InfoHub Logo

نۇرعالي ەكەۋمىز كورشى تۇرامىز. وسىنداي... قول سوزىم عانا جەر. ەكى ءۇيدىڭ اراسىنان ءبىر-اق ادام وتە الادى.

ءوزىمىزدىڭ ءۇيدىڭ كولەڭكەسىندە اياعىمدى سوزىپ جىبەرىپ، ءتۇبى جوق كوكپەڭبەك اسپاننىڭ ارعى جاعىندا نە بار ەكەن دەپ، ەش نارسەگە تۇسىنبەي اۋزىم اڭقيىپ تاڭىرقاپ قاراپ وتىرسام، نۇرعاليدىڭ ءۇيىنىڭ توبەسىندە ەكى تورعاي شيق-شيق ەتىپ بەزىلدەپ ءجۇر. ارى-بەرى قۇلاق اسپاپ ەدىم، بولاتىن ەمەس. تىزاقتاپ شىرىلداۋمەن بولدى. جابايى تارعىل مىسىق جاعالاپ جۇرگەن بولدى عوي، ورنىمنان ۇشىپ تۇرىپ، تەزدەتىپ كەسەك تاۋىپ الدىم دا، دۋالدىڭ قاپتالىنا بۇقپانتايلاپ جاقىنداي ءتۇستىم.

نۇرعاليدىڭ ءۇيىنىڭ توبەسىنە تورعاي ۇيا سالعان. انادا مەنى ارنايى اپارىپ كورسەتكەن بولاتىن. تامعا باسپالداقتى سۇيەپ، سونىمەن جاقىنداپ بارىپ ءۇڭىلىپ قاراساڭ، قول سوزىم جەردە ءشوپتىڭ قيقىمدارى مەن مامىقتاپ سالعان ۇيا تۇر. انەۋگىنى ءالجۋاز عانا شيق-شيق ەتكەن دىبىسقا ەكەۋمىز بارىپ قاراساق، بەس-التى بالاپان كىشكەنتاي ساپ-سارى اۋىزدارىن اشىپ، تاماق سۇراپ، ايقايدى سالىپ جاتىر ەكەن. ەكى تورعاي شىر-شىر ەتىپ تىزاقتاپ ۇزاماي انا جەرگە ءبىر، مىنا جەرگە ءبىر قونادى. ەمپەلەڭدەپ شارباقتى اينالىپ، ەسىك جاققا شىقتىم. مويىنىمدى سوزىپ، ارى-بەرى قارايمىن: ەشقانداي دا مىسىق كورىنبەيدى. نەگە شىرىلداپ ءجۇر؟ بۇلاردىڭ نەدەن قورىققانى؟ دۋالدىڭ باسىنا قاراسام، ۇزىندىعى قۇلاشتاي سارى الا جىلان تامنىڭ توبەسىنە قاراي جىلىستاپ بارا جاتىر. تۇلا بويىم مۇزداپ قويا بەردى. جالما-جان ۇيگە زىپ بەرىپ، دالىزدە توسەكتە شىنتاعىنا كوپشىك باسىپ جامباستاپ جاتقان نۇرعاليدى كوتەردىم:

— جىلان، بالا! بالاپاندارعا جىلان بارا جاتىر!

— كانە؟! كانە؟!

بەيقام جاتقان ول كوزى اتىزداي بولىپ، اپىل-عۇپىل ءسۇرىنىپ-قابىنىپ سىرتقا اتىلدى. مەن قولىمداعى كەسەكتى جىبەرىپ قالىپ ەدىم، ايدالاداعى دۋالعا سوعىلىپ بىت-شىت بولدى. قاپ! قايدان تاۋىپ العانىن بىلمەيمىن، نۇرعاليدىڭ قولىندا كۇيە-كۇيە تەمىر كوسەۋ، ۇمىتىلىپ بارىپ سابالاعان بولادى، بويى جەتپەي مە، الدە تيمەي مە، قايتاتىن جىلان جوق، قايتا يرەلەڭ-يرەلەڭ ەتىپ تامعا اسىلدى. تىزاقتاپ ولاي ءبىر، بۇلاي ءبىر شارلاپ ءجۇرىپ، سىرىق تاۋىپ الدىم دا، تامنىڭ كەپكەن بالشىعىن بۇرق ەتكىزىپ سالىپ قالعانىمدا، ءدال ءتيدى مە، الدە ءىلىپ كەتتى مە، جىلان باۋىرى جارقىراپ جەرگە سىلق ءتۇستى. نۇرعالي دا قولىنداعى كوسەۋمەن قاشقاقتاپ ءجۇرىپ سابالايدى. ەندى ولگەن شىعار دەپ ويلاعان جىلانىمىز تاپ ىرگەمەن باسى قايقانداپ قوراعا تارتىپ بارا جاتىر. ەكەۋمىز دە قاشا ءجۇرىپ سابالايمىز، ونىمىزدى بۇيىم كورمەدى، قورانىڭ تۇبىنە ءسىڭىپ، لەزدە جوق بولدى. ولاي دا، بۇلاي دا ءار جەردى شۇقىلاپ، تۇرتپەكتەپ قارايمىز. جەردىڭ جارىعىنا كىرىپ كەتكەندەي زىم-قايىم جوق. اڭتارىلىپ ءبىرىمىز بىرىمىزگە قارايمىز.

— قايدا كەتتى؟

— قايدا؟

ءىنى بار ما دەپ ارى-بەرى ىزدەدىك. تابىلمادى. باسپالداقتى اكەلىپ، بالاپانداردى قاراساق، تۇپ-تۇگەل، وزدەرىنە اجال تونگەندەرىمەن ىستەرى جوق، ءبارى دە اۋىزدارىن كەرىپ اشىپ، تاماق سۇراپ شۋلاسىپ جاتىر ەكەن. سوعان قۋانىپ كەتتىك. ەكى تورعاي شىرىلداعاندارىن قويىپ، اناداي جەردە كوڭىلدەرى بىرلەنىپ ءۇرپيىپ وتىر. بالاپانداردىڭ اماندىعىنا ءالى كوڭىلىمىز تىنشىمادى. سۇم جىلاننىڭ بۇل جەردە بالاپاندار جاتقانىن بىلەتىن بولعانى. قايتا اينالىپ كەلەدى. جەپ قوياتىن بولدى. «قازاق ءتىلى اعاي» ايتقانداي، «ماسەلەنكي، تۇندە كەلەدى». سوندا نە ىستەيمىز. ۇيىقتاپ جاتىپ قايدان بىلەسىڭ؟

نە ىستەرىمىزدى بىلمەي ءبىراز وتىرعان سوڭ، قۋىس-قۋىسقا سىرىقتى قايتادان بۇرقىراتىپ جۇگىرتتىك كەلىپ. قامىس قورانىڭ و جاعىنان دا، بۇ جاعىنان دا شاڭىن شىعارىپ اياماي سابادىق. تىرپ ەتىپ قوزعالعان جىلان بولعان جوق. ىنىنە كىرىپ الىپ، تىم-تىرىس وراتىلىپ جاتقان بولار. نە ىستەرىمىزدى بىلمەي اڭىرىپ تاعى دا ءبىراز تۇردىق.

اقىرى:

— ءجۇر، — دەپ مەنى نۇرعالي ۇيگە ەرتىپ الىپ كەلدى. — توسەكتەردى دالاعا شىعارامىز.

دالىزدەگى ءوزى توسەنىپ جاتقان كيىزدى، الاشانى جانە كورپە-جاستىقتى تۇگەلدەي كولەڭكەگە شىعاردىق. نۇرعالي ەندى وسى جەردە جاتاتىن بولادى. كوزىنىڭ استىمەن بالاپانداردى قاراپ وتىرادى. نەسى بار، كۇن جىلى، تۇندە دە دالاعا جاتۋعا بولادى. ادام جاتقان سوڭ، جىلان قالاي كەلسىن؟

بالكىم، وسى تورعايلاردىڭ وزدەرى بولار — تانىمايسىڭ عوي، تورعايلاردىڭ ءبارى بىر-بىرىنەن اينىمايدى — بىلتىر دا ءدال وسى جەرگە ۇيا سالعان. كۇندەردىڭ ءبىر كۇنى كەشقۇرىم نۇرعالي ەكەۋمىز كولدەن سۋدى مايماڭداپ الىپ كەلە جاتساق، كىپ-كىشكەنتاي سارى اۋىز بالاپاندار ۇيالارىنان وزدەرى ۇشىپ ءتۇسىپ، ءار جەردە شاشىراپ ءجۇر. قۇرتاقانداي عانا تەمىر قاناتتارىن قاعىپ، سەكىرىپ-سەكىرىپ تۇسەدى، الىسقا ۇزاي المايدى، سوعان دا شارشاپ اۋىزدارىن اشىپ، شيق-شيق ەتىپ، جانتايىپ جاتىپ الادى. اناسى جانى قالماي شىر-شىر ەتىپ ۇستىنە ءتۇسىپ ءجۇر، ءار بالاپاننىڭ قاسىنا ءبىر بارادى. نە ىستەرىمىزدى بىلمەي ءسال اڭتارىلىپ قالدىق تا، ەكەۋمىز ەكى جاعىنان جيناستىرىپ ۇيالارىنا سالۋعا قولىمىزدى جايىپ تۇرا ۇمتىلدىق. ءارقايسىسى ءار جاققا بىتىراپ قاشقانى. جاڭا كوردىك، ءجۇنى سابالاق-سابالاق تارعىل مىسىق انادايدا جەرگە جابىسىپ، كوزدەرى شاتىناپ اڭدىپ-اق جاتىر ەكەن، شەتكە تىراعايلاعان ءبىر بالاپاندى ءىلىپ الدى دا، زىتا جونەلدى. قاپەلىمدە نە بولعانىن ەكەۋمىز دە بىلمەي قالدىق. كوشىپ كەتكەن ءبىر ۇيدەن قالىپ قويعان بولۋ كەرەك، ەكى اۋىلدا دا جۇرە بەرەتىن تارعىل مىسىق بولاتىن، ەشكىمنىڭ ۇيىنە تۇراقتامايدى، ەشكىمنىڭ قولىنا تۇسپەيدى، جالعىز ءوزى ساياق جۇرەدى. كوزىمىزگە تۇسكەندە تالاي كەسەكتەگەنبىز. ءبىزدى كورسە بولدى، ارتىنا جالتاق-جالتاق قاراپ، ۇيدەن-ۇيگە سەكىرىپ، زىتىپ وتىرادى. تالاي رەت ءۇيدىڭ مومىن مىسىقتارىن باجىلداتىپ تالاپ كەتكەن.

— ويباي، انا قارا! — دەپ قالۋعا عانا ۇلگەردىم.

— قۋ! ۇستا!

شەلەگىمدى تاستاي بەرە، تۇرا-تۇرا ۇمتىلدىق.

شۋلاستىق تا قالدىق. تارعىل مىسىق شۇباتىلىپ قورانىڭ باسىنا، ودان ءۇيدىڭ توبەسىنە، سودان سارايعا زىپ بەرىپ ءوتىپ، كوزدى اشىپ جۇمعانشا زىم-قايىم جوق بولدى. تەك ءوزى عانا بىلەتىن ءبىر قۋىسقا كىرىپ كەتكەن بولار. بالاپاندى شىرىلداتىپ شايناپ جاتىر-اۋ انتۇرعان. ۇيلەردى اينالىپ ءار جەردى سابالاپ، كەسەكتەپ ايقايلاپ قانشاما اۋرەگە تۇسكەنمەن، تابا الماي قويدىق. كىپ-كىشكەنتاي بالاپاندى اياپ مەنىڭ جىلاعىم كەلدى. نۇرعالي: «سەنى مە؟ سەنى!» — دەپ ءتىسىن قايراپ كىجىنىپ ءجۇر. ءىشىمىز كۇيىپ كەتتى. كەيىن جاز بويى تارعىل مىسىق كوزىمىزگە تۇسكەن دە جوق.

بالاپاندار تەمىر قانات شىققان سوڭ، ۇيالارىنان ءتۇسىپ جۇرگەن جەرىنەن تۇپ-تۇگەل ۇستاپ الدىق تا، لەگەنگە سالىپ، قاشىقتاعى كولدىڭ جيەگىنە اپارىپ جىبەردىك. اۋىل اراسىندا يت پەن مىسىق كوپ بولادى. بىرەۋىنىڭ قاقشىپ سالۋى مۇمكىن عوي. ول جاقتا مىسىق جوق، سۋ بار، شىبىن-شىركەيلەر مول. بۇل كەزدە وزدەرى ۇشاتىن بولىپ، سول بالاپاندار اسپاندا شارىقتاپ جۇرگەن بولار.

---