ۇلت ۇستازى (ەسسە)
ەسسە ۇلت ۇستازى
1937 جىل... الماتى قالالىق تۇرمەسىندەگى قاراڭعى بولمەلەردىڭ بىرىندە احاڭ سوڭعى رەت كىشكەنتاي عانا تەرەزەدەن اسپانعا قاراپ، ءوزىنىڭ بۇكىل ءومىرىن ەسىنە الىپ وتىرعان - دى...
«دانق كىمنىڭ كۇلىپ تۇرسا باسىندا،
ساتقىندىق تا بۇعىپ جۇرمەك قاسىندا»،- دەگەن مۇحتار شاحانوۆتىڭ ءسوزى ءدال وسى احمەت تۋرالى ايتىلعانداي كورىنەدى كەيدە. احاڭ پاتشا ۇكىمەتىنەن دە، كەڭەستىك ۇكىمەتتەن دە كوپ قورلىق كورگەندەردىڭ ءبىرى بولسا دا، ءوز ۇلتىنان شىققان، بۇكىل ءومىرىن ارناعان ادامداردىڭ سىرتىنا پىشاق سۇققانى، ول ءۇشىن قيىن بولعانى انىق. ورىستار ونى قايدا ايداپ جىبەرسە دە، ۇلتىنىڭ قامى ءۇشىن، كەيىنگى ۇرپاققا ءوز ءتىلىن، ءدىنىن، مادەنيەتىن ۇمىتتىرماي جالعاستىرۋ ءۇشىن تار قاپاستاردا دا وتىرىپ ءوز ەڭبەكتەرىن جازعان. «احاڭ اشقان قازاق مەكتەبى، احاڭ تۇرلەگەن انا ءتىلى، احاڭ سالعان ادەبيەتتەگى ەلشىلدىك ۇرانى -“قىرىق مىسال”، “ماسا”، “قازاق” گازەتىنىڭ 1916 جىلداعى قان جىلاعان قازاق بالاسىنا ىستەگەن ەڭبەگى، ونەر - ءبىلىم، ساياسات جولىنداعى قاجىماعان قايراتىن ءبىز ۇمىتساقتا، تاريح ۇمىتپايتىن ىستەر بولاتىن.
ونى جۇرتتىڭ ءبارى بىلەدى. بۇنىڭ شىندىعىنا ەشكىم داۋلاسپايدى»- مىنە مۇحتار اۋەزوۆ بايتۇرسىن ۇلىنىڭ ەڭبەك جولىن كەلەر ۇرپاققا وسىلاي سيپاتتايدى. شىنىمەن دە، بايتۇرسىنوۆ شىعارماسىمەن ەڭ العاش ادەبيەت الەمىنە باستاۋ الامىز، ونىڭ بىرنەشە جىلدارىن سارپ ەتكەن “ءتىل قۇرالىمەن” قازاق تىلىنە تەرەڭىنەن سۇڭگيمىز، بۇگىندە ءارىپ تانىپ، ءوز تىلىمىزدە سويلەپ، ءتىپتى ءوز جەرىمىزدە جۇرگەنىمىزگە دەيىن احمەت بايتۇرسىنۇلىنا، ول باستاعان الاش قايراتكەرلەرىنە بورىشتارمىز.
احمەت ءوز ءومىرىن قازاققا ارناعان ۇلى تۇلعالار اراسىندا ءاردايىم ءبىرىنشى تۇراتىندار قاتارىندا دەپ ويلايمىن. قازاق بالاسىن، دالاسىن بىلىممەن سۋسىنداتامىن دەپ ءجۇرىپ، ءوزىن ۇمىتقان جاننىڭ بۇگىنگى كۇنى كەيبىرەۋىنىڭ بولماسا، كوبىسىنىڭ جادىندا تەك اعارتۋشى يا جازۋشى ەسەبىندە قالۋى، ونىڭ بۇكىل ەڭبەگىن دالاعا توككەندەي. شىندىعىندا، مۇعالىمدەر ا. بايتۇرسىنۇلىن قايتا تانىستىرماعاندا، مۇمكىن مەندە سولاردىڭ ءبىرى بولار ما ەدىم. مەن ءۇشىن احاڭ بىرەۋدىڭ ويلاپ بىلەتىن ساناسىنان تىس، باسقا ءبىرى.
بۇكىل ءومىرىن كۇرەسپەن وتكىزىپ، سوڭىنا دەيىن تىك، باسىن بۇكپەستەن، وزىنە تاعىلعان ايىپتاردى مويىنداماسادا، تەكتەن تەك «حالىق جاۋى» اتاعىن سوڭىنا ىلەستىرگەن جاۋىزداردىڭ قولىمەن 1937 جىلى الماتى قالاسىنىڭ تۇرمەسىندە اتۋ جازاسىنا كەسىلدى. مىنە، ءدال وسىلايشا قازاقتى «قازاق ەتۋ» جولىندا تەر توككەن اسىل قايراتكەرلەردىڭ ەڭ كورنەكتىسى ءتۇرلى قيانات پەن ساتقىندىقتاردىڭ كەسىرىنەن ءوزىنىڭ ايقىن مۇراتىنا جەتپەي ءوز عۇمىرىن تامامدادى.
اۆتور: يرزابەكوۆا جانسايا
1937 جىل... الماتى قالالىق تۇرمەسىندەگى قاراڭعى بولمەلەردىڭ بىرىندە احاڭ سوڭعى رەت كىشكەنتاي عانا تەرەزەدەن اسپانعا قاراپ، ءوزىنىڭ بۇكىل ءومىرىن ەسىنە الىپ وتىرعان - دى...
«دانق كىمنىڭ كۇلىپ تۇرسا باسىندا،
ساتقىندىق تا بۇعىپ جۇرمەك قاسىندا»،- دەگەن مۇحتار شاحانوۆتىڭ ءسوزى ءدال وسى احمەت تۋرالى ايتىلعانداي كورىنەدى كەيدە. احاڭ پاتشا ۇكىمەتىنەن دە، كەڭەستىك ۇكىمەتتەن دە كوپ قورلىق كورگەندەردىڭ ءبىرى بولسا دا، ءوز ۇلتىنان شىققان، بۇكىل ءومىرىن ارناعان ادامداردىڭ سىرتىنا پىشاق سۇققانى، ول ءۇشىن قيىن بولعانى انىق. ورىستار ونى قايدا ايداپ جىبەرسە دە، ۇلتىنىڭ قامى ءۇشىن، كەيىنگى ۇرپاققا ءوز ءتىلىن، ءدىنىن، مادەنيەتىن ۇمىتتىرماي جالعاستىرۋ ءۇشىن تار قاپاستاردا دا وتىرىپ ءوز ەڭبەكتەرىن جازعان. «احاڭ اشقان قازاق مەكتەبى، احاڭ تۇرلەگەن انا ءتىلى، احاڭ سالعان ادەبيەتتەگى ەلشىلدىك ۇرانى -“قىرىق مىسال”، “ماسا”، “قازاق” گازەتىنىڭ 1916 جىلداعى قان جىلاعان قازاق بالاسىنا ىستەگەن ەڭبەگى، ونەر - ءبىلىم، ساياسات جولىنداعى قاجىماعان قايراتىن ءبىز ۇمىتساقتا، تاريح ۇمىتپايتىن ىستەر بولاتىن.
ونى جۇرتتىڭ ءبارى بىلەدى. بۇنىڭ شىندىعىنا ەشكىم داۋلاسپايدى»- مىنە مۇحتار اۋەزوۆ بايتۇرسىن ۇلىنىڭ ەڭبەك جولىن كەلەر ۇرپاققا وسىلاي سيپاتتايدى. شىنىمەن دە، بايتۇرسىنوۆ شىعارماسىمەن ەڭ العاش ادەبيەت الەمىنە باستاۋ الامىز، ونىڭ بىرنەشە جىلدارىن سارپ ەتكەن “ءتىل قۇرالىمەن” قازاق تىلىنە تەرەڭىنەن سۇڭگيمىز، بۇگىندە ءارىپ تانىپ، ءوز تىلىمىزدە سويلەپ، ءتىپتى ءوز جەرىمىزدە جۇرگەنىمىزگە دەيىن احمەت بايتۇرسىنۇلىنا، ول باستاعان الاش قايراتكەرلەرىنە بورىشتارمىز.
احمەت ءوز ءومىرىن قازاققا ارناعان ۇلى تۇلعالار اراسىندا ءاردايىم ءبىرىنشى تۇراتىندار قاتارىندا دەپ ويلايمىن. قازاق بالاسىن، دالاسىن بىلىممەن سۋسىنداتامىن دەپ ءجۇرىپ، ءوزىن ۇمىتقان جاننىڭ بۇگىنگى كۇنى كەيبىرەۋىنىڭ بولماسا، كوبىسىنىڭ جادىندا تەك اعارتۋشى يا جازۋشى ەسەبىندە قالۋى، ونىڭ بۇكىل ەڭبەگىن دالاعا توككەندەي. شىندىعىندا، مۇعالىمدەر ا. بايتۇرسىنۇلىن قايتا تانىستىرماعاندا، مۇمكىن مەندە سولاردىڭ ءبىرى بولار ما ەدىم. مەن ءۇشىن احاڭ بىرەۋدىڭ ويلاپ بىلەتىن ساناسىنان تىس، باسقا ءبىرى.
بۇكىل ءومىرىن كۇرەسپەن وتكىزىپ، سوڭىنا دەيىن تىك، باسىن بۇكپەستەن، وزىنە تاعىلعان ايىپتاردى مويىنداماسادا، تەكتەن تەك «حالىق جاۋى» اتاعىن سوڭىنا ىلەستىرگەن جاۋىزداردىڭ قولىمەن 1937 جىلى الماتى قالاسىنىڭ تۇرمەسىندە اتۋ جازاسىنا كەسىلدى. مىنە، ءدال وسىلايشا قازاقتى «قازاق ەتۋ» جولىندا تەر توككەن اسىل قايراتكەرلەردىڭ ەڭ كورنەكتىسى ءتۇرلى قيانات پەن ساتقىندىقتاردىڭ كەسىرىنەن ءوزىنىڭ ايقىن مۇراتىنا جەتپەي ءوز عۇمىرىن تامامدادى.
اۆتور: يرزابەكوۆا جانسايا
You Might Also Like
-
1 - ءشى جەلتوقسان تۇڭعىش پرەزيدەنت كۇنى سەنارييى
