وتباسى – مەملەكەت قۇندىلىعى، قوعام بىرلىگى
وتباسى – مەملەكەت قۇندىلىعى، قوعام بىرلىگى
ءاربىر جەكە ادام ءومىرىنىڭ ماڭىزدى باستاۋى، رۋحاني وزەگى – وتباسى. مۇنداعى نەگىزگى ماقسات – وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى نىعايتۋ، وتباسى ۇعىمىنىڭ قوعامدىق سانامەن ساباقتاسقان ىشكى ۇيلەسىمىن قالىپتاستىرۋ، الەۋمەتتىك مەملەكەتتىڭ نەگىزى بولار بالا مەن ونىڭ قۇقىعىن قورعاۋ. وسىعان وراي ءبىز وتباسىن ساقتاۋ جانە كامەلەتكە تولماعان بالانىڭ قۇقىعىن قورعاۋ جايىندا نۇر - سۇلتان قالاسىنىڭ كامەلەتكە تولماعانداردىڭ ىستەرى جونىندەگى مامانداندىرىلعان اۋدانارالىق سوتىنىڭ ءتوراعاسى قىدىربەك القوجايەۆپەن اڭگىمەلەسكەن ەدىك.
– قىدىربەك قورعانبەك ۇلى، ۇلت بولاشاعى مەن مەملەكەت تۇعىرىندا وتباسى – ەڭ باستى قۇندىلىق. بالانىڭ قالىپتاسۋى دا، ۇرپاقتىڭ ءوسىپ وركەندەۋى دە وتباسىنان باستالادى. وسى ورايدا ءوزىڭىز كامەلەتكە تولماعانداردىڭ ىستەرى جونىندەگى مامانداندىرىلعان اۋدانارالىق سوتىنىڭ ءتوراعاسى رەتىندە ءتۇرلى جاعدايلارمەن كەزدەسىپ ءجۇرسىز. وتباسى قۇندىلىقتارىن ساقتاپ قالۋ جونىندە نە ايتار ەدىءڭىز؟
– بۇگىن جاھاندىق وزگەرىستەر زامانىندا وتباسى قۇندىلىقتارىن ساقتاپ قالۋ، ونىڭ جاستار ساناسىنداعى بەدەلىن ارتتىرۋ، سول ارقىلى «جاڭا الەۋمەتتىك جاڭعىرۋ كەزەڭىنە» بىرلەسە اياق باسۋ، بالا تاعدىرىنا اسقان جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋ – اسا قاجەت قادامداردىڭ ءبىرى دە بىرەگەيى دەپ بىلەمىن. حالقىمىزدا «اتا كورگەن، وق جونار، شەشە كورگەن تون پىشەر»، «بالاپان ۇيادا نە كورسە، ۇشقاندا سونى ىلەدى»، «اكەگە قاراپ ۇل وسەر، شەشەگە قاراپ قىز وسەر»، «قىزىم ۇيدە، قىلىعى تۇزدە»، «بالانى ۇل قىلىپ تاربيەلەسەڭ ۇل بولادى، قۇل قىلىپ تاربيەلەسەڭ قۇل بولادى» دەگەن ومىردەن تۇيگەن دانالىق ولشەمدەرى، تاجىريبەمەن كەلگەن وردالى وي تۇجىرىمدارى وتباسىنان باستالاتىن ءتالىم مەن تاربيەنىڭ اقيقاتتىعىن دالەلدەيدى. مىنە، وسى ماسەلەنى نۇر - سۇلتان قالاسىنىڭ كامەلەتكە تولماعانداردىڭ ءىستەءرى جونىندەگى مامانداندىرىلعان اۋدانارالىق سوتىندا دا كۇن تارتىبىنە قويىلۋى ءارى زاڭدىلىق، ءارى قاجەتتىلىك ەكەنىن دالەلدەپ وتىر. سوتقا جۇگىنەتىن اتا - انالار دا، جاسءوسءپىرىمدەر دە سول ءبىر وتباسىلىق ءداستۇرءدىڭ، رۋحاني ساباقتاستىقتىڭ ۇزىلە باستاعانىن ءارى سىرتقى ىقپالدىڭ جاستار ساناسىندا ورنىعىپ جاتقانىن كورسەتۋدە.
– جاڭا عاسىر تالابى تاربيەدە كەتكەن اعاتتىقتىڭ سالدارىن سارالاۋعا ەمەس، قوعامدىق ورتا ىقپالىمەن قالىپتاساتىن ادامي قاسيەتتەردى ۇلىقتاۋعا، قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ الدىن الۋعا، ەڭ باستىسى، بالانىڭ قوعامداعى ورنىن تۇسىنە وتىرىپ، كامەلەتكە تولماعان بالالاردىڭ قۇقىعىن قورعاۋعا باعىتتالۋعا ءتيىس قوي.
– دۇرىس ايتاسىز. نەگىزىنەن وتباسىنىڭ ءرولى تومەندەگەن كەزدە بالا سىرتقى ورتانىڭ اسەرىنە بەيىم بولادى. دالا مەن وزگە ورتا ەرەجەلەرى باسىمدىق العاندا اتا - انانىڭ ءتالىمى ازايىپ، ابىروي - بەدەلى كەمي باستايتىنى شىندىق. ءبىز جاستارمەن جاستار تىلىندە ديالوگقا شىعا وتىرىپ، زامان مىندەتتەگەن قارىم - قاتىناس پلاتفورماسىن تاڭداۋىمىز كەرەك. بۇگىنگى الەۋمەتتىك جەلىلەر، قوعامدىق ينستيتۋتتار مەن ورتالىقتار تاريح تاعىلىمىن، حالىق ءداستۇرىن جاستار ساناسىنا قولجەتىمدى ەرەكشە مازمۇندا ترانسلياسيالاۋعا دايىن بولسا عانا ۇرپاقتار اراسىندا بايلانىس، ياعني ساب ا قتاستىق ورناۋى مۇمكىن. بۇل رەتتە وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى ءار ەلدىڭ بىرەگەي سيپاتىمەن توعىستىراتىن تاربيە مەكتەءبىنىڭ ۇستانىمدارىنا جۇگىنگەن دۇرىس. كەشە عانا كوپشىلىك نازارىنا تارتۋ ەتىلگەن «توميريس» تە، الدىندا عانا رۋحىمىزدى كوتەرگەن «جاۋ جۇرەك مىڭ بالا» دا، ءارتۇرلى تۇلعالاردىڭ ءومىرباياندىق دەرەكتەرىنە نەگىزدەلگەن بەينەتۇسىرىلىمدەر دە بالانىڭ ساناسىنا، ەرەسەكتەر قابىلداۋىنا اسەر ەتپەي قويمايدى. ويتكەنى بۇل ونەر تۋىندىلارى ادامزات بالاسىنا ەڭ قىمبات قازىنا - بايلىعىن، جۇرەگىنىڭ تۇكپىرىندە جاتقان بويتۇمارىن تاريحپەن بايلانىستىرا، ونەگەگە تولى ەموسيونالدى رەڭكپەن كورەرمەن نازارىنا ۇسىنا بىلەدى. بالا ەستىگەنىنە ەمەس، كورگەنىنە، بايقاعانىنا كوبىرەك سەنەدى، سوندىقتان قاسىندا جۇرگەن اتا - اناسى مەن باۋىرلارى – ونىڭ ۇلگى تۇتار ىرگەءسى دە، سەنىم ارتار تۇعىرى دا. ءبىز وتباسىن ساقتاۋ، ونىڭ قوعامدىق قىزمەتىن اسا ماڭىزدى ينستيتۋت رەتىندە باعالاۋ ارقىلى عانا مەملەكەتتىڭ بولاشاعىنا زور ءۇمىتپەن قاراي الامىز. بۇل باعىتتا سوتتار اكىمشىلىك ورىندارىمەن، مەكتەپتەرمەن، جوعارى وقۋ ورىندارىمەن تىعىز قارىم - قاتىناس ورناتۋى كەرەك. سوت قاراۋىنا تۇسكەن ىستەر، شىنايى ءومىر وقيعالارى بالا قاۋىپسىزدىگىنە، ونىڭ قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعىنا جۇمىس ىستەگەن جاعدايدا عانا قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىق سانىن ازايتۋعا بولار. سوتتار پسيحولوگتارمەن، پوليسيا قىزمەتكەرلەرىمەن، مەدياتورلارمەن بىرلەسە بالا قۇقىعىنا قاتىستى مۇددە ورتاقتىعىن ۇستانعان كەزدە عانا ماسەلەنىڭ ءتۇپ ءتوركىنى ءوز شەشىمىن تابادى دەگەن ويدامىز.
ءاربىر جەكە ادام ءومىرىنىڭ ماڭىزدى باستاۋى، رۋحاني وزەگى – وتباسى. مۇنداعى نەگىزگى ماقسات – وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى نىعايتۋ، وتباسى ۇعىمىنىڭ قوعامدىق سانامەن ساباقتاسقان ىشكى ۇيلەسىمىن قالىپتاستىرۋ، الەۋمەتتىك مەملەكەتتىڭ نەگىزى بولار بالا مەن ونىڭ قۇقىعىن قورعاۋ. وسىعان وراي ءبىز وتباسىن ساقتاۋ جانە كامەلەتكە تولماعان بالانىڭ قۇقىعىن قورعاۋ جايىندا نۇر - سۇلتان قالاسىنىڭ كامەلەتكە تولماعانداردىڭ ىستەرى جونىندەگى مامانداندىرىلعان اۋدانارالىق سوتىنىڭ ءتوراعاسى قىدىربەك القوجايەۆپەن اڭگىمەلەسكەن ەدىك.
– قىدىربەك قورعانبەك ۇلى، ۇلت بولاشاعى مەن مەملەكەت تۇعىرىندا وتباسى – ەڭ باستى قۇندىلىق. بالانىڭ قالىپتاسۋى دا، ۇرپاقتىڭ ءوسىپ وركەندەۋى دە وتباسىنان باستالادى. وسى ورايدا ءوزىڭىز كامەلەتكە تولماعانداردىڭ ىستەرى جونىندەگى مامانداندىرىلعان اۋدانارالىق سوتىنىڭ ءتوراعاسى رەتىندە ءتۇرلى جاعدايلارمەن كەزدەسىپ ءجۇرسىز. وتباسى قۇندىلىقتارىن ساقتاپ قالۋ جونىندە نە ايتار ەدىءڭىز؟
– بۇگىن جاھاندىق وزگەرىستەر زامانىندا وتباسى قۇندىلىقتارىن ساقتاپ قالۋ، ونىڭ جاستار ساناسىنداعى بەدەلىن ارتتىرۋ، سول ارقىلى «جاڭا الەۋمەتتىك جاڭعىرۋ كەزەڭىنە» بىرلەسە اياق باسۋ، بالا تاعدىرىنا اسقان جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋ – اسا قاجەت قادامداردىڭ ءبىرى دە بىرەگەيى دەپ بىلەمىن. حالقىمىزدا «اتا كورگەن، وق جونار، شەشە كورگەن تون پىشەر»، «بالاپان ۇيادا نە كورسە، ۇشقاندا سونى ىلەدى»، «اكەگە قاراپ ۇل وسەر، شەشەگە قاراپ قىز وسەر»، «قىزىم ۇيدە، قىلىعى تۇزدە»، «بالانى ۇل قىلىپ تاربيەلەسەڭ ۇل بولادى، قۇل قىلىپ تاربيەلەسەڭ قۇل بولادى» دەگەن ومىردەن تۇيگەن دانالىق ولشەمدەرى، تاجىريبەمەن كەلگەن وردالى وي تۇجىرىمدارى وتباسىنان باستالاتىن ءتالىم مەن تاربيەنىڭ اقيقاتتىعىن دالەلدەيدى. مىنە، وسى ماسەلەنى نۇر - سۇلتان قالاسىنىڭ كامەلەتكە تولماعانداردىڭ ءىستەءرى جونىندەگى مامانداندىرىلعان اۋدانارالىق سوتىندا دا كۇن تارتىبىنە قويىلۋى ءارى زاڭدىلىق، ءارى قاجەتتىلىك ەكەنىن دالەلدەپ وتىر. سوتقا جۇگىنەتىن اتا - انالار دا، جاسءوسءپىرىمدەر دە سول ءبىر وتباسىلىق ءداستۇرءدىڭ، رۋحاني ساباقتاستىقتىڭ ۇزىلە باستاعانىن ءارى سىرتقى ىقپالدىڭ جاستار ساناسىندا ورنىعىپ جاتقانىن كورسەتۋدە.
– جاڭا عاسىر تالابى تاربيەدە كەتكەن اعاتتىقتىڭ سالدارىن سارالاۋعا ەمەس، قوعامدىق ورتا ىقپالىمەن قالىپتاساتىن ادامي قاسيەتتەردى ۇلىقتاۋعا، قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ الدىن الۋعا، ەڭ باستىسى، بالانىڭ قوعامداعى ورنىن تۇسىنە وتىرىپ، كامەلەتكە تولماعان بالالاردىڭ قۇقىعىن قورعاۋعا باعىتتالۋعا ءتيىس قوي.
– دۇرىس ايتاسىز. نەگىزىنەن وتباسىنىڭ ءرولى تومەندەگەن كەزدە بالا سىرتقى ورتانىڭ اسەرىنە بەيىم بولادى. دالا مەن وزگە ورتا ەرەجەلەرى باسىمدىق العاندا اتا - انانىڭ ءتالىمى ازايىپ، ابىروي - بەدەلى كەمي باستايتىنى شىندىق. ءبىز جاستارمەن جاستار تىلىندە ديالوگقا شىعا وتىرىپ، زامان مىندەتتەگەن قارىم - قاتىناس پلاتفورماسىن تاڭداۋىمىز كەرەك. بۇگىنگى الەۋمەتتىك جەلىلەر، قوعامدىق ينستيتۋتتار مەن ورتالىقتار تاريح تاعىلىمىن، حالىق ءداستۇرىن جاستار ساناسىنا قولجەتىمدى ەرەكشە مازمۇندا ترانسلياسيالاۋعا دايىن بولسا عانا ۇرپاقتار اراسىندا بايلانىس، ياعني ساب ا قتاستىق ورناۋى مۇمكىن. بۇل رەتتە وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى ءار ەلدىڭ بىرەگەي سيپاتىمەن توعىستىراتىن تاربيە مەكتەءبىنىڭ ۇستانىمدارىنا جۇگىنگەن دۇرىس. كەشە عانا كوپشىلىك نازارىنا تارتۋ ەتىلگەن «توميريس» تە، الدىندا عانا رۋحىمىزدى كوتەرگەن «جاۋ جۇرەك مىڭ بالا» دا، ءارتۇرلى تۇلعالاردىڭ ءومىرباياندىق دەرەكتەرىنە نەگىزدەلگەن بەينەتۇسىرىلىمدەر دە بالانىڭ ساناسىنا، ەرەسەكتەر قابىلداۋىنا اسەر ەتپەي قويمايدى. ويتكەنى بۇل ونەر تۋىندىلارى ادامزات بالاسىنا ەڭ قىمبات قازىنا - بايلىعىن، جۇرەگىنىڭ تۇكپىرىندە جاتقان بويتۇمارىن تاريحپەن بايلانىستىرا، ونەگەگە تولى ەموسيونالدى رەڭكپەن كورەرمەن نازارىنا ۇسىنا بىلەدى. بالا ەستىگەنىنە ەمەس، كورگەنىنە، بايقاعانىنا كوبىرەك سەنەدى، سوندىقتان قاسىندا جۇرگەن اتا - اناسى مەن باۋىرلارى – ونىڭ ۇلگى تۇتار ىرگەءسى دە، سەنىم ارتار تۇعىرى دا. ءبىز وتباسىن ساقتاۋ، ونىڭ قوعامدىق قىزمەتىن اسا ماڭىزدى ينستيتۋت رەتىندە باعالاۋ ارقىلى عانا مەملەكەتتىڭ بولاشاعىنا زور ءۇمىتپەن قاراي الامىز. بۇل باعىتتا سوتتار اكىمشىلىك ورىندارىمەن، مەكتەپتەرمەن، جوعارى وقۋ ورىندارىمەن تىعىز قارىم - قاتىناس ورناتۋى كەرەك. سوت قاراۋىنا تۇسكەن ىستەر، شىنايى ءومىر وقيعالارى بالا قاۋىپسىزدىگىنە، ونىڭ قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعىنا جۇمىس ىستەگەن جاعدايدا عانا قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىق سانىن ازايتۋعا بولار. سوتتار پسيحولوگتارمەن، پوليسيا قىزمەتكەرلەرىمەن، مەدياتورلارمەن بىرلەسە بالا قۇقىعىنا قاتىستى مۇددە ورتاقتىعىن ۇستانعان كەزدە عانا ماسەلەنىڭ ءتۇپ ءتوركىنى ءوز شەشىمىن تابادى دەگەن ويدامىز.
You Might Also Like
-
سىنىبى: 3 «ە»ءپانى: ادەبيەتتىك ءوقۋمۇعالىمى:ساباق تاقىرىبى:س. تورايعىروۆ كەدەيسىلتەمە ادەبيەتتىك وقۋ 96 - بەتجالپى ماقساتتارى:سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆ جايلى ايتا وتىرىپ، ولەڭدەگى نەگىزگى ويدى ۇعىندىرۋ...
