قيمىلدى ويىندار جيناعى
دەنساۋلىق ءبىلىم سالاسى بويىنشا دەنە شىنىقتىرۋ ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتىندە قولدانىلاتىن قيمىلدى ويىندار جيناعى.
«پاراۆوز» №1
ماقساتى: بالالاردىڭ ءبىرىنىڭ ارتىنا ءبىرى تىركەلىپ تۇرىپ پاراۆوز سياقتى جۇرۋگە، ولەڭ جولدارىن قايتالاپ ايتۋعا ۇيرەتۋ.
مازمۇنى: قاتار - قاتار تۇرايىق،
كانە، كانە، سۇرايىق.
كىمنىڭ بولسا بويى ۇزىن
پاراۆوزى پويىزدىڭ
كىمنىڭ، اپاي، بويى ۇزىن
پاراۆوزى ول پويىزدىڭ؟!
تاربيەشى بويى ۇزىن بالانى كورسەتەدى. سول بالا
پاراۆوز بولىپ الدا تۇرادى. ال قالعاندارى سونىڭ
ارتىنان ۇستاپ تۇرا باستايدى.
ال، پاراۆوز باستا العا،
ءبارىمىزدى باسقار دا!
پش - پش، پش - پش!- ءبىز كەتتىك
ءجۇرىستى ءبىز گۋلەتىپ
ءجۇرىستى ءبىز گۋلەتىپ
گۋ - گۋ، گۋ - گۋ، گۋىلدەپ
قالىپ قويما بىرىڭدە
پش - پش، پش - پش!- ءبىز كەتتىك ءجۇرىستى ءبىز ۇدەتتىك.
«ۇشتى - ۇشتى» №2
ماقساتى: نەنىڭ ۇشاتىنىن، نەنىڭ ۇشپايتىنىن، اڭعارىمپازدىققا تاربيەلەيدى.
ويىننىڭ مازمۇنى: ويىندى ءۇي ىشىندە دە سىرتتا دا ويناۋعا بولادى. ويىنعا قاتىسۋشىلارعا باستاۋشىنىڭ ءسوزىن قالت جىبەرمەي باعىپ وتىرۋ شارت. ۇشاتىن قۇس نە زات ايتىلسا، قولدارىن جوعارى كوتەرەدى دە، ۇشپايتىن زات ايتىلسا تىرپ ەتپەي وتىرادى. قاتەلەسكەن بالا ايىپ تارتىپ تاقپاق ايتادى نە ءان سالادى. ەكى رەت جاڭىلسا ايىپ شارتى، ۇلعايا تۇسەدى. باستاۋشى
ويىندى بىلاي جۇرگىزەدى.
ۇشتى - ۇشتى سۇڭقار ۇشتى
(قول كوتەرەدى)
ۇشتى - ۇشتى قارعا ۇشتى
(قول كوتەرەدى)
ۇشتى - ۇشتى اربا ۇشتى
(قول كوتەرمەيدى)
ۇشتى - ۇشتى داۋىل ۇشتى
(قول كوتەرمەيدى)
ۇشتى - ۇشتى ۇشاق ۇشتى
(قول كوتەرەدى)
ۇشتى - ۇشتى تورعاي ۇشتى
(قول كوتەرەدى)
ۇشتى - ۇشتى جىلان ۇشتى
(قول كوتەرمەيدى)
وسىلايشا جۇرگىزىلگەن ويىندا جاڭىلماعان ويىنشى جەڭەدى.
«اق قويان» №3
ماقساتى: بالالاردى جىلدامدىققا، مىقتىلىققا باۋلۋ.
ويىن مازمۇنى: بالالار شەڭبەر جاساپ تۇرادى دا، ال ءبىر بالا ورتادا قويان بولىپ وتىرادى. شەڭبەردەگى بالالار قول ۇستاسىپ قوياندى اينالا ءجۇرىپ تاقپاق ايتادى.
اق قويان - اۋ، اق
ورنىڭنان تۇرساڭشى
شاشىڭدى تاراساڭشى
بەتىڭدى جۋساڭشى
ءاي - ءاي كويلەك كيسەڭشى.
بىرەۋدىڭ قولىن ۇزسەڭشى -
دەگەندە قويان بولعان بالا تاقپاقتاعى ايتىلعان قيمىلدى تۇگەل ىستەپ ولەڭ، بىتىسىمەن جۇگىرىپ بارىپ شەڭبەردى بۇزۋعا تىرىسادى. ەگەر بالا شەڭبەردى ۇزسە ءوزى شەڭبەرگە قوسىلىپ تۇرادى دا ۇزىلگەن جەردەگى وڭ جاقتاعى بالا قويان بولادى.
«قاسقىرلار مەن لاقتار» №4
ماقساتى: بالالاردى جىلدامدىققا، ەپتىلىككە تاربيەلەۋ.
ويىن مازمۇنى: ارالارى 10 - 15 ادىم قاشىقتىقتا «قورا» مەن «ءورىس» سىزىلادى.
ويناۋشىلار ۇيلەرىندە تۇرىپ:
بورتە، بورتە، بورتە لاق،
بورتە لاق تىم ەركە لاق
كەتەسىڭ كەيدە سەكەڭدەپ،
بايلاماسا كوكەم كەپ — دەگەن سوزدەردەن
كەيىن دۇرسىلدەي جۇگىرىپ « ورىسكە» بەتتەيدى. ولاردى الاڭنىڭ ورتاسىندا تۇرعان 2 - 3 قاسقىر قۋىپ بەرەدى. قولعا تۇسكەندەر ويىننان شىعىپ قالىپ كەلەسى كىرەدى. قاسقىرلار ۇستالماعان بالالاردان سايلانادى. وسىلايشا ويىن جالعاسادى.
«قازدار» №6
ماقساتى: بالالاردىڭ مۋزىكالىق ەستۋ قابىلەتىن دامىتۋ جانە قازداردىڭ تىرشىلىگىمەن تانىستىرۋ.
كەرەكتى قۇرالدار: (سىرناي نەمەسە سىلدىرماق).
ويىن مازمۇنى: قىسقاشا اڭگىمە، قاز وتە ساق قۇس، ول بالاپان شىعارعان كەزدە، اتا قاز بالاپانداردىڭ سوڭىندا جۇرەدى. ەگەر ءقاۋىپ تونسە، انا قاز ەكەۋى ەكەۋلەپ بالاپاندارىن قورعايدى. قازدار كوك شالعىندا ءشوپ جەيدى. بارلىق بالالارعا سىرناي ۇلەستىرىلىپ، ىشىنەن اتا قاز بەلگىلەنەدى. بالالار شالعىندا جايىلىپ جۇرگەن قازداردى بەينەلەپ، باياۋ سىرناي تارتادى. تاربيەشى بەلگىسىمەن ءقاۋىپ تونگەندە، اتا قاز
سىرنايدى قاتتى 2 - 3 رەت تارتىپ بەلگى بەرەدى. وسى كەزدە بالالار قانات قاعىپ جۇگىرىپ بارىپ، انا قازدىڭ جانىنا جينالادى. ويىن قايتالانىپ، اتا قاز سايلانادى.
«توبەدە دوپ قۋۋ» №7
ماقساتى: بالالاردى شاپشاڭ دەربەس قيمىل ارەكەتكە ۇيرەتۋ، ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ.
ويىن مازمۇنى: ويىنعا قاتىسۋشىلاردىڭ بارلىعى ەكى توپقا بولىنەدى. ءار توپتىڭ ويىنشىلارى ءبىرىنىڭ ارتىنا ەكەۋدەن ساپقا تۇرادى. ال كاپيتان ءوز كومانداسىنىڭ الدىندا بولادى. كوماندا بىرىنەن ءبىرى 3 - 4 مەتر جەردە تۇرادى. كاپيتاندار ءبىر - ءبىر ۆولەيبول دوبىن الادى دا، ونى ەكى قولىمەن توبەلەرىنە كوتەرەدى. جەتەكشىنىڭ «باستاڭدار» دەگەن كومانداسى بويىنشا ولار دوپتى باسىنان اسىرا ارتىنداعى ويىنشىعا، وسى ادىسپەن كەلەسى ويىنشىعا بەرەدى. ويىن ودان ءارى قاراي جۇگىرەدى، ءسويتىپ ءوز توبىنىڭ الدىنا كەلىپ تۇرادى. دوپ تاعى دا كولونانىڭ سوڭىنا كەتەدى. ول توپ كاپيتاندارىنىڭ قولىنا ەكىنشى رەت قايتا تيگەنشە ويىن وسىلاي اينالا بەرەدى. كاپيتان ءوز ورنىنا كەلىپ، ءبىرىنشى
بولىپ، دوپتى جوعارى كوتەرگەندە كوماندا ۇتىپ شىعادى.
«كۇن مەن ءتۇن» №8
ماقساتى: بالالاردى ەپتىلىككە، جىلدامدىققا، اجىراتۋعا باۋلۋ.
ويىن مازمۇنى: بالالار ءبىرى «كۇن»، ەكىنشىسى «ءتۇن» توبى بولىپ ەكىگە بولىنەدى. ولاردىڭ ءبىر - بىرىنەن بولەك، ءوز ۇيلەرى بولادى. تاربيەشىنىڭ كورسەتۋى بويىنشا ەكى كوماندا دا جاتتىعۋلار جاساپ تۇرادى. تاربيەشى «كۇن» دەپ بەلگى بەرگەن كەزدە، سول توپتىڭ بالالارى ۇيىنە جەتكىزبەي قۋىپ جەتۋلەرى كەرەك. قولعا تۇسكەن بالالار قۋۋشىلار قاتارىنا قوسىلادى. ءسويتىپ، ويىن وسىلايشا الما - كەزەك ءجۇرىپ وتىرادى. كوپ بالا ۇستاعان كوماندا جەڭىسكە جەتەدى.
اتىراۋ وبلىسى، يساتاي اۋدانى،
№1 «قارلىعاش» بالاباقشاسىنىڭ
دەنە نۇسقاۋشىسى حايرۋللينا ءاليا باقتىگەرەي قىزى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
«پاراۆوز» №1
ماقساتى: بالالاردىڭ ءبىرىنىڭ ارتىنا ءبىرى تىركەلىپ تۇرىپ پاراۆوز سياقتى جۇرۋگە، ولەڭ جولدارىن قايتالاپ ايتۋعا ۇيرەتۋ.
مازمۇنى: قاتار - قاتار تۇرايىق،
كانە، كانە، سۇرايىق.
كىمنىڭ بولسا بويى ۇزىن
پاراۆوزى پويىزدىڭ
كىمنىڭ، اپاي، بويى ۇزىن
پاراۆوزى ول پويىزدىڭ؟!
تاربيەشى بويى ۇزىن بالانى كورسەتەدى. سول بالا
پاراۆوز بولىپ الدا تۇرادى. ال قالعاندارى سونىڭ
ارتىنان ۇستاپ تۇرا باستايدى.
ال، پاراۆوز باستا العا،
ءبارىمىزدى باسقار دا!
پش - پش، پش - پش!- ءبىز كەتتىك
ءجۇرىستى ءبىز گۋلەتىپ
ءجۇرىستى ءبىز گۋلەتىپ
گۋ - گۋ، گۋ - گۋ، گۋىلدەپ
قالىپ قويما بىرىڭدە
پش - پش، پش - پش!- ءبىز كەتتىك ءجۇرىستى ءبىز ۇدەتتىك.
«ۇشتى - ۇشتى» №2
ماقساتى: نەنىڭ ۇشاتىنىن، نەنىڭ ۇشپايتىنىن، اڭعارىمپازدىققا تاربيەلەيدى.
ويىننىڭ مازمۇنى: ويىندى ءۇي ىشىندە دە سىرتتا دا ويناۋعا بولادى. ويىنعا قاتىسۋشىلارعا باستاۋشىنىڭ ءسوزىن قالت جىبەرمەي باعىپ وتىرۋ شارت. ۇشاتىن قۇس نە زات ايتىلسا، قولدارىن جوعارى كوتەرەدى دە، ۇشپايتىن زات ايتىلسا تىرپ ەتپەي وتىرادى. قاتەلەسكەن بالا ايىپ تارتىپ تاقپاق ايتادى نە ءان سالادى. ەكى رەت جاڭىلسا ايىپ شارتى، ۇلعايا تۇسەدى. باستاۋشى
ويىندى بىلاي جۇرگىزەدى.
ۇشتى - ۇشتى سۇڭقار ۇشتى
(قول كوتەرەدى)
ۇشتى - ۇشتى قارعا ۇشتى
(قول كوتەرەدى)
ۇشتى - ۇشتى اربا ۇشتى
(قول كوتەرمەيدى)
ۇشتى - ۇشتى داۋىل ۇشتى
(قول كوتەرمەيدى)
ۇشتى - ۇشتى ۇشاق ۇشتى
(قول كوتەرەدى)
ۇشتى - ۇشتى تورعاي ۇشتى
(قول كوتەرەدى)
ۇشتى - ۇشتى جىلان ۇشتى
(قول كوتەرمەيدى)
وسىلايشا جۇرگىزىلگەن ويىندا جاڭىلماعان ويىنشى جەڭەدى.
«اق قويان» №3
ماقساتى: بالالاردى جىلدامدىققا، مىقتىلىققا باۋلۋ.
ويىن مازمۇنى: بالالار شەڭبەر جاساپ تۇرادى دا، ال ءبىر بالا ورتادا قويان بولىپ وتىرادى. شەڭبەردەگى بالالار قول ۇستاسىپ قوياندى اينالا ءجۇرىپ تاقپاق ايتادى.
اق قويان - اۋ، اق
ورنىڭنان تۇرساڭشى
شاشىڭدى تاراساڭشى
بەتىڭدى جۋساڭشى
ءاي - ءاي كويلەك كيسەڭشى.
بىرەۋدىڭ قولىن ۇزسەڭشى -
دەگەندە قويان بولعان بالا تاقپاقتاعى ايتىلعان قيمىلدى تۇگەل ىستەپ ولەڭ، بىتىسىمەن جۇگىرىپ بارىپ شەڭبەردى بۇزۋعا تىرىسادى. ەگەر بالا شەڭبەردى ۇزسە ءوزى شەڭبەرگە قوسىلىپ تۇرادى دا ۇزىلگەن جەردەگى وڭ جاقتاعى بالا قويان بولادى.
«قاسقىرلار مەن لاقتار» №4
ماقساتى: بالالاردى جىلدامدىققا، ەپتىلىككە تاربيەلەۋ.
ويىن مازمۇنى: ارالارى 10 - 15 ادىم قاشىقتىقتا «قورا» مەن «ءورىس» سىزىلادى.
ويناۋشىلار ۇيلەرىندە تۇرىپ:
بورتە، بورتە، بورتە لاق،
بورتە لاق تىم ەركە لاق
كەتەسىڭ كەيدە سەكەڭدەپ،
بايلاماسا كوكەم كەپ — دەگەن سوزدەردەن
كەيىن دۇرسىلدەي جۇگىرىپ « ورىسكە» بەتتەيدى. ولاردى الاڭنىڭ ورتاسىندا تۇرعان 2 - 3 قاسقىر قۋىپ بەرەدى. قولعا تۇسكەندەر ويىننان شىعىپ قالىپ كەلەسى كىرەدى. قاسقىرلار ۇستالماعان بالالاردان سايلانادى. وسىلايشا ويىن جالعاسادى.
«قازدار» №6
ماقساتى: بالالاردىڭ مۋزىكالىق ەستۋ قابىلەتىن دامىتۋ جانە قازداردىڭ تىرشىلىگىمەن تانىستىرۋ.
كەرەكتى قۇرالدار: (سىرناي نەمەسە سىلدىرماق).
ويىن مازمۇنى: قىسقاشا اڭگىمە، قاز وتە ساق قۇس، ول بالاپان شىعارعان كەزدە، اتا قاز بالاپانداردىڭ سوڭىندا جۇرەدى. ەگەر ءقاۋىپ تونسە، انا قاز ەكەۋى ەكەۋلەپ بالاپاندارىن قورعايدى. قازدار كوك شالعىندا ءشوپ جەيدى. بارلىق بالالارعا سىرناي ۇلەستىرىلىپ، ىشىنەن اتا قاز بەلگىلەنەدى. بالالار شالعىندا جايىلىپ جۇرگەن قازداردى بەينەلەپ، باياۋ سىرناي تارتادى. تاربيەشى بەلگىسىمەن ءقاۋىپ تونگەندە، اتا قاز
سىرنايدى قاتتى 2 - 3 رەت تارتىپ بەلگى بەرەدى. وسى كەزدە بالالار قانات قاعىپ جۇگىرىپ بارىپ، انا قازدىڭ جانىنا جينالادى. ويىن قايتالانىپ، اتا قاز سايلانادى.
«توبەدە دوپ قۋۋ» №7
ماقساتى: بالالاردى شاپشاڭ دەربەس قيمىل ارەكەتكە ۇيرەتۋ، ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ.
ويىن مازمۇنى: ويىنعا قاتىسۋشىلاردىڭ بارلىعى ەكى توپقا بولىنەدى. ءار توپتىڭ ويىنشىلارى ءبىرىنىڭ ارتىنا ەكەۋدەن ساپقا تۇرادى. ال كاپيتان ءوز كومانداسىنىڭ الدىندا بولادى. كوماندا بىرىنەن ءبىرى 3 - 4 مەتر جەردە تۇرادى. كاپيتاندار ءبىر - ءبىر ۆولەيبول دوبىن الادى دا، ونى ەكى قولىمەن توبەلەرىنە كوتەرەدى. جەتەكشىنىڭ «باستاڭدار» دەگەن كومانداسى بويىنشا ولار دوپتى باسىنان اسىرا ارتىنداعى ويىنشىعا، وسى ادىسپەن كەلەسى ويىنشىعا بەرەدى. ويىن ودان ءارى قاراي جۇگىرەدى، ءسويتىپ ءوز توبىنىڭ الدىنا كەلىپ تۇرادى. دوپ تاعى دا كولونانىڭ سوڭىنا كەتەدى. ول توپ كاپيتاندارىنىڭ قولىنا ەكىنشى رەت قايتا تيگەنشە ويىن وسىلاي اينالا بەرەدى. كاپيتان ءوز ورنىنا كەلىپ، ءبىرىنشى
بولىپ، دوپتى جوعارى كوتەرگەندە كوماندا ۇتىپ شىعادى.
«كۇن مەن ءتۇن» №8
ماقساتى: بالالاردى ەپتىلىككە، جىلدامدىققا، اجىراتۋعا باۋلۋ.
ويىن مازمۇنى: بالالار ءبىرى «كۇن»، ەكىنشىسى «ءتۇن» توبى بولىپ ەكىگە بولىنەدى. ولاردىڭ ءبىر - بىرىنەن بولەك، ءوز ۇيلەرى بولادى. تاربيەشىنىڭ كورسەتۋى بويىنشا ەكى كوماندا دا جاتتىعۋلار جاساپ تۇرادى. تاربيەشى «كۇن» دەپ بەلگى بەرگەن كەزدە، سول توپتىڭ بالالارى ۇيىنە جەتكىزبەي قۋىپ جەتۋلەرى كەرەك. قولعا تۇسكەن بالالار قۋۋشىلار قاتارىنا قوسىلادى. ءسويتىپ، ويىن وسىلايشا الما - كەزەك ءجۇرىپ وتىرادى. كوپ بالا ۇستاعان كوماندا جەڭىسكە جەتەدى.
اتىراۋ وبلىسى، يساتاي اۋدانى،
№1 «قارلىعاش» بالاباقشاسىنىڭ
دەنە نۇسقاۋشىسى حايرۋللينا ءاليا باقتىگەرەي قىزى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
· پەداگوگيكالىق ۇجىم مۇشەلەرىنىڭ ءوزارا قارىم-قاتىناسىن باقىلاۋ
