ۇلتتار دوستىعى
تاقىرىبى: ۇلتتار دوستىعى
ماقساتى: وقۋشىلارعا ۇلتتار دوستىعى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. ءبىزدىڭ ەلىمىزدە تۇرىپ جاتقان باسقا دا حالىقتاردىڭ وزىق داستۇرلەرىن، مادەنيەتىن، وزىندىك ۇلگى – ونەگەسىن وقۋشىلاردىڭ بويىنا ءسىڭىرۋ. وقۋشىلاردىڭ كوپ ۇلتتى قازاقستان حالقىنىڭ تاتۋلىقپەن بىرلىكپەن ءومىر ءسۇرىپ جاتقانى تۋرالى تانىمدىق ويلارىن دامىتىپ، وزگە ۇلت وكىلدەرىن قۇرمەتتەي بىلۋگە تاربيەلەۋ. پاتريوتتىق سەزىمدەرىن وياتۋ.
كورنەكىلىگى: تاقىرىپ؛ وتان، بىرلىك، دوستىق، ىنتىماقتاستىق تۋرالى ناقىل سوزدەر.
تەحنيكالىق كورنەكىلىك: ۆيدەوپروەكتور.
بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى:
سالەمەتسىزدەر مە، بالالار! بۇگىن بىزدە ەرەكشە كۇن. بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىز «ءبىزدىڭ كوشەنىڭ تۇرعىندارى» باعدارلاماسى نەگىزىندە جۇرگىزىلەدى. سونىمەن قاتار ساباعىمىزعا كوپتەگەن قوناقتار قاتىسقالى تۇر، سوندىقتان ساباقتى جاقسى وتكىزۋگە ات سالىسۋلارىڭىز، پىكىر الىسۋلارىڭىز سۇرالادى.
ءبىزدىڭ تاربيە ساعاتىمىزدىڭ تاقىرىبى: ۇلتتار دوستىعى.
«دوستىق – ءومىر ءۇشىن ەڭ قاسيەتتى نارسە، ويتكەنى ەشكىم ەشقاشان دا بارلىق يگىلىككە تۇگەل يە بول تۇرسا دا، دوس – جارانسىز ءومىردى قالاماق ەمەس» دەپ اريستوتەل اتامىز ايتقانداي بۇگىنگى ساباعىمىزدا دوستىق، ۇلتتار دوستىعى جايلى تالقىلايتىن، بىلەتىن بولامىز.
ءىى. نەگىزگى ءبولىم.
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى:
ءبىزدىڭ كوشەنىڭ تۇرعىندارى، دوستىق دەگەن نە، ونى قايسىسىمىز قالاي تۇسىنەمىز، سونى ايىرىپ الايىق. ءسوز جوق، دوستىق – ەگەر سونى دوسىڭ شىن جۇرەگىمەن، جانى اشىپ ىستەسە. ال وتىرىك جانى اشىسا، جالا جاپسا قالاي بولادى؟ دوستىق الدىمەن ەكى ادامنىڭ ءبىر – بىرىنە ادالدىعى. ادالدىقسىز دوستىق بولمايدى. سەندەر قالاي ويلايسىڭدار دوس دەگەن نە؟ دوس قانداي بولۋى كەرەك؟
وقۋشىلاردىڭ ويلارى، پىكىرلەرى تىڭدالادى.
نازەركە: دوستىق ەكەن ومىردە ەڭ كەرەگى،
دوستىق بولىپ دۇنيە دوڭگەلەدى.
وزەندەگى تولقىندار دوس بوپ اقتى،
قاناتىمىزداي جۇگىرىپ كەۋدەدەگى.
بالالار، دوستىق تاعى كىمدەردىڭ اراسىندا بولۋى مۇمكىن؟
وسى دوستىق، تاتۋلىق جايلى، ىنتىماقتاستىق تۋرالى قانداي ماقال – ماتەل بىلەسىڭدەر؟
اسىلحان: دوسى كوپتى جاۋ المايدى، داۋ المايدى.
جەمىس: جامان اتتان اياعىم ارتىق،
جامان دوستان تاياعىم ارتىق.
ارۋجان: دوسسىز ءومىر تۇزسىز اس.
فاريزا: ءجۇز تەڭگەڭ بولعانشا، ءجۇز دوسىڭ بولسىن.
جەڭىس: ىنتىماق – دوستىقتىڭ بىرلىگى.
مەرۋەرت: تاتۋلىق تابىلماس بايلىق.
گۇلماريام: دوس باسقا قارار، دۇشپان اياققا قارار.
جاقسى، بالالار. سەندەر دوستىق جايلى ءبىراز ماقال – ماتەلدەر دە بىلەدى ەكەنسىڭدەر. ەل اراسىنداعى، ۇلت اراسىنداعى دوستىق جايلى ەستىدىڭدەر مە؟
كەڭ بايتاق ەلىمىز – قازاقستاندا 120 – دان استام ۇلت وكىلدەرى تۇرىپ جاتىر. ارينە، بۇل دەگەن قازاق حالقىنىڭ ۇلىلىعىنان، كەڭدىگىنەن، كەڭپەيىلدىلىگىنەن باسقا ۇلت وكىلدەرىنىڭ تۇرىپ جاتقان جايى بار.
قازاق وسى – ايتاتۇعىن ەلگە سىر،
و، اعايىن، حالىق ەمەس ول كەسىر.
قازاق وسى – اڭعال – ساڭعال جابۋسىز،
قازاق وسى – اعىل – تەگىل كول – كوسىر.
قازاق وسى – دالا دەيتىن، كۇن دەيتىن،
قازاق وسى – ونەر الدى ءتىل دەيتىن.
قازاق وسى – قاراسىڭ با، اقسىڭ با،
قوڭىرسىڭ با جاتىرقاۋدى بىلمەيتىن، - دەپ قادىر مىرزالييەۆ اعامىز جىرلاعانداي، ۇلى قازاق دالاسىندا باسقا دا ۇلت وكىلدەرى ءبىر شاڭىراقتىڭ استىندا تاتۋلىقتا، سىيلاستىقتا ءومىر ءسۇرىپ جاتىر. سونىمەن قاتار، ولاردىڭ ءارقايسىسىنىڭ قايتالانباس ءدىني جانە ماتەريالدى مادەنيەتى، تاريحى، سالت – ءداستۇرى بار.
قازاق حالىقتارىنىڭ اسسامبلەياسى پرەزيدەنتتىڭ جارلىعى بويىنشا 1995 جىلى 1 ناۋرىزدا قۇرىلعان. اسسامبلەيا ۇلت ارالىق دوستىقتى ساقتاۋ، مەملەكەتتىك ساياساتپەن ۇشتاستىرۋ، ءبىرىڭعاي شەشىم قابىلداۋدى قاراستىرادى.
1990 جىلى باستالعان حالىقتاردىڭ ۇلتتىق سالت – داستۇرلەرىن قالىپتاستىرۋ جۇمىسىنا بايلانىستى قازاقستاننىڭ تۇكپىر – تۇكپىرىندە 352 بولىمشەلەر بار، 27 رەسپۋبليكالىق جانە ايماقتىق ۇلتتىق مادەني بىرلەستىكتەرى اشىلدى.
العاش رەت رەسپۋبليكالىق كولەمدە كارىس، نەمىس، پولياك، ۇيعىرلاردىڭ سەزدەرى بولدى. تاتارلار مەن باشقۇرتتاردىڭ قۇرىلتايى، وزبەك، ۇيعىر، تۇرىك، دۇنگەن، كۇرت، نەمىستەردىڭ مادەني فەستيۆالدارى بولىپ، وندا ولاردىڭ مادەني كۇندەرى بەلگىلەنگەن.
مىنە، وسى شارالاردىڭ ارقاسىندا كوپ ۇلتتى قازاق حالقىنىڭ ەكونوميكاسى جاقسارىپ، حالىق سانى ءوسىپ، تۇنگى ۇيقىلارى تىنىش بولۋدا. ءار ۇلتتىڭ مادەني ورتالىعىنان كەلگەن ءبىزدىڭ كوشە تۇرعىندارى نە دەر ەكەن؟
مەرۋەرت: ءبىز تىلەيمىز بار بوبەككە،
باقىتتى ءومىر سۇرگەنىن.
تۋعان ەلگە ەركەلەپ،
قۋانعانىن كۇلگەنىن.
سۋسىنىمىز قانادى،
ونەر – ءبىلىم نارىمەن
الەمدەگى بالانىڭ،
دوس بولامىز بارىمەن.
حور: وتان.
ورىس مادەني ورتالىعىنىڭ وكىلى ءسىز نە ايتاسىز؟
فاريزا: زدراستۆۋيتە!... ورىستار قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا 4479620 ادام تۇرادى. الەمدە 147ملن. ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ەشقاشان قاقتىعىستار مەن توڭكەرىستەردىڭ بولماعانىن قالايمىز. جاساسىن، قازاقستان!
ارۋجان: سارى، اقپىز، قارامىز،
ءبارىمىز دە بالامىز.
ءبىز قالادا تۇرامىز،
ءبىز مەكتەپكە بارامىز.
وزبەك مادەني ورتالىعىنىڭ وكىلى ءسىز نە دەيسىز؟
بوتاگوز: ار ما، حالقىم! وزبەكتى سارت دەپ تە اتايدى. قازاقستاندا تۇراتىن وزبەك حالقىنىڭ سانى – 370663.
گۇلنۇر: اق، قارا دەپ بولمەيمىز،
ءبىر جىل تۋعان تولدەيمىز.
تۋىسقانبىز، تاتۋمىز،
بيىكتەرگە ورلەيمىز.
زاميرا: تىلەگى ءبىر، جۇرەگى ءبىر،
دوستارمەن ءبىز بىرگەمىز.
تۋىس باردا قۇرىشتان دا،
بەرىك ءبىزدىڭ ىرگەمىز.
باقتىعۇل قىزى گۇلنۇردىڭ ورىنداۋىندا تۇرىك ءبيى.
قىرعىز مادەني وكىلى ءسىز نە دەيسىز؟
جانبولات: مۇمكىندىكتى پايدالانا وتىرىپ، بارىمىزگە ايتارىم، قاشاندا ءجۇزىمىز جارقىن، كوڭىلىمىز شات بولىپ ءجۇرۋ ءۇشىن ۇلتارالىق ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋ، جالعان ايتپاي بەرگەن ۋادەنى ورىنداۋ باستى پارىزىمىز ەكەنىن ۇمىتپايىق.
جاساسىن دوستىقتى جاقتاعان قازاق ەلى!
ماڭعىستاۋ وبلىسى، بەينەۋ اۋدانى،
بەينەۋ گيمنازياسىنىڭ باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
مولداعاجييەۆا كەنجەگۋل داۋلەتبەك قىزى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
ماقساتى: وقۋشىلارعا ۇلتتار دوستىعى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. ءبىزدىڭ ەلىمىزدە تۇرىپ جاتقان باسقا دا حالىقتاردىڭ وزىق داستۇرلەرىن، مادەنيەتىن، وزىندىك ۇلگى – ونەگەسىن وقۋشىلاردىڭ بويىنا ءسىڭىرۋ. وقۋشىلاردىڭ كوپ ۇلتتى قازاقستان حالقىنىڭ تاتۋلىقپەن بىرلىكپەن ءومىر ءسۇرىپ جاتقانى تۋرالى تانىمدىق ويلارىن دامىتىپ، وزگە ۇلت وكىلدەرىن قۇرمەتتەي بىلۋگە تاربيەلەۋ. پاتريوتتىق سەزىمدەرىن وياتۋ.
كورنەكىلىگى: تاقىرىپ؛ وتان، بىرلىك، دوستىق، ىنتىماقتاستىق تۋرالى ناقىل سوزدەر.
تەحنيكالىق كورنەكىلىك: ۆيدەوپروەكتور.
بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى:
سالەمەتسىزدەر مە، بالالار! بۇگىن بىزدە ەرەكشە كۇن. بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىز «ءبىزدىڭ كوشەنىڭ تۇرعىندارى» باعدارلاماسى نەگىزىندە جۇرگىزىلەدى. سونىمەن قاتار ساباعىمىزعا كوپتەگەن قوناقتار قاتىسقالى تۇر، سوندىقتان ساباقتى جاقسى وتكىزۋگە ات سالىسۋلارىڭىز، پىكىر الىسۋلارىڭىز سۇرالادى.
ءبىزدىڭ تاربيە ساعاتىمىزدىڭ تاقىرىبى: ۇلتتار دوستىعى.
«دوستىق – ءومىر ءۇشىن ەڭ قاسيەتتى نارسە، ويتكەنى ەشكىم ەشقاشان دا بارلىق يگىلىككە تۇگەل يە بول تۇرسا دا، دوس – جارانسىز ءومىردى قالاماق ەمەس» دەپ اريستوتەل اتامىز ايتقانداي بۇگىنگى ساباعىمىزدا دوستىق، ۇلتتار دوستىعى جايلى تالقىلايتىن، بىلەتىن بولامىز.
ءىى. نەگىزگى ءبولىم.
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى:
ءبىزدىڭ كوشەنىڭ تۇرعىندارى، دوستىق دەگەن نە، ونى قايسىسىمىز قالاي تۇسىنەمىز، سونى ايىرىپ الايىق. ءسوز جوق، دوستىق – ەگەر سونى دوسىڭ شىن جۇرەگىمەن، جانى اشىپ ىستەسە. ال وتىرىك جانى اشىسا، جالا جاپسا قالاي بولادى؟ دوستىق الدىمەن ەكى ادامنىڭ ءبىر – بىرىنە ادالدىعى. ادالدىقسىز دوستىق بولمايدى. سەندەر قالاي ويلايسىڭدار دوس دەگەن نە؟ دوس قانداي بولۋى كەرەك؟
وقۋشىلاردىڭ ويلارى، پىكىرلەرى تىڭدالادى.
نازەركە: دوستىق ەكەن ومىردە ەڭ كەرەگى،
دوستىق بولىپ دۇنيە دوڭگەلەدى.
وزەندەگى تولقىندار دوس بوپ اقتى،
قاناتىمىزداي جۇگىرىپ كەۋدەدەگى.
بالالار، دوستىق تاعى كىمدەردىڭ اراسىندا بولۋى مۇمكىن؟
وسى دوستىق، تاتۋلىق جايلى، ىنتىماقتاستىق تۋرالى قانداي ماقال – ماتەل بىلەسىڭدەر؟
اسىلحان: دوسى كوپتى جاۋ المايدى، داۋ المايدى.
جەمىس: جامان اتتان اياعىم ارتىق،
جامان دوستان تاياعىم ارتىق.
ارۋجان: دوسسىز ءومىر تۇزسىز اس.
فاريزا: ءجۇز تەڭگەڭ بولعانشا، ءجۇز دوسىڭ بولسىن.
جەڭىس: ىنتىماق – دوستىقتىڭ بىرلىگى.
مەرۋەرت: تاتۋلىق تابىلماس بايلىق.
گۇلماريام: دوس باسقا قارار، دۇشپان اياققا قارار.
جاقسى، بالالار. سەندەر دوستىق جايلى ءبىراز ماقال – ماتەلدەر دە بىلەدى ەكەنسىڭدەر. ەل اراسىنداعى، ۇلت اراسىنداعى دوستىق جايلى ەستىدىڭدەر مە؟
كەڭ بايتاق ەلىمىز – قازاقستاندا 120 – دان استام ۇلت وكىلدەرى تۇرىپ جاتىر. ارينە، بۇل دەگەن قازاق حالقىنىڭ ۇلىلىعىنان، كەڭدىگىنەن، كەڭپەيىلدىلىگىنەن باسقا ۇلت وكىلدەرىنىڭ تۇرىپ جاتقان جايى بار.
قازاق وسى – ايتاتۇعىن ەلگە سىر،
و، اعايىن، حالىق ەمەس ول كەسىر.
قازاق وسى – اڭعال – ساڭعال جابۋسىز،
قازاق وسى – اعىل – تەگىل كول – كوسىر.
قازاق وسى – دالا دەيتىن، كۇن دەيتىن،
قازاق وسى – ونەر الدى ءتىل دەيتىن.
قازاق وسى – قاراسىڭ با، اقسىڭ با،
قوڭىرسىڭ با جاتىرقاۋدى بىلمەيتىن، - دەپ قادىر مىرزالييەۆ اعامىز جىرلاعانداي، ۇلى قازاق دالاسىندا باسقا دا ۇلت وكىلدەرى ءبىر شاڭىراقتىڭ استىندا تاتۋلىقتا، سىيلاستىقتا ءومىر ءسۇرىپ جاتىر. سونىمەن قاتار، ولاردىڭ ءارقايسىسىنىڭ قايتالانباس ءدىني جانە ماتەريالدى مادەنيەتى، تاريحى، سالت – ءداستۇرى بار.
قازاق حالىقتارىنىڭ اسسامبلەياسى پرەزيدەنتتىڭ جارلىعى بويىنشا 1995 جىلى 1 ناۋرىزدا قۇرىلعان. اسسامبلەيا ۇلت ارالىق دوستىقتى ساقتاۋ، مەملەكەتتىك ساياساتپەن ۇشتاستىرۋ، ءبىرىڭعاي شەشىم قابىلداۋدى قاراستىرادى.
1990 جىلى باستالعان حالىقتاردىڭ ۇلتتىق سالت – داستۇرلەرىن قالىپتاستىرۋ جۇمىسىنا بايلانىستى قازاقستاننىڭ تۇكپىر – تۇكپىرىندە 352 بولىمشەلەر بار، 27 رەسپۋبليكالىق جانە ايماقتىق ۇلتتىق مادەني بىرلەستىكتەرى اشىلدى.
العاش رەت رەسپۋبليكالىق كولەمدە كارىس، نەمىس، پولياك، ۇيعىرلاردىڭ سەزدەرى بولدى. تاتارلار مەن باشقۇرتتاردىڭ قۇرىلتايى، وزبەك، ۇيعىر، تۇرىك، دۇنگەن، كۇرت، نەمىستەردىڭ مادەني فەستيۆالدارى بولىپ، وندا ولاردىڭ مادەني كۇندەرى بەلگىلەنگەن.
مىنە، وسى شارالاردىڭ ارقاسىندا كوپ ۇلتتى قازاق حالقىنىڭ ەكونوميكاسى جاقسارىپ، حالىق سانى ءوسىپ، تۇنگى ۇيقىلارى تىنىش بولۋدا. ءار ۇلتتىڭ مادەني ورتالىعىنان كەلگەن ءبىزدىڭ كوشە تۇرعىندارى نە دەر ەكەن؟
مەرۋەرت: ءبىز تىلەيمىز بار بوبەككە،
باقىتتى ءومىر سۇرگەنىن.
تۋعان ەلگە ەركەلەپ،
قۋانعانىن كۇلگەنىن.
سۋسىنىمىز قانادى،
ونەر – ءبىلىم نارىمەن
الەمدەگى بالانىڭ،
دوس بولامىز بارىمەن.
حور: وتان.
ورىس مادەني ورتالىعىنىڭ وكىلى ءسىز نە ايتاسىز؟
فاريزا: زدراستۆۋيتە!... ورىستار قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا 4479620 ادام تۇرادى. الەمدە 147ملن. ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ەشقاشان قاقتىعىستار مەن توڭكەرىستەردىڭ بولماعانىن قالايمىز. جاساسىن، قازاقستان!
ارۋجان: سارى، اقپىز، قارامىز،
ءبارىمىز دە بالامىز.
ءبىز قالادا تۇرامىز،
ءبىز مەكتەپكە بارامىز.
وزبەك مادەني ورتالىعىنىڭ وكىلى ءسىز نە دەيسىز؟
بوتاگوز: ار ما، حالقىم! وزبەكتى سارت دەپ تە اتايدى. قازاقستاندا تۇراتىن وزبەك حالقىنىڭ سانى – 370663.
گۇلنۇر: اق، قارا دەپ بولمەيمىز،
ءبىر جىل تۋعان تولدەيمىز.
تۋىسقانبىز، تاتۋمىز،
بيىكتەرگە ورلەيمىز.
زاميرا: تىلەگى ءبىر، جۇرەگى ءبىر،
دوستارمەن ءبىز بىرگەمىز.
تۋىس باردا قۇرىشتان دا،
بەرىك ءبىزدىڭ ىرگەمىز.
باقتىعۇل قىزى گۇلنۇردىڭ ورىنداۋىندا تۇرىك ءبيى.
قىرعىز مادەني وكىلى ءسىز نە دەيسىز؟
جانبولات: مۇمكىندىكتى پايدالانا وتىرىپ، بارىمىزگە ايتارىم، قاشاندا ءجۇزىمىز جارقىن، كوڭىلىمىز شات بولىپ ءجۇرۋ ءۇشىن ۇلتارالىق ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋ، جالعان ايتپاي بەرگەن ۋادەنى ورىنداۋ باستى پارىزىمىز ەكەنىن ۇمىتپايىق.
جاساسىن دوستىقتى جاقتاعان قازاق ەلى!
ماڭعىستاۋ وبلىسى، بەينەۋ اۋدانى،
بەينەۋ گيمنازياسىنىڭ باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
مولداعاجييەۆا كەنجەگۋل داۋلەتبەك قىزى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
كىتاپ - تاريح، شەجىرە! 23 ءساۋىر – دۇنيەجۇزىلىك كىتاپ كۇنى
