InfoHub Logo

ءقادىرلى مۇسىلمان باۋىرلار، قۇرمەتتى وتانداستار! مەيىرىمدى، راحىمدى اللانىڭ اتىمەن باستايمىن! مىنە، ايلاردىڭ تورەسى، كۇللى مۇسىلمان بالاسى ءۇشىن قاسيەتتى رامازان ايىمەن قيماي قوشتاساتىن كۇنگە دە تاياپ قالدىق. ەلىمىزدەگى بارشا مۇسىلماندار كۇننىڭ اپتاپتى ىستىعىنا قاراماستان، تامىز ايىن جاقسى نيەتپەن، تاقۋالىقپەن، ورازامەن وتكىزدى. كەزدەسكەن قيىندىقتارعا سابىر ەتىپ، جاراتۋشى يەمىزدىڭ رازىلىعىنا ۇمتىلدى. مي قايناتار ىستىقتى اۋىرسىنباي ورازا ۇستاۋعا توزە العان جان، ءومىردىڭ باسقا دا سىناقتارىنا سابىرلىق تانىتا الاتىنى ءسوزسىز.

رامازان – قۇلشىلىق پەن سابىر، بەرەكە مەن بىرلىك، مەيىرىم مەن قايىرىمدىلىق ايى بولسا، ءۇش كۇن بويى تويلاناتىن ورازا ايت مەيرامى – ادامداردىڭ كوڭىلىنە كوكتەم سىيلاپ، جانىن جادىراتاتىن ۇلىق مەرەكە. بارشاڭىزدى يسلام ۇمبەتىنىڭ ەڭ قاسيەتتى دە ۇلىق مەرەكەسى – ورازا ايت مەيرامىمەن قۇتتىقتايمىن! ەڭبەكتەگەن سابيدەن ەڭكەيگەن كارىگە دەيىن بارشا مۇسىلمان شات-شادىمان قۋانىشقا بولەنەتىن بۇل مەيرام قازاقستان جۇرتشىلىعىنا دا قۇت-بەرەكە، ىنتىماق، ىرىس اكەلسىن! پايعامبارىمىز ساللا-للاھۋ الەيھي ۋا ءساللام مەككەدەن ءماديناعا كوشىپ كەلگەندە، جەرگىلىكتى حالىقتىڭ مەيرامداپ، كوڭىل كوتەرىپ جاتقانىن كورىپ: «بۇل قانداي مەرەكە؟» دەپ سۇراعاندا: «بۇل ءبىزدىڭ يسلامعا دەيىن تويلاپ كەلە جاتقان مەرەكەلەرىمىز»، دەگەن جاۋاپ ەستىدى. سوندا راسۋلۋللا ساللا-للاھۋ الەيھي ۋا ءساللام: «اللا سىزدەرگە بۇدان دا ۇلىق ەكى مەيرام بەردى. ولار رامازان جانە قۇربان ايتتارى»، دەپ وسى يسلامي مەيرامداردىڭ مارتەبەلى ەكەندىگىن بىلدىرگەن. ورازا ايتى ادامداردى باۋىر­مالدىلىق پەن كىشىپەيىل­دىلىككە، كەشىرىمدىلىك پەن سۇيىسپەنشىلىككە شاقىرادى. يسلام شاريعاتىندا ءپىتىر ساداقاسىنىڭ وسى ايت قارساڭىندا بەرىلۋى دە جايدان-جاي ەمەس.

ورازا ايتتىڭ حاديستەردە «عيدۋل-فيتر»، ياعني «ءپىتىر مەيرامى» دەپ اتالۋى دا سوندىقتان. ءپىتىر ساداقالار جاعدايى ناشار، مۇمكىندىگى شەكتەۋلى وتباسىلاردى قۋانىشقا بولەپ، ايت مەيرامىندا داستارقان جايۋعا جاعدايى كەلمەگەندەرگە دەمەۋ بولادى. سونىمەن قاتار بۇل كۇنى مۇسىلماندار ولىلەرىن دە ەسكە الىپ، اللادان ولارعا شاپاعات تىلەپ، دۇعا ەتەدى. ايت كۇنىنىڭ وزىنە ءتان جاراسىمدى دا ساۋاپتى امالدارى مول. بۇل كۇنى عۇسىل قۇيىنىپ، ۇستىنە جۇپار ءيىس سەۋىپ، ايت نامازىنا قاتىسۋ سۇننەت. ءار ۇيدە ءسانى مەن سالتاناتى ەرەكشە مەرەكەلىك داستارقان جايىلادى. مۇسىلماندار تۋعان-تۋىس، دوس-جاران، كورشى-قولاڭدى ارالاپ، ءبىر-بىرىنىڭ ۇيىنەن ءدام-تۇز تاتىپ، مارە-سارە بولادى. رەنجىسىپ قالعان كىسىلەرمەن تاتۋلاسۋ، قانداي دا ءبىر كەلىسپەۋشىلىكتىڭ سالدارىنان قاتىناس ۇزىلگەن تۋىستاردىڭ ۇيلەرىن ارنايى ارالاۋ دا ەرەكشە ماڭىزدى. ويتكەنى اللا تاعالا: «سەن كەشىرىم جولىن ۇستان، جاقسىلىققا بۇيىر، ناداندىقتان بەت بۇر» («اعراف» سۇرەسى، 199-ايات) دەپ مۇسىلمانداردى بارىنشا كەشىرىمدى بولا تۇسۋگە شاقىرعان. كۇندەگى ورازاسىن قۇرمامەن اشۋدى سۇننەت ەتكەن پايعامبارىمىز (س.ع.س) ايت نامازىنا باراردا الدىمەن قۇرمادان ءدام تاتىپ بارىپ ۇيىنەن شىققاندى ۇناتاتىن. ءدال وسى كۇنى بالالاردى جاڭا كيىم، تاتتىلەر مەن سىيلىقپەن قۋانتۋدى داعدىعا اينالدىرساق، ورازا ايتتى ولار دا اسىعا كۇتەتىن بولادى. جالپى، ورازا ايتى قاسيەتتى را­مازان ايى اياقتالعانىنىڭ بەلگىسى عانا ەمەس، ول – ءبىر ايلىق قۇل­شى­لىعىمىزدىڭ قۋانىشى مەن جەمىسى. پايعامبارىمىز (س.ع.س) ءبىر حاديسىندە: «ورازا تۇتقان ادام ەكى رەت قۋانادى: ءبىرى – اۋىزاشاردا، ەكىنشىسى – اقىرەتتە ۇستاعان ورا­زاسىنىڭ ساۋابىن العاندا»، – دەگەن ەكەن.

* * *    * * *    * * *    * * *

مەيىرىمدى، راحىمدى اللاھتىڭ اتىمەن باستايمىن! 

قاسيەتتى رامازان ايى قۇتتى بولسىن!

بارلىق ماقتاۋ مەن ماداق الەمدەردىڭ راببىسى بولعان اللاھقا بولسىن! سانسىز سالاۋاتتار ونىڭ ەلشىسى، پايعامبارلار ساردارى مۇحاممەدكە ساللا-للاھۋ الەيھي ۋا ءساللام بولسىن! مىنەكەي، كوپتەن ساعىندىرا كۇتكەن رامازان ايى دا كەلىپ جەتتى. 

ۇلى جاراتۋشىنىڭ قۇلدارىنا تارتقان تەڭدەسسىز سىيى بولعان قاسيەتتى رامازان — سانسىز سەزىمدەر مەن تولىپ تاسىعان ويلاردىڭ سالتانات قۇرعان، كۇن مەن ءتۇن دە تۇتاستاي قۇدايلىق راقىمدىلىق پەن مەيىرىمدىلىككە تولىپ تاسىعان ايى. ولاي بولسا، باسقا ۋاقىتتاردا جاسالعان جاقسىلىقتار مەن ساۋاپتاردىڭ ەكى ەسەلەنىپ جازىلار ايى دا وسى  – رامازان.

اللاھ تاعالا رامازان ايىندا دۇنيە اسپانىنا احيرەت كۇنiنە دەيiن ۇكiمدەرi، تiپتi  بiر ءارiپi دە وزگەرتiلمەيتiن، پەندەلەرگە ءاردايىم قاجەتتi بولعان قاسيەتتi قۇراندى  ءتۇسiرگەن. مiنە وسىنىڭ ءوزi رامازان ايى اللاھتىڭ الدىندا ۇلىق  مارتەبەگە يە، ءارi ءسۇيiكتi ايلاردىڭ بiرi ەكەندiگiنە دالەل.

رامازان ايىنىڭ قاسيەتى جونىندە يبن ابباس پايعامبارىمىزدان كەلتiرگەن حاديسiندە: «ەگەردە مەنiڭ ۇممەتiم رامازان ايىنىڭ iشiندە قانداي قاسيەتتەر بار ەكەندiگiن بiلسە، وندا جىلدىڭ بارلىعى رامازان ايى بولسا ەكەن دەپ ءۇمiت ەتكەن بولار ەدi»،- دەگەنىن جەتكىزەدى. سونداي-اق، اللاھ تاعالا مۇسا (ع.س.)-عا: «مەن مۇحاممەدتiڭ ۇممەتiنە ەكi قاراڭعىلىقتى جوياتىن ەكi نۇر بەردiم»،- دەدi. مۇسا (ع.س.): «ەي جاراتقان يەم، ەكi نۇر دەگەن نە؟»، — دەپ سۇرادى.

اللاھ تاعالا: «ول رامازان ايىنىڭ نۇرى مەن قۇراننىڭ نۇرى»، — دەپ جاۋاپ بەردi.

مۇسا (ع.س): «ەكi قاراڭعىلىق قايسى؟»، - دەپ سۇراعاندا، اللاھ تاعالا: «قابىر قاراڭعىلىعى مەن احيرەتتiڭ قاراڭعىلىعى»، — دەپ جاۋاپ بەردى. مىنە، بۇل بىزدەرگە بەرىلگەن اللاھتىڭ ۇلكەن نىعمەتى دەپ ءتۇسىنۋىمىز كەرەك. يسلام ءدىنى بەس تىرەكتەن تۇرادى: يمان كەلتىۋ، ناماز وقۋ، ورازا ۇستاۋ، زەكەت بەرۋ جانە شاماسى كەلگەن ادامنىڭ قاجىلىق جاساۋى». وسى بەس پارىزدىڭ ءبىرى – ورازا. ورازا ادام جانىن تازارتىپ، جامان قىلىقتاردان ساقتايدى. قۇراندا اللاھ تاعالا بىلاي دەيدى: «ەي، يمان ەتكەندەر! كۇنالاردان ساقتانىپ، تاقۋالىققا جەتۋلەرىڭ ءۇشىن سەندەرگە بۇرىنعىلارعا پارىز ەتىلگەندەي ورازا پارىز ەتىلدى». (باقارا سۇرەسى، 185 ايات)

بۇل اياتتا ايتىلعانداي ورازانىڭ ماقساتى – مۇسىلماندى تازارتىپ، تاقۋالىق دارەجەگە جەتكىزۋ. تاقۋا دەگەنىمىز – ساقتانۋ، قورقۋ، سيىنۋ، ۇلى جاراتۋشىنىڭ قورعانىنا كىرۋ دەگەندى بىلدىرەدى. ەندەشە تاقۋالىق – اللاھ تاعالاعا بويۇسىنۋ، امىرلەرىنە قۇلدىق ۇرىپ، تىيعاندارىنان اۋلاقتاپ، يماندى، كوركەم مىنەزدى، پاراساتتى جان بولىپ، ۇلى جاراتۋشىعا قارسى كەلۋدەن ساقتانۋ بولىپ تابىلادى.

ءناپسى – بويداعى قۇمارلىق سەزىم. جالپى ادام بالاسىنىڭ تولىق ادام شىڭىنا جەتۋى مەن كوركەم مىنەزدى بولۋىنىڭ نەگىزى – ناپسىگە يە بولۋىندا جاتىر. مىنە، وسى ءناپسىنى جولعا سالۋدا اشتىق پەن ءشول وتە ۇلكەن ءرول وينايدى. ءبىراق بۇل اللاھ تاعالا ءۇشىن بولۋى كەرەك. كىسى وزدىگىنەن اش قالىپ، دىتتەگەن ماقساتىنا جەتە المايدى. ويتكەنى، ورازا – اللاھ تاعالاعا جاسالاتىن عيبادات. قاسيەتتى حاديستە اللاھ تاعالا: «اۋزى بەرىك ادام ىشىپ-جەۋىن مەن ءۇشىن دوعاردى. ورازا – مەنى مەن قۇلىمنىڭ اراسىنداعى عيبادات. وعان بەرىلەتىن سىيدى مەن عانا ولشەپ، مەن بەرەمىن. اۋزى بەرىك قۇلىمنىڭ اشتىق پەن سۋساعاندىقتان شىققان اۋىز ءيسى مەن ءۇشىن ميسك اتىرىنەن دە تاماشا»، — دەيدى. 
سوندىقتان دا ورازا شىنايى نيەتپەن اللاھ ريزالىعى ءۇشىن ۇستالۋى ءتيىس. سەبەبى ورازادا تەك قانا ىشىپ-جەۋدەن ەمەس، وسەك-عايبات ايتۋ، بالاعاتتاۋ سىندى جامان قىلىقتاردان دا اۋلاق بولۋ كەرەك. ويتكەنى، ورازا تەك ىشىپ-جەۋدەن ەمەس، قۇلاق، كوز، اۋىز كۇنالارىنان دا ساقتانۋ ءۇشىن ۇستالادى. سول ءۇشىن قۇلشىلىق امالدارىمىزدى كوبەيتىپ، كوبىرەك اللاھتى ەسكە الىپ، قۇران وقۋىمىز كەرەك. پايعامبارىمىز ساللا-للاھۋ الەيھي ۋا ءساللام ءبىر كۇنى ساحابالارىنا ورازا ۇستاۋدى بۇيىرىپ، ارتىنشا بىلاي دەپ قاتاڭ ەسكەرتۋ جاسادى:

– مەن رۇقسات ەتپەيىنشە كەشكە ەشكىم اۋىز اشپاسىن!

ەلدىڭ ءبارى جاپپاي اۋىز بەكىتىپ، ورازا ۇستادى. كەش تۇسكەندە جەكە-جەكە كەلىپ، اۋىز اشۋعا رۇقسات الىپ جاتتى. ءدال وسى تۇستا ءبىر كىسى جاقىنداپ كەلىپ:

– ۋا، راسۋلۋللا! ەكى قىزىم كۇنى بويى ورازا ۇستاعان ەدى. ۇيالعاندىقتان وزدەرى كەلىپ سىزدەن رۇقسات سۇراي المادى. رۇقسات ەتسەڭىز، ورازالارىن اياقتاپ، اۋىزدارىن اشسا، جاقسى بولار ەدى، – دەپ ءوتىنىش ءبىلدىردى.

الايدا، رۇقسات بەرىلمەدى.    

الگى كىسى تاعى ەكى رەت كەلىپ رۇقسات سۇرادى. ءۇشىنشى رەت كەلگەندە پايعامبارىمىز ساللا-للاھۋ الەيھي ۋا ءساللام:

– وكىنىشتىسى، ولار بۇگىن ورازا ۇستاعان جوق. كۇنى بويى «كىسى ەتىن جەگەن» (اركىمنىڭ سىرتىنان وسەك ايتىپ، عايباتتاعان) ادام ءقايتىپ ورازا ۇستاسىن؟! بار دا ولارعا ايت: ەگەر نيەت ەتىپ ورازا ۇستاعاندارى راس بولسا، دەرەۋ قۇسىپ تاستاسىن، – دەدى.

الگى كىسى مۇنى قىزدارىنا اينا-قاتەسىز جەتكىزدى. ولار بۇيرىقتى ورىنداپ، وزدەرىن كۇشتەگەندە كەسەك-كەسەك قان قۇسىپ جىبەردى. الگى كىسى كەلىپ بۇل جايدى پايعامبارىمىزعا ساللا-للاھۋ الەيھي ۋا ءساللام بىلدىرگەندە، ول:

– قۇدىرەتى كۇشتى اللا تاعالاعا انت ەتەيىن، ەگەر ولار الگى ۇيىعان قاندى قۇسىپ تاستاماعاندا، توزاقتا كۇيدىرەتىن وت اساعان بولار ەدى، – دەدى.
ءيا، تەك قارىنعا عانا ەمەس، تىلگە دە، كوزگە دە، اياققا دا، قولعا دا ورازا بولسا، سوندا عانا ول ناعىز ورازا بولماق.

اللاھ ەلشىسى ساللا-للاھۋ الەيھي ۋا ءساللام رامازان ايى تۋرالى تاعى ءبىر حاديسىندە: «رامازان كەلگەندە ءجاننات ەسىكتەرى اشىلىپ، دوزاق ەسىكتەرى جابىلادى، شايتاندار كىسەندەلەدى»، سونداي-اق،  «شىنىندا ءجانناتتا ءبىر ەسىك بار، ول – «راييان» دەپ اتالادى. ول ەسىكتەن تەك ورازا ۇستاۋشىلار عانا كىرەدى»، — دەگەن.

احيرەتىمىزدى جارىق قىلاتىن بۇل ايدا كوبىرەك قۇران وقىپ، زەكەت بەرىپ، اللاھتىڭ تىيعان امالدارىنان تىيىلۋ مۇسىلماندىعىمىزدىڭ بەلگىسى بولماق.

تاعى ءبىر مۇباراك حاديستە اللاھ ەلشىسى ساللا-للاھۋ الەيھي ۋا ءساللام «ورازا ءۇستاعان ادامنىڭ ەكi قۋانىشى بولادى. بiرiنشiسi اۋىزاشارداعى قۋانىشى ەكiنشiسi، قيامەتتە جاراتقان يەسiنە كەزدەسكەندە، ورازا ءۇستاعانىنا قۋانۋى»،-دەگەن بولاتىن. شىنىندا دا جاراتۋشى يەسىنىڭ رازىلىعىنا قاۋىشۋدان ارتىق قانداي قۋانىش بولسىن؟!

سونىمەن قاتار رامازان ايى كەزىندە ءاربىر مۇسىلمان  جان ساداقاسى –  ءپىتىر ساداقا بەرۋى قاجەت. ءپىتىر ءسوزى (اراب تىلىندە) – «جاراتىلىس» دەگەن ماعىنانى بىلدىرگەندىكتەن، كەيبىر عۇلامالار ءپىتىردى «دەنەنىڭ زەكەتى» دەپ اتاعان. پايعامبارىمىز ساللا-للاھۋ الەيھي ۋا ءساللام رامازان ايىندا ورازا ۇستاعان ادامداردى ءپىتىر ساداقا بەرۋگە بۇيىردى. ابدۋللاھ يبن وماردىڭ رادياللاحۋ انح ريۋايات ەتۋى بويىنشا: «اللاھ ەلشىسى ساللا-للاھۋ الەيھي ۋا ءساللام رامازان ايىندا ءپىتىر ساداقانى پارىز ەتتى. ءبىر ساع (3، 334 كگ) قۇرما نەمەسە ءبىر ساع ارپا بەرىلەدى. بۇل مۇسىلمانداردان ءاربىر كۇل، ەرىكتى، ەركەك، ايەل، ۇلكەن، كىشى ءۇشىن ءۋاجىپ»، – دەگەن (بۋحاري، «زاكات»، 70-78 بەتتەر).

ابدۋللاھ يبن ابباس رادياللاحۋ انحۋ بىلاي دەيدى: «اللاھ ەلشىسى ساللا-للاھۋ الەيھي ۋا ءساللام ورازا ۇستاعان پەندەنى تازالاۋ ءۇشىن ءپىتىر ساداقانى پارىز ەتتى. بۇل مىندەت ورازا ۇستاۋشىنى بوس سوزدەرىنىڭ كىرىنەن، ادەپسىز ايتقان ءسوزىنىنىڭ كۇناسىنەن پاكتەيدى جانە كەمباعالدار ءۇشىن ازىق. كىمدە-كىم ونى (ايت) نامازدان الدىن بەرسە، ول قابىل بولعان زەكەتتەي سانالادى. كىمدە-كىم نامازدان كەيىن بەرسە، ول تەك  جاي ساداقا»،-دەگەن. (ءابۋ ءداۋىت، يبن ءماجاھ ريۋايات ەتكەن).

پايعامبارىمىز ساللا-للاھۋ الەيھي ۋا ءساللام بىردە ءوزىنىڭ مىنبەرىنە شىعىپ بارا جاتىپ، ءبىرىنشى باسپالداقتى باسقاندا «ءامين» دەيدى، ەكىنشى باسپالداقتى باسقاندا تاعى دا «ءامين» دەيدى، ءۇشىنشى باسپالداقتى باسقاندا دا «ءامين» دەگەن دەيدى. ناماز سوڭىندا ساحابالار: ءيا، اللاھتىڭ ەلشىسى، ءسىز نەگە مىنبەرىڭىزگە ءمىنىپ بارا جاتىپ، ءۇش مارتە «ءامين» دەدىڭىز؟ دەيدى. سوندا سۇيىكتى پايعامبار: ءبىرىنشى باسپالداققا كەلگەندە جابىرەيىل پەرىشتە كەلىپ؛ ءيا، مۇحامماد، كىمدە-كىم رامازان ايى كەلىپ تۇرىپ، ورازا ۇستاماسا، ماسقارا بولسىن دەدى مەن «ءامين» دەدىم. ەكىنشى باسپالداقتى باسقاندا «ءيا، مۇحامماد، كىمدە-كىم سەنىڭ اتىڭ اتالىپ تۇرعاندا سالاۋات ايپاسا سول ادام ماسقارا بولسىن دەدى مەن «ءامين» دەدىم، ءۇشىنشى باسپالداقتى باسقاندا «ءيا، مۇحامماد، كىمدە-كىم، اتا-اناسىنىڭ ەكەۋى نە بىرەۋى قولىندا قارتايىپ سولاردىڭ رازىلىعىن الا الماسا سول ادام ماسقارا بولسىن دەپ ايتتى مەن «ءامين» دەدىم دەگەن ەكەن. ەندەشە رامازان ايىن قادىرلەپ، ورازا ۇستايىق!
قۇرمەتتى مۇسىلمان قاۋىم! تۇتقان ورازالارىڭىز قابىل بولسىن! اللاھ تاعالا بارشامىزدى شىنايى ىقىلاسپەن ورازا ۇستاۋشى قۇلدارىنان ەتىپ، ءجانناتتىڭ راييان ەسىگىنەن كىرۋىمىزدى ءناسىپ ەتسىن!
قاسيەتتى رامازان قۇتتى بولسىن!

---