قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق گەوگرافيالىق جاعدايى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق گەوگرافيالىق جاعدايى (پرەزەنتسياسىمەن)
ماقساتى: وقۋشىلاردى گەوگرافيالىق جاعدايلارعا باعا بەرە بىلۋىنە ۇيرەتۋ.
ەكونوميكالىق گەوگرافيالىق جاعدايمەن شارۋاشىلىقتىڭ بايلانىسىن تۇسىندىرە ءبىلۋ.
ەكونوميكالىق سەرىكتەستەرگە قازاقستانعا اسەرىنىڭ قانشالىقتى ەكەنىن اجىراتا ءبىلۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى: ەكونوميكالىق گەوگرافيالىق نىساندارعا قاتىستى نەگىزگى جاعدايلاردى جەتە ءتۇسىندىرىپ ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ. كولىك
جولدارىنىڭ ماڭىزدىلىعى مەن قولايلى جاعدايى.
ساباق بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وتكەن ساباقتى ەسكە ءتۇسىرۋ.
1. قاز. رەسپ. بۇۇ – نا قاي جىلى قابىلداندى؟
2. قا. رەسپ. قاي ماتەريكتە ورنالاسقان؟
3. استانا اقمولاعا قاي جىلى كوشىرىلدى؟
4. ۋنيتارلىق مەملەكەت – دەگەندى قالاي تۇسىنەسىز؟
5. دەليميتاسيا دەگەنىمىز نە؟
جاڭا ساباق: ەكونوميكالىق – گەوگرافيالىق جاعداي – ول كاسىپورىنداردىڭ ەلدى مەكەندەردىڭ، ايماق – ڭ، ەلدىڭ سىرتقى ەكونوميكالىق گەوگرافيالىق نىساندارعا قاتىستى العانداعى جاعداي.
ەگج – اۋماقتى شارۋاشىلىق جانە الەۋمەتتىك گەوگرافياداعى نەگىزگى تۇسىنىك. ونى زەرتتەۋگە كەڭەس گەوگرافتارى ن. ن. بارانسكيي مەن ن. م. مايورگويز كوپ ۇلەس قوستى.
ەگج. اۋماقتى شارۋاشىلىق ماقساتتى يگەرۋگە قالالار مەن جولدار سالۋعا بايلانىستى وزگەرىپ وتىرادى. كوپ جاعدايدا ونىڭ ءوزى قوعام ارقىلى جاسالادى.
- بۇل ۇعىم وتە كۇردەلى، ويتكەنى ول فيزيكالىق – گەوگرافيالىق جاعدايدىڭ سيپاتتارىن دا قامتيدى مىسالى (تاۋلارعا، وزەندەرگە، تەڭىزدەرگە كليماتتىق بەلدەۋلەرگە قاتىستى ورنالاسۋى.)
ە. گ. ج. قولايلى (پايدالى) نەمەسە قولايسىز (پايداسىز) بولۋى مۇمكىن.
ە. گ. ج.
ورتالىقتا ورنالاسۋ كوبىنەسە قولايلى، ال شەتكى جاعداي قولايسىزداۋ بولىپ كەلەدى.
بايلانىس جولدارىنان قاشىقتا، «تۇكپىردە ورنالاسقان اۋدانداردىڭ جاعدايى قولايسىز بولىپ تابىلادى. ولاردى «ايۋدىڭ ۇڭگىرى» دەپ تە اتايدى.
ەگج ەڭ الدىمەن كولىكتىك جاعدايمەن، ياعني شارۋاشىلىق بايلانىستارىنىڭ كولىك مۇمكىندىكتەرىمەن انىقتالادى. الەمدىك بايلانىس جولدارى مەن ترانزيت مۇمكىندىگىنىڭ ماڭىزى زور.
- نارىقتىق جاعداي نەگىزى ساۋدا سەرىكتەس جەرىنە قاتىستى جاعدايدى.
- كورشىلىك شەكارالاس ەلدەرگە قاتىستى جاعدايدى ايقىندايدى.
كورشىلىك جاعدايعا باعا بەرگەندە كورشىلەردىڭ دامۋ دەڭگەيىن، تابيعي رەسۋرستارمەن قامتاماسىز ەتىلۋىن، شىعارىلاتىن ءونىم قۇرامىن ەسكە الادى.
ءبىزدىڭ ەلىمىز ەۋرازيانىڭ ورتاسىندا الەمدىك ساۋدا جولدارىنان وقشاۋ.
الەمدىك ەكونوميكانىڭ نەگىزى ورتالىقتارى – اقش - تان، جاپونيادان، ازداپ ەۋروپادان دا قاشىقتا ورنالاسقان.
تەمىر جولدار اسۋى وڭت. شىعىس شەكارانى كەسىپ وتە المايدى. بۇل ءۇندىستان مەن پاكىستان سياقتى ءىرى ەلدەرمەن ساۋدا جاساۋدى قيىنداتادى.
ورتالىق ازياداعى كورشىلەرمەن شارۋاشىلىق بايلانىسقا ولاردىڭ دامۋ دارەجەسىنىڭ تومەندىگى كەدەرگى جاسايدى.
- نەگىزگى قولايسىز جاعداي – اشىق تەڭىزگە شىعۋ مۇمكىندىگىنىڭ بولماۋى (قۇرلىق ىشىلىك جاعدايى)
قازاقستاننىڭ ەگج – نىڭ قولايسىزداۋ جاقتارى وسىنداي.
دەگەنمەن ونىڭ قولايلى تۇستارى دا بار.
1. ەۋروپانى شىعىس جانە وڭتۇستىك شىعىس ازيامەن قوساتىن ترانزيتتىك جاعداي. (جولاۋشى جانە تاۋار).
2. قااقستاننىڭ نەگىزگى ەكونوميكالىق سەرىكتەستەرى رەسەي مەن قىتايدىڭ كورشى ورنالاسۋى. قاز - دا شىعارىلاتىن ءونىمنىڭ ¼ ساتىپ الادى.
ازىرگە ەگج – دىڭ ءتيىمسىز جاقتارى باسىم.
قازاقستان – ترانزيتتىك مۇمكىندىكتەردى كەڭەيتە وتىرىپ قولايلى ەگج جاسايدى.
ق. ر. تاۋەلسىزدىك العان جىلدار ىشىندە دۇنيەجۇزىلىك مەملەكەتتەر قوعامداستىعىنىڭ تولىق قۇقىلى مۇشەسىنە اينالادى.
ەلدى ءتيىمدى باسقارۋ جۇيەسىن قۇرىپ، شەكارا ماسەلەلەرىن شەشە الدى. ءوزىنىڭ ەگج - ىن جاقسارتۋعا كىرىستى.
ساباقتى قورىتىندىلاۋ:
1. ەگج قولايسىز جاقتارى – شەتكى جاعداي، بايلانىس جولدارىنان قاشىقتا ورنالاسۋى (تۇكپىردە) شارۋاشىلىق بايلانىستارىنىڭ كولىكتىك مۇمكىندىگى. الەمدىك ساۋدا جولدارىنان وقشاۋ ورنالاسۋى.
قولايسىز جاعدايدىڭ ەڭ نەگىزگىسى – قۇرلىق ىشىلىك جاعدايى (اشىق تەڭىزگە شىعۋ مۇمكىندىگىنىڭ بولماۋى.
2. قولايلى جاقتارى: ترانزيتتىك جاعداي، رەسەي مەن قىتايدىڭ كورشى ورنالاسۋى، كاسپيي تەڭىزىنە شىعۋ جولى.
ۇيگە تاپسىرما:
كەسكىن كارتاعا رەسپۋبليكامىزدىڭ سول. وڭت. بات. شىع. ورت. وبلىستارىنىڭ اۋماقتارىن ءتۇسىرىپ بەلگىلەۋ.
نۇرتاس وڭداسىنوۆ اتىنداعى
تۇركىستان ايماقتىق “دارىن” مەكتەپ – ينتەرناتىنىڭ
گەوگرافيا ءپانى ءمۇعالىمى سەرجانوۆ فارحاد
پرەزەنتاسياسىن جۇكتەۋ
ماقساتى: وقۋشىلاردى گەوگرافيالىق جاعدايلارعا باعا بەرە بىلۋىنە ۇيرەتۋ.
ەكونوميكالىق گەوگرافيالىق جاعدايمەن شارۋاشىلىقتىڭ بايلانىسىن تۇسىندىرە ءبىلۋ.
ەكونوميكالىق سەرىكتەستەرگە قازاقستانعا اسەرىنىڭ قانشالىقتى ەكەنىن اجىراتا ءبىلۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى: ەكونوميكالىق گەوگرافيالىق نىساندارعا قاتىستى نەگىزگى جاعدايلاردى جەتە ءتۇسىندىرىپ ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ. كولىك
جولدارىنىڭ ماڭىزدىلىعى مەن قولايلى جاعدايى.
ساباق بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
وتكەن ساباقتى ەسكە ءتۇسىرۋ.
1. قاز. رەسپ. بۇۇ – نا قاي جىلى قابىلداندى؟
2. قا. رەسپ. قاي ماتەريكتە ورنالاسقان؟
3. استانا اقمولاعا قاي جىلى كوشىرىلدى؟
4. ۋنيتارلىق مەملەكەت – دەگەندى قالاي تۇسىنەسىز؟
5. دەليميتاسيا دەگەنىمىز نە؟
جاڭا ساباق: ەكونوميكالىق – گەوگرافيالىق جاعداي – ول كاسىپورىنداردىڭ ەلدى مەكەندەردىڭ، ايماق – ڭ، ەلدىڭ سىرتقى ەكونوميكالىق گەوگرافيالىق نىساندارعا قاتىستى العانداعى جاعداي.
ەگج – اۋماقتى شارۋاشىلىق جانە الەۋمەتتىك گەوگرافياداعى نەگىزگى تۇسىنىك. ونى زەرتتەۋگە كەڭەس گەوگرافتارى ن. ن. بارانسكيي مەن ن. م. مايورگويز كوپ ۇلەس قوستى.
ەگج. اۋماقتى شارۋاشىلىق ماقساتتى يگەرۋگە قالالار مەن جولدار سالۋعا بايلانىستى وزگەرىپ وتىرادى. كوپ جاعدايدا ونىڭ ءوزى قوعام ارقىلى جاسالادى.
- بۇل ۇعىم وتە كۇردەلى، ويتكەنى ول فيزيكالىق – گەوگرافيالىق جاعدايدىڭ سيپاتتارىن دا قامتيدى مىسالى (تاۋلارعا، وزەندەرگە، تەڭىزدەرگە كليماتتىق بەلدەۋلەرگە قاتىستى ورنالاسۋى.)
ە. گ. ج. قولايلى (پايدالى) نەمەسە قولايسىز (پايداسىز) بولۋى مۇمكىن.
ە. گ. ج.
ورتالىقتا ورنالاسۋ كوبىنەسە قولايلى، ال شەتكى جاعداي قولايسىزداۋ بولىپ كەلەدى.
بايلانىس جولدارىنان قاشىقتا، «تۇكپىردە ورنالاسقان اۋدانداردىڭ جاعدايى قولايسىز بولىپ تابىلادى. ولاردى «ايۋدىڭ ۇڭگىرى» دەپ تە اتايدى.
ەگج ەڭ الدىمەن كولىكتىك جاعدايمەن، ياعني شارۋاشىلىق بايلانىستارىنىڭ كولىك مۇمكىندىكتەرىمەن انىقتالادى. الەمدىك بايلانىس جولدارى مەن ترانزيت مۇمكىندىگىنىڭ ماڭىزى زور.
- نارىقتىق جاعداي نەگىزى ساۋدا سەرىكتەس جەرىنە قاتىستى جاعدايدى.
- كورشىلىك شەكارالاس ەلدەرگە قاتىستى جاعدايدى ايقىندايدى.
كورشىلىك جاعدايعا باعا بەرگەندە كورشىلەردىڭ دامۋ دەڭگەيىن، تابيعي رەسۋرستارمەن قامتاماسىز ەتىلۋىن، شىعارىلاتىن ءونىم قۇرامىن ەسكە الادى.
ءبىزدىڭ ەلىمىز ەۋرازيانىڭ ورتاسىندا الەمدىك ساۋدا جولدارىنان وقشاۋ.
الەمدىك ەكونوميكانىڭ نەگىزى ورتالىقتارى – اقش - تان، جاپونيادان، ازداپ ەۋروپادان دا قاشىقتا ورنالاسقان.
تەمىر جولدار اسۋى وڭت. شىعىس شەكارانى كەسىپ وتە المايدى. بۇل ءۇندىستان مەن پاكىستان سياقتى ءىرى ەلدەرمەن ساۋدا جاساۋدى قيىنداتادى.
ورتالىق ازياداعى كورشىلەرمەن شارۋاشىلىق بايلانىسقا ولاردىڭ دامۋ دارەجەسىنىڭ تومەندىگى كەدەرگى جاسايدى.
- نەگىزگى قولايسىز جاعداي – اشىق تەڭىزگە شىعۋ مۇمكىندىگىنىڭ بولماۋى (قۇرلىق ىشىلىك جاعدايى)
قازاقستاننىڭ ەگج – نىڭ قولايسىزداۋ جاقتارى وسىنداي.
دەگەنمەن ونىڭ قولايلى تۇستارى دا بار.
1. ەۋروپانى شىعىس جانە وڭتۇستىك شىعىس ازيامەن قوساتىن ترانزيتتىك جاعداي. (جولاۋشى جانە تاۋار).
2. قااقستاننىڭ نەگىزگى ەكونوميكالىق سەرىكتەستەرى رەسەي مەن قىتايدىڭ كورشى ورنالاسۋى. قاز - دا شىعارىلاتىن ءونىمنىڭ ¼ ساتىپ الادى.
ازىرگە ەگج – دىڭ ءتيىمسىز جاقتارى باسىم.
قازاقستان – ترانزيتتىك مۇمكىندىكتەردى كەڭەيتە وتىرىپ قولايلى ەگج جاسايدى.
ق. ر. تاۋەلسىزدىك العان جىلدار ىشىندە دۇنيەجۇزىلىك مەملەكەتتەر قوعامداستىعىنىڭ تولىق قۇقىلى مۇشەسىنە اينالادى.
ەلدى ءتيىمدى باسقارۋ جۇيەسىن قۇرىپ، شەكارا ماسەلەلەرىن شەشە الدى. ءوزىنىڭ ەگج - ىن جاقسارتۋعا كىرىستى.
ساباقتى قورىتىندىلاۋ:
1. ەگج قولايسىز جاقتارى – شەتكى جاعداي، بايلانىس جولدارىنان قاشىقتا ورنالاسۋى (تۇكپىردە) شارۋاشىلىق بايلانىستارىنىڭ كولىكتىك مۇمكىندىگى. الەمدىك ساۋدا جولدارىنان وقشاۋ ورنالاسۋى.
قولايسىز جاعدايدىڭ ەڭ نەگىزگىسى – قۇرلىق ىشىلىك جاعدايى (اشىق تەڭىزگە شىعۋ مۇمكىندىگىنىڭ بولماۋى.
2. قولايلى جاقتارى: ترانزيتتىك جاعداي، رەسەي مەن قىتايدىڭ كورشى ورنالاسۋى، كاسپيي تەڭىزىنە شىعۋ جولى.
ۇيگە تاپسىرما:
كەسكىن كارتاعا رەسپۋبليكامىزدىڭ سول. وڭت. بات. شىع. ورت. وبلىستارىنىڭ اۋماقتارىن ءتۇسىرىپ بەلگىلەۋ.
نۇرتاس وڭداسىنوۆ اتىنداعى
تۇركىستان ايماقتىق “دارىن” مەكتەپ – ينتەرناتىنىڭ
گەوگرافيا ءپانى ءمۇعالىمى سەرجانوۆ فارحاد
پرەزەنتاسياسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
«كۇنشۋاق» جازعى دەمالىس لاگەرىنىڭ جۇمىس جوسپارى
-
مەكتەپ ءبىتىرۋشى تۇلەكتەرگە ارنالعان سالتاناتتى جيىننىڭ سەنارييى
