InfoHub Logo

تاريحي كەڭىستىك دەگەنىمىز بەلگىلى ءبىر ۋاقىت شەڭبەرىندە ورتاك الەۋمەتتىك - ەكونوميكالىق، ساياسي جانە مادەني كۇندىلىق-تار نەگىزىندە قالىپتاسكان ادامزات قاۋىمى مەكەندەگەن گەوگرافيالىق ايماك.

كەڭىستىكتىڭ ەكى ءتۇرى بولادى. ءبىرى گەوگرافيالىق كەڭىستىك، ەكىنشىسى تاريحي. ەكەۋىنىڭ اراسىندا جەر مەن كوكتەي ايىرماشىلىق بار. ءبىرىنشىسى كوپ وزگەرىسكە ۇشىراي كويمايدى، ال ەكىنشىسى تاريحي دامۋدىڭ ءار داۋىرىندە ەتنيكالىق جانە اكىمشىلىك وزگەرىستەرگە ۇشىراپ جاتادى. مۇندايدا قازاق «ەلۋ جىلدا ەل جاڭا، ءجۇز جىلدا جەر جاڭا» دەيدى.

گەوگرافيالىق كەڭىستىكتىڭ شەقاراسى تابيعي كەدەرگىلەرمەن ءبولىنىپ جاتادى. مىسالى، ولاردىڭ اراسىندا تاۋ، تەڭىز، مۇحيتتار جاتۋى مۇمكىن. ەۋروپا مەن ازيانىڭ اراسىندا ورال تاۋى جاتىر. امەريكا، ەۋروپا، افريكا، اۆستراليانى سۋ ءبولىپ جاتىر.

كەيدە ءبىر كونتنەنتىڭ ءوزى بىرنەشە گەوگرافيالىق ايماكتارعا بولىنەدى. بۇل جەردە تابيعي كەدرگىلەر ءرولىن ونىڭ گەوگرافيالىق ەرەكشەلىكتەرى ورىندايدى. قازاقستان جەرى تابيعات ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي

ارقا، اتىراۋ، جەتىسۋ، بەتپاكدالا، ماڭعىستاۋ، ءمىرزاشول، ءسىبىر. تورعاي دالاسى تاعى سول، سياقتى ايماكتارعا بولىنەدى.

ال ەندى تاريحي كەڭىستىك تۋرالى تۇسىنىك ءجيى-جيى وزگەرىپ تۇرادى. «قازاقستان» تۇسىنىگى حV عاسىردىڭ ورتا شەنىندە شۋ وزەنىنىڭ الابىنداعى كىشكەنە عانا تەرريتوريانى قامتىدى.

تاريحي كەڭىسپگىكتىڭ شەقاراسى تۋراقسىز. ول ۋاقىت ەتكەن سايىن وزگەرىپ وتىرادى. بەلگىلى ءبىر گەوگرافيالىق كەڭىستىكتە ءار زاماندا ءارتۋرلى مەلەكەتتىك، ساياسي كۇرىلىمدار ءومىر سۇرەدى. قازاق تاريحىنىڭ كونە ءداۋىرىن زەرتتەگەندە، ءبىز تەك بۇگىنگى قازاقستان الىپ جاتقان گەوگرافيالىق كەڭىستىكپەن شەكتەلە المايمىز.

گەوگرافيالىق اشۋلارعا، جاۋلاپ الۋ ساياساتىنا، اننەكسيا، تاۋەلسىزدىك الۋ سياقتى ساياسي وقيعالارعا بايلانىستى تاريحي كەڭىستىكتىڭ شەكارارسى وزگەرەدى.

شاكىر س.ە.، عىلىمي جەتەكشىسى: ت.ع.د.، پروف.، ق ر ۇعا اكادەميگى كارىبايەۆ ب.ب.  ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى

---