جىلان قابىقتى جىگىت
باياعىدا ءبىر كەدەي شال مەن كەمپىر بولىپتى. قولىندا مال دەگەننەن جالعىز ەسەگى بار ەكەن. قالاعا وتىن ساتىپ كۇن كورەدى ەكەن. شال مەن كەمپىردىڭ جاسى الپىسقا كەلگەنشە ءبىر پەرزەنتكە زار بولىپ، كۇنى-تۇنى جىلاپ جۇرگەندە، شالدىڭ كەمپىرى ايداھاردىڭ ەتىنە جەرىك بولىپتى. شال ايداھاردى ىزدەپ كەلە جاتسا، ءبىر شاڭ كورىنەدى. جاقىنداسا، قارا ايداھار مەن سارى ايداھار ارباسىپ-الىسىپ جاتىر ەكەن. قارا ايداھار سارى ايداھاردى ولتىرەدى. شال ولگەن ايداھاردىڭ سان ەتىنەن كەسىپ الىپ ۇيىنە كەلسە، كەمپىرى جەرىگى اسىپ، اۋىرىپ جاتىر ەكەن. شال كەلىپ: «اۋ، كەمپىر، ءسۇيىنشى بەر! جەرىك اسىڭ تابىلدى!» – دەپتى. اڭساپ جاتقان كەمپىر ورنىنان ۇشىپ تۇرىپ، شالدىڭ اكەلگەن ەتىن شيكىلەي جەي بەرىپتى. جەرىگى قانعان كەمپىر توعىز اي، توعىز كۇندە امان-ەسەن بوسانعان ەكەن. ءبىراق بالا جىلانعا ۇقساعان ەكەن دەيدى. كەمپىر-شال نە دە بولسا، ىشىنەن شىققان سوڭ اسىراي بەرىپتى. «ىشتەن شىققان شۇبار جىلان» دەگەن ناقىل سودان قالىپتى. جىلان بالانىڭ سوزىندە اعاتتىق جوق ەكەن. ءبىر كۇنى بالاسى اكەسىن قاسىنا شاقىرىپ الىپ: «اكە، مەنىڭ ۇيلەنەتىن ۋاقىتىم بولدى. ماعان وسى ەلدىڭ حانى باباحاننىڭ جۇرتتان اسقان سۇلۋ قىزى بار، سونى اپەر»، – دەيدى. اكەسى ايتادى: «ەي، بالام، مال دەگەندە جالعىز قولداعى وتىن ساتىپ، كۇن كورىپ وتىرعان كوك ەسەكتەن باسقا ەشنارسە جوق. ءوزى حالىقتىڭ حانى، ساعان مالسىز بەرە مە؟» – دەيدى. بالاسى ايتىپ قويماعانسىن، كوپ بولسا حان مەنى ولتىرەر، نە دە بولسا بارايىن دەپ كەلە جاتسا، شالدىڭ الدىنان حاننىڭ ءبىر جەندەتى شىعىپتى. جەندەت شالعا: «ناعىپ ءجۇرسىڭ؟» – دەپتى.
سوندا شال ايتىپتى: «مەنىڭ جالعىز بالام بار ەدى. سول ماعان “باباحان حاننىڭ قىزىن الىپ بەرمەسەڭ بولمايدى، باسقا ادامنىڭ قىزىن پەرى بولسا دا المايمىن” دەپ مازامدى العان سوڭ، تاۋەكەل دەپ، باباحانعا كەلە جاتىرمىن»، – دەپتى. وعان جەندەت ايتادى: «سەنىڭ بالاڭ جوق ەدى، كۇنى كەشە ەسەكپەن وتىن ساتىپ ءجۇر ەدىڭ. ول بالا ساعان قايدان پايدا بولدى؟» – دەپتى دە، تاعى دا: «ەگەر بالاڭ بار بولسا، بالاڭنىڭ اتى كىم؟» – دەيدى.
شال ايتادى: «بالامنىڭ اتى شاھيماردان»، – دەپ جاۋاپ بەرەدى. سوندا جەندەت: «باباحانعا بەرەتىن مالىڭ جوق. حانعا قىزىڭدى بەر دەسەڭ، ول ساعان اشۋلانىپ باسىڭدى الادى عوي. ونان دا باسىڭ امانىندا وسى جەردەن تىكە ۇيىڭە قايت»، – دەپ اقىل بەرەدى. شال نە بولسا دا كورەيىن دەپ، باباحاننىڭ ۇيىنە كەلەدى. شال حانمەنەن امانداسىپ بولعان سوڭ، شالعا حان: «نە جۇمىسپەن جۇرگەن ادامسىڭ؟» – دەپتى. سوندا شال ايتادى:
— تاقسىر، مەنىڭ شاھيماردان دەگەن جالعىز ۇلىم بار ەدى. ول بالا ماعان باباحان حاننىڭ قىزىن الىپ بەر دەپ مازامدى الىپ، ۇيىمدە وتىرعىزبادى. سوعان بولا، تاقسىر، ءسىزدىڭ الدىڭىزعا كەلىپ وتىرمىن، – دەدى. بۇعان حاننىڭ اشۋى كەلىپ، جەندەتتەردى شاقىرتىپ: «شالدى ءولتىرىپ، تەڭ ورتاسىنان ەكى ءبولىپ، ەسەگىنە تەڭدەپ ۇيىنە قاراي ايداپ جىبەرىڭدەر»، – دەپ ءامىر ەتتى. قاساپشىنىڭ يتىندەي جالاڭداعان جەندەتتەر شالدى ورتاعا الىپ، بۋىندىرىپ ءولتىرىپ، ورتاسىنان ەكى ءبولىپ، قاپقا سالىپ، ەسەگىنە تەڭدەپ جىبەرىپتى. جەم جەپ ۇيرەنگەن ەسەك باسقا جاققا بۇرىلماستان، ءوز ۇيىنە ورالادى. ەسەك كەلسە، ۇستىندە شال جوق. تەڭدەۋلى تۇرعان ەكى قاپتى كورىپتى. سوندا كەمپىر: «قۇداي ماعان كارى شالدى دا كوپسىندىڭ بە؟» – دەپ جىلاي بەرىپتى.
كەمپىردىڭ بالاسى: «شەشە، سەن جىلاما، ماعان اكەمنىڭ ولىگىن اكەپ بەر»، – دەيدى. ولىكتى الدىرعان بالا ءۇش رەت دەم سالىپ، تىرىلتەدى. تاڭ اتقان سوڭ: «اكە، سەن باباحانعا قايتا بار، ول ساعان بىلگەنىن ىستەر، سەن قورقۋشى بولما»، – دەيدى. شال حانعا قايتا بارىپ، قىزىن ەكىنشى رەت سۇراعان ەكەن، «مىنا تاماعىن اسىراي الماي جۇرگەن شالدىڭ ىزاسىن-اي!» – دەپ، جەندەتتەرىن تاعى شاقىرىپ، شالدى مۇشە-مۇشەگە ءبولىپ، ەسەگىنە تەڭدەپ جىبەرىپتى. بالاسى اكەسىن قايتا قۇراستىرىپ الىپتى. ءۇشىنشى رەت تاعى جىبەرەدى.
حان اشۋلانىپ: «بۇل شالعا، ءسىرا، ءولىم جوق شىعار جانە ءبىر كورەيىن»، – دەپ شالدى اينالىپ تۇرعان جەل ديىرمەنگە سالىپ مايدالاتادى دا ەسەگىنە تەڭدەپ ۇيىنە جىبەرەدى. بالاسى كۇندەگى ادەتى بويىنشا اكەسىن تاعى ءتىرىلتىپ، ءتورتىنشى رەت حانعا جىبەرىپتى. ەندى حان قورقىپ: «بۇل شالدىڭ بالاسى مەنىڭ تۇبىمە جەتەتىن بالە شىعار، قىزىمدى بەرمەيمىن دەمەيىن، شالدان كوپ مال سۇرايىن»، – دەگەن اقىلعا كەلىپتى.
— قىزىمدى شىن سۇراتساڭ، مەنىڭ قالامنىڭ ۇستىنەن كوپ جىلقى ايداپ وتەسىڭ، سوندا جىلقىنىڭ كوپتىگىنەن قالا حالقى تاڭداناتىن بولسىن. ەگەر ونى تابا الماساڭ، ەندى قايتىپ مەنىڭ الدىما كەلمە! – دەپتى حان. شال ۇيىنە كەلىپ، بالاسىنا اقىلداسادى. وندا بالاسى ايتادى: «ازاندا مەنىڭ ىزىمە ەرىپ ءجۇرىپ وتىر. ەكەۋىمىز ءبىر جەرگە بارامىز»، – دەپتى. ءبىر جەرگە كەلگەنسىن بالاسى اكەسىنە وتكىر الماس قىلىش بەرىپتى. «ءقازىر ءبىز ءبىر ءىننىڭ اۋزىنا بارامىز، سول ىننەن ۇزىن قارا جىلان شىعادى، سونى وزىنەن بۇرىن كورىپ، باسىن قاعىپ الماساڭ، وندا ول سەنى ولتىرەدى، ودان سوڭ قايتا كەلمەيسىڭ»، – دەيدى. وسىنى ايتىپ بولىپ، بالا ىنگە كىرىپ كەتەدى. كوپتەن كەيىن ۇزىن قارا جىلان ىننەن شىعادى. اڭدىپ تۇرعان شال جىلاننىڭ باسىن شاۋىپ تۇسىرەدى. سودان كەيىن ىننەن قاپتاعان قالىڭ جىلقى شۇبىرىپ شىعىپ، حاننىڭ قالاسىنىڭ ءۇستىن باسادى. حاننىڭ ءامىرى بويىنشا كوپتىگىنەن قالا كورىنبەي قالادى. بۇل ءىستى كوزى كورگەن حان قاتتى قورقىپ: «بۇل بالا ەمەس، پالە شىعار، نە بولسا دا بۇعان قىزىمدى بەرىپ قۇتىلماي بولماس»، – دەپ، حان ەرىكسىز قىزىن شالدىڭ بالاسىنا بەرەتىن بولادى. ون بەس كۇننەن كەيىن قىزىن بەرەتىن بولادى. ۋادەلى كۇن بىتكەسىن شال كەمپىرىن الىپ، بالاسىن ەرتىپ، حاننىڭ اۋىلىنا قۇدا تۇسە كەلىپتى. «كۇيەۋ كەلدى» دەپ، قىز-كەلىنشەكتەر الدىنان شىقسا، اتتىڭ موينىنا ورالعان سارى جىلاندى كورىپ: «اۋ، كەمپىر-شالدىڭ بالاسى قايدا؟» – دەپتى.
شال-كەمپىر: «بالامىز مىنە» – دەپ اتتىڭ موينىنا ورالعان ادام باستى سارى جىلاندى كورسەتىپتى. بۇل ءسوزدى ەستىگەن حان دا، ونىڭ ايەلى دە، قىزى دا قاتتى قورقادى. حاننىڭ جالعىز قىزىنىڭ كۇيەۋى كەلەدى دەپ، وڭاشا جەرگە اق وتاۋ تىكتىرىپ قويعان ەكەن. نە دە بولسا، سوعان اپارىپ كۇيەۋدى كىرگىزەدى. كۇيەۋ توسەكتىڭ ۇستىندە ۇيىندەگى جاتىسىنداي دومالانىپ جاتپاي، ۇزىنىنان جاتادى. كەش بولعاندا حالىقتىڭ ادەتى بويىنشا قىزدى كۇيەۋگە كۇيەۋلەتىپ قاسىنا اپارادى دا وزدەرى بۇل جىلان نە قىلار ەكەن دەپ، سىرتتا جاسىرىنىپ تۇرادى. قىز ۇيگە كەلسە دە بالانىڭ قاسىنا بارۋعا قورقىپ، قاسىنا جاقىن بارمايدى.
سوندا جىگىت ايتادى: «سەن مەنەن قورىقپا، قاسىما كەلىپ باسىمنان اياعىما دەيىن سيپا»، – دەيدى. قورقىپ تۇرعان قىز امالسىز جىلاندى باسىنان اياعىنا دەيىن سيپايدى. سول ۋاقىتتا جىگىتتىڭ سىرتىنداعى جىلان قابىعى سىپىرىلىپ ءتۇسىپ، دۇنيەدە جوق، ءبىر سۇلۋ جىگىت بولىپ وتىرادى.
قىز جىگىتتىڭ سۇلۋلىعىنا قىزىعىپ كەتىپ، ەسى اۋادى، سوندا جىگىت قىزعا ايتادى: «مىناۋ جىلان قابىق – مەنىڭ ەكىنشى جانىم. سونى ادامعا سەزدىرمە جانە ادامعا كورسەتپە، ءوزىڭ دە جوعالتا كورمە! ەگەر بۇل كيىمنەن ايىرىلساق، مەن ساعان جوقپىن!» – دەيدى. قىز جىگىتتىڭ جىلان قابىعىن ورامالىنا وراپ، كويلەگىنىڭ ىشىنە قولتىعىنىڭ استىنا تىگىپ قويادى. ءبىراق بۇل سىردى نە ىستەر ەكەن دەپ، سىرتتان اڭدىپ تۇرعان ادامدار «ول نە دەپ» قىزدان سۇراسا، قىز نە ەكەنىن ايتپايدى. سونسىن اڭدىپ تۇرعان ادامدار قىزدان تارتىپ الۋعا اينالعاندا، جىگىت قىزدىڭ قولتىعىنىڭ استىنداعى ءوزىنىڭ جىلان قابىعىن قاعىپ الىپ، قارلىعاش بولىپ ۇشىپ، شاڭىراققا قونىپ وتىرىپ، قىزعا ايتادى: «ەندى ساعان مەن جوقپىن. مەنى ىزدەي قويساڭ، باسىڭداعى قالپاعىڭ ويماقتاي، قولعا ۇستاعان تەمىر تاياعىڭ تەبەندەي بولعاندا تاباسىڭ»، – دەپ، قىزعا «كورگەنشە، قوش بول» دەپ، قارلىعاش ۇشىپ كەتەدى. قىزدىڭ جىگىتكە ەسى اۋعانى سونشا، ءۇش كۇنگە دەيىن اس-سۋ ىشپەستەن، شاڭىراققا قاراۋمەنەن وتىرادى.
مۇنى ەستىگەن باباحان قۇداسى مەن قۇداعيى شال-كەمپىردى شاقىرتىپ الىپ بىلاي دەيدى: «مەنىڭ جالعىز قىزىم دا، سەنىڭ جالعىز بالاڭ دا ەندى بىزگە جوق ەكەن. مەنىڭ باسىمنان حاندىق تاياتىن بولدى. سەنىڭ كوزىڭ ولگەنشە جىلاۋمەن وتەتىن بولدى. بۇل حالىق ماعان دۇشپان ەكەن. ەندى قاشان باسىمىزعا ءىس تۇسكەنشە، سەندەر دە ەلدەرىڭە قايتىڭدار»، – دەيدى.
شال ۇيىنە قايتىپ كەتكەنسىن، حاننىڭ قىزى نۇرسۇلۋ اكەسىنە كەلىپ: «اكە، ەندى مەنى باسقا ءبىر ادامعا بەرەمىن دەگەن ۇمىتتەن كۇدەر ءۇزىڭىز. ەندى مەنىڭ قالعان ءومىرىم سول جىلان قابىقتى جىگىتتىڭ جولىنا قۇربان بولادى. سوندىقتان سونى ولگەنىمشە ىزدەۋگە رۇقسات ەتىڭىز»، – دەپتى.
سوندا حان: «نە دە بولسا، ۇلكەن ءىستى ءوزىڭ باستا، بار، بالام»، – دەپ كۇيەۋدى ىزدەۋىنە رۇقسات بەرەدى. كەتەرىندە نۇرسۇلۋ تۋعان ەلگە، اتا-اناعا، جاسىنان كورگەن قىزىق داۋرەنىنە قوش ايتىپ، باسىنا قالپاق كيىپ، قولىنا تەمىر تاياق الىپ جولعا شىعادى.
ەكى اي ءجۇرىپ، تابانى ءتىلىنىپ، جۇرۋگە دارمەنى بولماي، زارىعىپ كەلە جاتىپ، ءبىر ۇلكەن بايتەرەكتىڭ تۇبىنە كەلىپ، دەمالىپ وتىرادى، زارلانىپ ولەڭ ايتادى:
قىزى ەدىم مەن ءبىر حاننىڭ نۇرسۇلۋحان،
ەش قىزىق كورە المادىم ءدۇنيادان.
قارلىعاش كوز الدىمنان بولدى عايىپ،
دەرەگىن ىزدەپ تابام ەندى قايدان؟!
جاراتقان، جاس تىلەگى كەتتى قايدا،
ىشىمدە كەتكەنى مە شىقپاي ارمان.
شاھيماردان دەدى اتىن سۇراعاندا،
كەتكەنشە ىزدەنەرمىن ءدۇنيادان!
وسى ولەڭدى ايتىپ، وزىنە-وزى قۋات بەرىپ، ازداپ دەمالعانسىن، بايتەرەكتىڭ بيىك باسىنا شىعىپ قاراسا، ايدالادا كوز ۇشىندا تىگۋلى تۇرعان جالعىز اق وتاۋدى كورىپتى. «نە دە بولسا وسى وتاۋعا بارىپ، ۇشقان قۇس، كورگەن جان بار ما ەكەن، ءبىر حابارىن بىلەيىن»، – دەپ جۇرە بەرىپتى. وتاۋعا كەلسە، ىشىندە ءبىر سۇلۋ كەلىنشەك وتىر ەكەن. ول كەلىنشەك قىزدى كورىپ ورنىنان ۇشىپ تۇرىپ، تاس قىلىپ قۇشاقتاپ، قىزعا جىلاپ كورىسەدى.
سودان كەيىن قىز ايتادى: «نەعىپ وتىرعان جانسىڭ ءبىر ءوزىڭ؟» – دەيدى. كەلىنشەك ايتادى: «مەن گۇلستان پاتشاسىنىڭ قىزى ەدىم، اتىم مارجان ەدى. مەنىڭ اتاعىمدى ديۋ پاتشاسى ەستىپ، ءوزىنىڭ بەس ءداۋىن جىبەرىپ، ولار مەنىڭ اكەمنىڭ اسكەرىن قيراتىپ، مەنى تارتىپ الىپ وسى جەرگە اكەلگەنىنە بيىل بەس جىل بولدى. سودان بەرى ادام بالاسىن كورگەن ەمەسپىن. سونىڭ ءۇشىن سەنى كورگەندە، ەل-جۇرتىمدى تەگىس كورگەندەي بولىپ، مۇڭىمدى شاعىپ جاتقانىم عوي»، – دەيدى. سوندا قىز دا ءوزىنىڭ باسىنان وتكەن وقيعانى تۇگەل ايتىپ، ەندى سول سۇيگەن جىگىتتىڭ كوز الدىنان قارلىعاش بولىپ ۇشىپ كەتكەنىن ايتىپ ەكەۋى مۇڭداسادى. سول ۋاقىتتا كەلىنشەكتىڭ كۇيەۋى ءقاراداۋدىڭ كەلەتىن ۋاقىتى جاقىنداعان. سوسىن كەلىنشەك ايتادى: «مەنىڭ كۇيەۋىمنىڭ كەلەتىن ۋاقىتى بولدى. سەنى مەن جاسىرايىن، مىناۋ ۇلكەن قازاننىڭ استىنا كىر»، – دەپ قىزدى جاسىرادى. ءبىر ۋاقىتتارى بۇركىتتەرىن شاڭقىلداتىپ، تازىسىن ەرتىپ كەلىپ ءداۋ ۇيىنە تۇسەدى. اتتان تۇسكەن بويدا ءقاراداۋ كەلىنشەكتەن: «بۇل جەرگە ادام كەلدى مە، ادامزاتتىڭ ءيىسى شىقتى؟» – دەپ سۇرايدى.
سوندا كەلىنشەك بايىن سەندىرۋ ءۇشىن بىلاي دەيدى: «مەنىڭ سەنىمەنەن ومىرلىك جولداس بولعانىما بيىل بەس جىل بولدى. سەن ۇيدەن كەتسەڭ، قاشان قايتىپ كەلگەنشە شىدامىم بولماي، مەن بىرەسە دالاعا، بىرەسە ۇيگە كىرىپ كەزەمىن دە جۇرەمىن. سەن ويىڭنىڭ بولەكتىگىن ءبىلدىرىپ، مەنىڭ ءيىسىمدى باسقا ادامنىڭ ءيىسى دەپ سەنبەيسىڭ. ويتەتىن بولساڭ، جالعىز سۇيگەنىم دە سەن، كورگەنىم دە سەن، ولاي دەسەڭ ماعان ءومىردىڭ كەرەگى جوق، ءوزىمدى ءوزىم ءولتىرىپ، بۇل دۇنيەدەن كۇدەر ۇزەمىن»، – دەپتى. مۇنى ەستىگەن ءقاراداۋ مارجاندى اياپ: «ساعان ويناپ ايتامىن»، – دەيدى. سوندا وتىرىپ، مارجان داۋدەن سۇرايدى: «بۇل جاقتا ۇشقان قۇس، جۇگىرگەن اڭ بولماي ما؟ مەنىڭ ساعان قوسىلىپ سەرىك بولعانىما بەس جىل بولدى، سودان بەرى دالادان كەلسەڭ كوردىم، ءبىلدىم دەپ ەش نارسە ايتپايسىڭ. ماعان ەڭ بولماسا قارلىعاش كورسەڭ دە ايتىپ كەلسەڭ، مەنىڭ كوڭىلىم قوش بولىپ قالار ەدى»، – دەپتى. مارجاننىڭ بۇل سوزىنە ەلجىرەگەن ءقاراداۋ: «وسىدان ءتورت اي بۇرىن اڭ اۋلاپ جۇرسەم، ءبىر قارا قارلىعاش ارقادان قۇبىلاعا قاراي ۇشىپ بارا جاتىر ەكەن. سونى ساعان اتىپ اكەپ بەرەيىن دەپ ساداق تارتتىم، ءبىراق وعىم جەتپەدى. ونى قۋا بەرمەدىم»، – دەيدى.
بۇل ءسوزدى ەسىتكەن مارجان: «ول قارلىعاشتىڭ قايدا بارا جاتقانى، جاقىن جەردە ەل بار ما، بولماسا كول بار ما؟ ەسكىدەن كەلە جاتقان ادام بارمايتىن كول بار ما؟» – دەپ سۇراپتى. سوندا ءداۋ ايتىپتى: «وسى ارادان ءۇش كۇندىك جەردە ەسكىدەن كەلە جاتقان ءبىر مەرتىك دەگەن قالا بار ەدى، سونى ءبىر كەزدە وسى ءداۋ پاتشالىعى حانىن ءولتىرىپ، حالقىن توزدىرىپ جىبەرگەن ەكەن. سودان كەيىن ول مەرتىك قالاسى جىن-شايتان، پەرىلەردىڭ اراسىنا اينالىپ كەتكەن. ول قارلىعاش سول جەرگە بارىپ توقتاۋى مۇمكىن. بولماسا، بۇل ماڭايدا ودان باسقا ادام تۇگىل قۇس اينالاتىن جەر جوق»، – دەپ ءداۋ ءسوزىن اياقتادى. مۇنى قازان استىندا جاسىرىنىپ جاتقان نۇرسۇلۋ دا ەستىپ، جاتا بەرەدى. سول جەردە جاتىپ: «قايدا ءالسىز جان بولسا، قايداعى كۇشتى جاۋىزداردىڭ تىرناعىنىڭ ۇشىندا جۇرەدى ەكەن عوي. ءاربىر ماقۇلىق ءاربىر جاندىك جانە وسىمدىكتەر ءوزىنىڭ نەگىزىنە تارتپاي قالمايدى ەكەن. سونىڭ ءۇشىن مىنا ءداۋدىڭ ومىرلىك جولداسىم دەپ العان مارجانى، اسىلى ادام بولعانى ءۇشىن، مەنىڭ ءسوزىمدى سويلەپ، مەنىڭ جانعان جۇرەگىمدى باسقانداي نە ءسوز ايتار دەپ، ءداۋدى ارباپ، ءبىراز سوزدەردى سۇرادى. نە دە بولسا وسىدان امان قۇتىلىپ، ىزدەگەن ءوزىمنىڭ شاھيماردانىمدى تاباتىن كۇن بولسا، وسى مارجاندى قاراداۋدەن قۇتقارىپ، ءوز ناسىلىنە، ادام بالاسىنا قوسۋعا سەرت ەتەر ەدىم»، – دەپ ويلادى. ءسويتىپ وتىرعاندا ءداۋ كۇندەگى ادەتى بويىنشا قۇسىن قولىنا قوندىرىپ، تازىسىن ەرتىپ، اتىنا ءمىنىپ اڭعا شىعىپ كەتەدى. ءداۋ كەتكەن سوڭ، نۇرسۇلۋ دا قازان استىنان شىعىپ، مارجانمەن قوشتاسىپ جولعا شىعادى. ءداۋدىڭ ايتقان شاماسىمەن وسى جەردەن ءۇش كۇندىك جول دەگەن مەرتىك قالاسىن ىزدەيدى. سول جۇرىسپەن ىزدەپ، مەرتىك قالاسىن ءتورت جىلدا زورعا تابادى. ءتۇن ىشىندە ەسكى ءبىر قالانىڭ ۇستىنەن تۇسەدى. قالانى ارالاپ جۇرسە، ول قالادان قىبىرلاعان ءبىر جان تابا المايدى. تەك ءبىر تارتىلعان جاقسى قوبىزدىڭ ءۇنى ەستىلەدى. سول ءۇننىڭ شىققان جاعىنا قاراي ءجۇرىپ وتىرسا، ءتۇن ورتاسى اۋعان ۋاقتا ءبىر ۇلكەن سارايدىڭ ىشىنەن جارىق كورىنەدى. سوعان كەلسە، ول ساراي التىننان سالىنعان، ىشىنە گاۋھار مەن جاقۇتتان جارىق بەرىپ قويىپتى. قىز كەلىپ، سارايدىڭ اينەگىنىڭ سىرتىنان سىعالاپ قاراسا، قوبىز تارتىپ وتىرعان باياعى ءوزىنىڭ قارلىعاش بولىپ كوز الدىنان عايىپ بولعان سۇيگەن جىگىتى شاھيماردان ەكەن. التىن تاقتىڭ ۇستىندە وتىرىپ ءتۇرلى قايعىلى كۇيلەردى تارتىپ وتىر ەكەن. قىز تىڭداپ تۇرسا، قوبىزعا قوسىلىپ، ىڭىلداپ تومەندەگى سوزدەردى ايتادى:
تۋمادىم مەن انادان بولىپ ادام،
نە كوردى تىلەپ الىپ اتا-انام،
ەستىپ حابارىمدى كەتكەننەن سوڭ،
بايقالدى حالىق ءۇشىن مەنىڭ شامام.
نۇرسۇلۋ، جانىم سۇيگەن ءومىر سەرىك،
جولىمدا وسى كۇنى ىزدەپ تابام.
زارلاعان زارى كەلىپ قۇلاعىما،
سەنىمەن قاشان جانىم ۇشىراسام، – دەپ زارىعىپ وتىرعان جىگىت وزىنەن-وزى ويلاماعان جەردەن سەكەم الىپ، ورنىنان تۇرىپ، ۇستىنە جىلان قابىعىن كيىپ، قارلىعاش بولىپ ۇشىپ، اينەكتەن شىعىپ كەتەدى. بۇنى كورگەن قىز جاسىرىنىپ قالىپ، قارلىعاش كەتكەسىن سارايعا كىرىپ، جىگىتتىڭ جاتاتىن توسەگىنىڭ استىنا تىعىلىپ جاتادى. مۇنان حابارسىز قارلىعاش قايتىپ كەلىپ، ۇستىندەگى جىلان قابىق كيىمىن شەشىپ، باياعى قايعىلى كۇيلەردى تارتا بەرىپتى. قىز تىققان جەرىنەن جىگىتتىڭ جىلان قابىقتى قاسيەتتى كيىمىن ۇرلاپ الىپ، توسەكتىڭ استىنان شىعا كەلىپتى. سوندا جىگىت نە ىستەرىن بىلمەي ساسىپ قالادى. سودان سوڭ ەكەۋى باستارىنان وتكەن ءومىرىن سىر عىپ شەرتەدى. ەكەۋى ايىرىلىسقاننان بەرى جەتى جىل ۋاقىت وتكەن ەكەن. قىز عاشىق جارىن ىزدەپ جولعا شىققاندا، باسىنا تەمىر قالپاق كيىپ، قولىنا تەمىر تاياق ۇستاپ شىققان ەكەن. جىگىتتىڭ قارلىعاش بولىپ ۇشاردا ايتقانىنداي، قىز عاشىعىن تەمىر قالپاعى تەڭگەدەي، تەمىر تاياعى تەبەندەي بولعاندا تاۋىپ كەزدەسىپتى.
وعان رازى بولعان جىگىت: «نۇرسۇلۋجان، مەن ساعان ەندى شىن سەندىم، مەنىڭ ومىرلىك جولداسىم سەنسىڭ»، – دەپتى. دۇنيەگە كەلگەلى بىرىنە-بىرى عاشىق بولعان ەكەۋى قوسىلىپ، جەتى كۇن قىزدى دەمالدىرىپ، وزدەرىنىڭ تۋعان ەلىنە قايتپاق بولىپتى.
سوندا تۇرىپ نۇرسۇلۋ ايتادى: «مەنىڭ سەنى تاۋىپ الۋىما سەبەپشى بولعان ءبىر جان بار. سول جاننان سەنىڭ دەرەگىڭدى بىلگەنىمە ءقازىر ءتورت جىل بولدى. ول وسىدان الىس ەمەس، سول جاندى تەمىر توردان قۇتقارىپ الا كەتەيىك»، – دەپتى. سوندا جىگىت: «ول قانداي جان؟» – دەيدى. نۇرسۇلۋ ايتادى: «گۇلستان پاتشاسىنىڭ ءقاراداۋ تارتىپ اكەتكەن قىزى - مارجان. سونى قالاي بولسا دا بوساتىپ ەلگە الا كەتەيىك»، – دەپ ءوتىنىپتى. بۇعان شاھيماردان دا قارسى بولمايدى. سول كەزدە قارلىعاش ۇلكەن قاراقۇس بولىپ، سارايدان كەرەگىنشە التىن، گاۋھار الىپ، قىزدى ۇستىنە مىنگىزىپ ۇشىپتى. ۇشاردا قىزعا ايتادى: «ءوزىڭ جولىن بىلەسىڭ، كىرىپتاردا وتىرعان قىزدىڭ ۇستىنە بارعاندا، جەلكە جاعىمنان ءبىر تال تۇگىمدى تارت، سوندا جەرگە قونامىن»، – دەيدى. قاراقۇستىڭ ۇستىندە كەلە جاتقان نۇرسۇلۋ ءبىر جەرگە كەلگەندە، قۇستىڭ ءبىر تال قاناتىن تارتىپ، قۇستى جەرگە قوندىرسا، باياعى ءقاراداۋدىڭ مەكەنىنىڭ ۇستىنەن شىعىپتى، باياعى وتاۋ ورنىندا ءالى تۇر ەكەن. نۇرسۇلۋ وتاۋعا كەلسە، ءقاراداۋ جوق. مارجان عانا وتىر ەكەن.
ەكى مۇڭلى قۇشاقتاسىپ كورىسىپ بولعانسىن، نۇرسۇلۋ مارجانعا: «كەتەمىز بە؟» – دەپتى. سوندا مارجان: «مەنى قالاي الىپ جۇرەسىڭدەر، ەكى ادام ءبىر قۇستىڭ ۇستىنە جايعاسا ما؟» – دەپتى. «ەگەر كەتكىڭ كەلسە، ەكەۋىڭدى دە الىپ كەتە الامىن»، – دەپتى جىگىت. ءسويتىپ، جىگىت مارجاندى دا ۇستىنە مىنگىزىپ ۇشىپ، ەلىنە كەلىپتى. كەلسە، جالعىز قىزىنان ايىرىلعان باباحان جىلاۋمەن ەكى كوزىنەن ايىرىلىپ، سوقىر بولىپ كالعان ەكەن. ءوزىنىڭ اكەسى مەن شەشەسى كاڭعىپ قالىپتى. شاھيماردان سوقىر بولىپ قالعان باباحان حاننىڭ كوزىنە سۇرمە دەگەن ءدارى جاعىپ، جازىپتى. ءوزىنىڭ اكە-شەشەسىن جۋىندىرىپ، كيىندىرىپ ومىرلەرىن ۇزارتىپتى.
ءسويتىپ، عاشىقتار قوسىلىپ، مۇراتىنا جەتىپ، ۇزاق جىل ءومىر ءسۇرىپتى.
You Might Also Like
-
وتكەن زاماندا ءبىر باي بولىپتى، ول ءبىر پەرزەنتكە زار بولىپتى، زارىعا ءجۇرىپ پەرزەنتتى بولىپتى. باي ءبىر كۇنى جىلقىسىن سۋارا كولگە كەلسە، كولدىڭ ىشىندە ءبىر قىپ-قىزىل وكپە ءجۇزىپ ءجۇر ەكەن. بايدىڭ ايداپ ك...
