InfoHub Logo

— «Айналмақ» деген өзін-өзі садақа етіп, құрбандыққа қиятын ырым екен. Өзін біреудің жолына құрбан еткісі келген кісі ауырып жатқан   науқасты үш айналып шығуы керек. Қазақтың жақсы көрген адамын «айна-лайын» деп атайтыны осыдан шыққан.

— «Алапесті үйге кіргізбе, құйрығын жерге тигізбе» дейді. Алапес, қазақ ұғымында, ем қонбайтын дерт. Ниеті бұзық, пиғылы тар адамдарды да алапес деп жек көреді.

— «Көкпардың еті ауруға мың да бір ем болады» деп ырым-дап, ауыл-аймақтың барлық адамы оны бөлісіп татады.

— «Қалыңсыз қыз болса да, кәдесіз қыз болмайды» дейді. Ырымы жасалмай ұзатылған қызды, оны алған күйеу жігітті ананың ақ сүті, атаның ары мен кәрі атады деп ырымдалады.

— «Сәбиге көз тимесін» деп бетіне күйе жағып, өңіріне әр түрлі жылтыр түйме, тана, тиын т.б. тағып қояды.

— Ағайынды кісілер араздасып қалса, басқа бір туысы ақ дастарханына шақырып, дәм сыйлап, татуластырады. Кейде араздасқандар бірін-бірі  шақырып, дәм береді. Онысы — түгі жығылып жүрсін, таспен ұрғанды аспен ұр деп ұйғарғаны.

— Ағаштың жапырақтары жайлап түсетін болса, қыс суық, әрі ұзақ болады.

— Ағын суға кір шайқамайды, кірдің суын төкпейді. Өйткенде, «судың басы су, аяғы у» болады, судың киесі атады дейді.

— Ағын суды беталды бөгемейді. Бөгесе, жол болмайды деп жориды.

— Адам кіндік қаны тамған ата жұртынан басқа жаққа қоныс аударып барғанда сол жерге бірден үйрене алмай-ды. Жат жердің суы, ауасы жақпайды деп кіндік қаны тамған жерден топырақ ала кетеді де, барған жерінде суға шомылдырып ішіседі. Сонда жат жерге тез бауыр  басып кетеді деп ұйғарады.

— Адам қайтыс болған күннің түнінде туыстары, ауылдастары жиналып, мәйітті күзетеді. Онысы — егер адам талып қалған болса, тіріледі  деген үмітпен күткені. Өлген адам аруланып, ақыретке оралғанға дейін сайтан аралап немесе мәйітті перілер ұрлап кетпесін деп  сақтанғаны.

— Адам қайтыс болған соң, мәйіт көмілмей тұрғанда, көп жылауға болмайды. Көп жыласа, көрі көз жасына толып кетеді деп жориды.

— Адам қатты ауырғанда, басына күн туып, бағы тайғанда, қауіп-қатерге жолыққанда, Алладан медет сұрап, ақсарыбас қой сояды. Пәледен құтқар деп тілейді.

— Адам құлағы шуылдағанда жанындағы кісі дәл тапса, оны біреудің мақтағаны, ал таба алмаса, жамандағаны болып шығады.

— Адам өлгенде жетісінде, қырқында жеті немесе қырық шырақ жағады. Шырақ арналып жағылған адамның қабірі жарық тұрады деп жориды.

— Адам өлім алдында жанталасып жатқанда жанында әйел адам тұруға болмайды.

— Адам түшкірсе, «жәрікімалла» дейді.

— Адамға немесе малға біреу сұқтанып қараса, көз тиеді деп түкіртеді.

— Адамдар ит дайрағын көргенде үш рет «тфу-тфу-тфу» деп түкіріп өтеді. Өйтпесе нас басады деп жориды.

Оқуға кеңес береміз:

Табиғат туралы ырымдар

Қой-ешкіге қатысты тыйымдар мен ырымдар

Қазақтың тыйымдары

---