۋدەنتتەردى ادامگەرشىلىككە، تابيعاتتى ايالاپ تازا ۇستاۋعا، قامقورلىق قارىم قاتىناسقا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا وقۋ ماتەريالدارىن يگەرۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: جەكە – وزىندىك، وقۋشى ءمۇعالىم
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: مۋلتيمەديا، كەستەلەر، سىزبا نۇسقالار سۋرەتتە ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ
2. ساباققا قاتىسۋىن تەكسەرۋ
3. زەيىندەرىن ساباققا اۋدارۋ
4. ساباقتىڭ تاقىرىبىن حابارلاۋ
II. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
1. مينوگانىڭ تىنىس الۋى قانداي؟ ارناۋلى تۇتىگى جوق.
2. لانسەتنيكتىڭ قان اينالۋ جۇيەسى؟ قان اينالۋ سيستەماسى قاراپايىم، بىرنەشە قان تامىرلارىنان عانا تۇرادى. قانى ءتۇسسىز.
3. حوردالىلار تيپىنە جاتاتىندار؟ لانسەتنيكتەر، دوڭگەلەك اۋىزدىلار، بالىقتار، قوس مەكەندىلەر، باۋىرمەن جورعالاۋشىلار، قۇستار، سۇتقورەكتىلەر.
4. مينوگانىڭ جىنىس بەزدەرى؟ دارا ولاردىڭ ارناۋلى تۇتىكتەرى بولمايدى.
5. تومەنگى ساتىداعى ۇيىمداسقان حوردالىلار رەتىندە باس سۇيەكسىزدەر تيپ تارماعىنا سيپاتتاما بەر؟
ءىىى. جاڭا ساباق
ا) سلايدپەن ەكراننان سۋرەتتىك سىزبالار كورسەتىلەدى
گرۋپپاعا سۇراقا: ب) بالىقتار دەگەندە قانداي وي كەلەدى؟ وزدەرىڭىز بىلەتىن بالىقتاردى اتاڭىزدار؟
بالىقتار - حوردالىلار تيپىنە جاتادى، سۋلى ورتادا تىرشىلىك ەتۋگە بەيىمدەلگەن تومەنگى ساتىداعى ومىرتقالى جانۋارلار. قازىرگى كەزدە دۇنيە ءجۇزىنىڭ سۋ ايدىندارىندا بالىقتاردىڭ 20 مىڭداي ءتۇرى مەكەندەيدى. زوولوگيا عىلىمىنىڭ بالىقتاردى زەرتتەيتىن سالاسى يحتيولوگيا (گرەكشە «يحتيس» – بالىق، «لوگوس» - ءىلىم، عىلىم ) دەپ اتالادى. بۇرىنعى كسرو سۋلارىندا دۇنيەجۇزىلىك بالىقتاردىڭ 1500، ال قازاقستان 180ءتۇرى تىرشىلىك ەتەتىنى ءمالىم. بالىقتاردىڭ دەنە تۇرقى، ءتۇسى، قۇرىلىسى، فيزيولوگياسى جاعىنان ايتارلىقتاي ەرەكشەلەنەدى. ولاردىڭ پىشىندەرى ءار ءتۇرلى: ۇرشىق، جەبە ءتارىزدى، ەكى بۇيىرىنەن نەمەسە ارقاسىنان باۋىرىنا قاراي قىسىڭقى، جىلان، تاسپا شار ءتارىزدى، دوڭگەلەك ت. ب بولادى. بالىقتاردىڭ دەنەسى ءۇش بولىكتەن (باس، كەۋدە، قۇيرىق) تۇرادى. جەلبەزەكپەن تىنىس الادى. جۇرەگى 2كامەرالى، قان اينالۋ شەڭبەرى - بىرەۋ، ميىنىڭ قۇرىلىسى قاراپايىم. بالىقتىڭ ءيىس سەزۋ، سەزىم، ەستۋ، كورۋ،(وتە تەرەڭ جانە جەر استى سۋلارىندا تىرشىلىك ەتەتىندەرىندە بولمايدى) مۇشەلەرى جاقسى جەتىلگەن. بالىقتاردىڭ كوپشىلىگى سىرتتاي ۇرىقتانىپ، ۋىلدىرىق شاشۋ ارقىلى كوبەيەدى. سونداي اق ىشتەي ۇرىقتانىپ، ءتىرى شاباق نەمەسە ۇرىقتانعان ۋىلدىرىق تۋاتىن تۇرلەرى دە بولادى مىس - اكۋلالار. ۋىلدىرىعىن سۋداعى وسىمدىككە، تاسقا جابىستىرىپ قوياتىندارى، كومىپ تاستايتىندارى دا كەزدەسەدى. بالىقتاردىڭ ادام ءۇشىن قاجەتتى بەلوققا باي تاعام كوزى. بالىق مايى - بالىق باۋىرىنان الىناتىن سۇيىق ماي. ءمولدىر قىزىل - كۇرەڭ ءتۇستى، وزىنە ءتان ءيىسى سۇيىقتىق. قۇرامىندا ا جانە د ۆيتاميندەرى كوپ بولعاندىقتان مەشەل، تىنىس الۋ، اسقازان كوز اۋرۋلارىن ەمدەۋگە پايدالى. بالىقتاردىڭ مايى تازا كۇيىندە سابيلەرگە ىشكىزەدى كەيدە باسقا دارىلەردىڭ قۇرامىنا ەنگىزەدى.
بالىقتار 2 كلاسقا بولىنەدى:
1. شەمىرشەكتى بالىقتار. بۇل كلاسقا قازىرگى كەزدە 750 - دەي ءتۇر قامتىلعان. ولاردىڭ قاڭقاسى تەك شەمىرشەكتەن تۇرادى. شەمىرشەكتى بالىقتاردىڭ كوپشىلىگى تەڭىزدەردە تارالعان. ولارعا اكۋلالار، جۇپبالىقتار سكاتتار، جانە تۇتاسباستار جاتادى.
اتالىق مىسىق اكۋلانىڭ ىشكى قۇرىلىسى
1. اۋىز
2. تاناۋ تەسىگى
3. كوز
4. جەلبەزەك جانە جەلبەزەك ساڭىلاۋى
5. كوكباۋىر
6. نەسەپاعار
7. تۇقىم كوپىرشىگى
8. قۇرساق جۇزبەقاناتتارى
9. جۇرەك
10. كوكىرەك جۇزبەقاناتتارى
11. ءۇش قالاقتى باۋىر
12. اتالىق بەزى
13. قارىن
14. توق ىشەك
15. كلوكا تەسىگى
16. انال جۇزبەقاناتى
17. قۇيرىق جۇزبەقاناتى
2. سۇيەكتى بالىقتار – قازىرگى كەزدە 20000 - نان استام تۇرلەرى بار. دەنە پىشىندەرى دە تۇرلىشە. دەنەسى باس، تۇلعا جانە قۇيرىق بولىمدەرىنە بولىنگەن. سۇيەكتى بالىقتاردىڭ تەرىسى جالپاق ءارى ءىرى قابىرشاقتارمەن قاپتالعان. قابىرشاعىنداعى اعاش دىڭىندەگى جىلدىق ساقينالارعا ۇقساس سىزىقتار بار. وسى سىزىقتارعا قاراپ، بالىقتىڭ جاسىن اجىراتۋعا بولادى. سۇيەكتى بالىقتاردىڭ قاڭقاسىندا سۇيەكتەر وتە كوپ. كاسىپتىك ءمانى بار بالىقتاردى كوبەيتۋ ءۇشىن، ارنايى بالىق زاۋىتتارىندا قولدان ۇرىقتاندىرىپ، شاباقتار شاشادى. ولارعا: شورتان، اققايران، تابان، اقمارقا، سازان جاتادى.
بالىقتاردىڭ ماڭىزى
- بالىقتار باعالى ازىق - تۇلىك كوزى
- بالىقتاردىڭ قابىرشاعى جاساندى ءىنجۋ دايىنداۋعا جۇمسالادى
- ترەسكا، اكۋلا سياقتى بالىقتاردىڭ باۋىرىنان ءدارى - دارمەك جاسالىنادى
- اكۋلانىڭ جۇزبەقاناتىنان، بەكىرە تۇقىمداس، بالىقتاردىڭ تورسىلداعىنان باعالى جەلىم قايناتىلادى.
بالىقتاردىڭ تۇرلەرى:
كاسپيي تەڭىزىندە – شوقىر، كاسپيي يتبالىعى، قۇرتپا، ءىشتى بالىق، بەكىرە.
ارال تەڭىزى – كامبالا - سۇيەكتى بالىق، دەنەسى ەكى بۇيىرىنەن قىسىڭقى جالپاق ارقا جانە انال جۇزبەقاناتتارى دەنەسىنىڭ ۇزىنا بويىنا تۇتاسىپ ورنالاسقان. دەنەسىنىڭ ۇستىڭگى جاعى قاراقوشقىل داقتى بولىپ كەلەدى، ال دەنەسىنىڭ استىڭعى جاعى اقشىل ءتۇستى بولادى. كوپشىلىك تۇرلەرى تەڭىز تۇبىندە ءبىر بۇيىرلەپ جاتىپ تىرشىلىك ەتۋگە بەيىمدەلگەن. كوپشىلىك ءتۇرى تەڭىزدىڭ جاعالاۋعا جاقىن جەرلەرىنە ۋىلدىرىق شاشادى. ۋىلدىرىقتان شىققان ۇساق شاباقتارى جارتىلاي ءمولدىر ءتۇستى، تورسىلداعى بولادى ءبىراق وسە كەلە ولاردىڭ باس سۇيەگى سيممەتريالى قۇرلىسىن جوعالتىپ، كوزى ءبىر جاعىنا اۋىسادى.
بالقاش كولىندە – قىزىل قانات – تۇقى تۇقىمداسىنا جاتاتىن سىمباتتى بالىقتاردىڭ ءبىرى. قىزىلقاناتتىڭ اۋزى جوعارى قاراپ ورنالاسقان، ويتكەنى ول سۋ بەتىنە تۇسەتىن ناسەكومداردى قورەك ەتەدى. ەتى سۇيەكتى، قامىس قوعا جانە سۋ وسىمدىكتەرى قالىڭ وسكەن جەرلەردىڭ ماڭىنان كەزدەستىرۋگە بولادى.
وزەندەردە جانە كىشى كولدەردە - جايىن سۇيەكتى بالىقتاردىڭ ءبىرى، دەنە تۇرقى 5م، سالماعى 300كيلوگرامعا دەيىن جەتەدى. باسى جالپاق، وزەندەرمەن كولدەردىڭ يىرىمدەرىندە تىرشىلىك ەتەدى. ول جىرتقىشتىقپەن تىرشىلىك ەتەدى، نەگىزگى مەكەنى - تاستاردىڭ اراسى، شۇڭقىر جەرلەر مەن قۋىستار ەسكى اعاش تۇبىرلەرى، وتە باياۋ قوزعالادى. شورتان – كول، وزەن، توعان سۋلارىندا ءجيى كەزدەسەدى. شورتان وتە قوماعاي. شورتان ەداۋىر سالماقتى، ءىرى بالىق.
حرونولوگيالىق كارتا
ءىV. كەزەڭ. وي شيراتۋ ايدارى
1. كگ 14توننادان اساتىن
كورگەن ادام قاشاتىن
بىلەسىڭ بە؟ قانداي بالىق قاراعىم
(اكۋلا)
2. 20000 - نان استام ءتۇرى بار
بايقاپ جەمەسەڭ تۇتىلار
قورقىتاتىن قۇتى بار
بالىقتىڭ ءبىر ءتۇرى بار
(سۇيەكتى بالىقتار)
3.«س» ارپىنەن باستالار
«ق» ءارپىن قويساڭ اي اتىمەن جاناسار
بىلەسىڭدەر بۇل قاي بالىق بالالار
(سازان)
4. ىبىرايدىڭ مىسالىندا كەزدەسەدى
اققۋمەنەن، شايانمەنەن تىلدەسەدى
كول عانا ونىڭ مەكەنى
بالىقتىڭ ول تورەسى
(شورتان)
5. دەنە تۇرقى بوپ-بولەك
تەرىسى ونىڭ ءبىر بولەك
تەڭىز ونىڭ تۇراعى
ءبىر كوزبەن ۇنەمى قاراپ تۇرادى
(كامبالا)
V. كەزەڭ ساباقتى بەكىتۋ
بەرىلگەن شەمىرشەكتى بالىقتار مەن سۇيەكتى بالىقتارعا ءتان بەلگىلەردىڭ تۇسىنداعى سانداردى قويۋ ارقىلى كەستەنى تولتىرىڭدار.
ۇيگە تاپسىرما: 1. سۇيەكتى بالىقتاردىڭ ىشكى جانە سىرتقى قۇرىلىسى
2. قاز. كەزدەسەتىن بالىقتاردى زەرتتەپ كەلۋ
باعالاۋ:
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: ەكونوميكالىق ءبىلىم بەرۋ - باسەكەگە قابىلەتتى تۇلعا تاربيەلەۋ كەپىلى
-
ساباقتىڭ ماقساتى: دامىتۋشىلىق: CorelDraw ءماتىننىڭ ەكى ءتۇرىن قولدانۋعا مۇمكىندىك بەرەدى
