InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Tik tórtburyshtyń (sharshynyń ) perımetri jáne aýdany

Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylardyń tik tórtburysh týraly alǵan bilimderin eske túsirý, tik tórtburysh pen sharshynyń perımetrin jáne aýdanyn ár túrli tásilmen tabýdy túsindirý.
1. Bilimdilik: Oqýshylarǵa tik tórtburysh pen sharshynyń qasıetterine súıene otyryp olardyń perımetri men aýdanyn tabýǵa, esep shyǵarý daǵdylaryn qalyptastyrý.
2. Damytýshylyq: shyǵarmashylyq qabiletterin, oı - órisin damytý. Jazbasha jáne aýyzsha esepteý daǵdylaryn arttyrý, óz betterinshe jumys isteýge daǵdylandyrý, pánge degen qyzyǵýshylyqtaryn arttyrý.
3. Tárbıelik: Otandy súıýge tárbıeleı otyryp, alǵyrlyqqa baýlý.

Sabaqtyń túri: aralas sabaq
Sabaqtyń ádisi: túsindirý, suraq - jaýap, oqýlyqpen jumys, kórnekilik.
Sabaqtyń kórnekiligi: ınteraktıvti taqta, oıyndar, kesteler, sýretter.

Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý: a) Sálemdesý, oqýshylardy túgendeý.
á) Sabaqqa ázirligin tekserý, oqý quraldaryn daıyndaý

2. Psıhologıalyq daıyndyq: 1 slaıd
Saǵan esep úıretken,
Pánge qara qurmetpen.
Sandy týra tabatyn,
Qıyn, ári qyzyqty,
Matematıka bolatyn.

3. Úı tapsyrmasyn tekserý: 2 slaıd
92 bet № 7
Teńdeýlerdi shesh.

4. Ótilgendi qaıtalaý: 3 slaıd
«Ár fıgýranyń úıin tap!» oıyny
Tik tórtburysh Sharshy
- Nege bul fıgýrany tik tórtburysh deımiz?
- Tik tórtburyshtyń neshe buryshy, tóbesi, qabyrǵasy bar
- Tik tórtburyshtyń qandaı qasıeti bar?
- Tik tórtburyshtyń perımetrin qalaı tabamyz?
Onyń barlyq qabyrǵalarynyń uzyndyqtaryn qosý arqyly tabamyz.
R =a + v + a + v
- Tik tórtburyshtyń aýdanyn qalaı tabamyz?
Onyń uzyndyǵy men enin kóbeıtý arqyly tabamyz.
S = a * v
- Nege bul fıgýrany sharshy deımiz?
- Sharshynyń neshe buryshy, tóbesi, qabyrǵasy bar?
- Sharshynyń perımetrin qalaı tabamyz?
- Onyń barlyq qabyrǵalarynyń uzyndyqtaryn qosý arqyly tabamyz:
R =a + a + a + a
- Sharshynyń aýdanyn qalaı tabamyz?
Onyń aýdanyn tabý úshin eki qabyrǵasynyń uzyndyqtaryn kóbeıtemiz. S = a * a

5. Jańa sabaq: Tik tórtburyshtyń ( sharshynyń ) perımetri jáne aýdany 4 slaıd
Tik tórtburyshtyń perımetrin 3 tásilmen tabýǵa bolady:
1 - tásil: onyń barlyq qabyrǵalarynyń uzyndyqtaryn qosý arqyly;
R =a + v + a + v
2 - tásil: onyń teń emes qabyrǵalarynyń uzyndyqtaryn qosyp, alynǵan qosyndynyń mánin 2 - ge kóbeıtý arqyly
R =(a + v ) * 2
3 - tásil: onyń uzyndyǵyn 2 - ge kóbeıtip jáne enin 2 - ge kóbeıtip, mánderin qosý arqyly.
R =a * 2 + v * 2
Tik tórtburyshtyń aýdanyn 2 tásilmen tabýǵa bolady:
1 - tásil: onyń uzyndyǵy men enin kóbeıtý arqyly tabamyz.
S = a * v
2 - tásil: kóbeıtýdiń aýystyrymdylyq qasıetin paıdalanamyz:
S = v * a

Sharshynyń perımetrin 2 tásilmen tabýǵa bolady:
1 - tásil: onyń barlyq qabyrǵalarynyń uzyndyqtaryn qosý;
R =a + a + a + a
2 - tásil: onyń bir qabyrǵasynyń uzyndyǵyn 4 – ke kóbeıtý;
R =a * 4
Sharshynyń aýdanyn bylaısha tabýǵa bolady:
Onyń aýdanyn tabý úshin eki qabyrǵasynyń uzyndyqtaryn kóbeıtemiz.
S = a * a

6. Oqýlyqpen, dáptermen, taqtamen jumys:
5 slaıd
№ 1 a) Aýyzsha taldaý.
á) Tik tórtburyshtardyń qabyrǵalarynyń uzyndyqtaryn ólsheý. Olardyń aýdandary men perımetrlerin tabý.
«Tez esepte» oıyny.
Barlyq qabyrǵasy teń eken,
Ólshep kórsem tórt eken.
Tabýdy biz úırendik,
Eseptep sen aıta ǵoı,
Perımetri neshege teń?
Buryshtary tik bolsa,
Qabyrǵasy tórteýden.
Uzyndyǵy 3 bolsa,
Eni onyń 2 - ge teń.
Eseptep sen aıta ǵoı,
Perımetri neshege teń?
№2 6 slaıd
Kúntizbeniń uzyndyǵy - 10 sm
Eni – 7 sm
Kúntizbe beti -? kv sm – ge bólýge bolady
Sh: S = 10 sm * 7 sm = 70 kv sm
№3 7 slaıd
Shıeli - Telikól kanaly, Qyzylorda oblysy Shıeli, Syrdarıa aýdandary jerinde. Jalpy uzyndyǵy 90 km, eni 6 – 10 m, tereńd. 3 – 4 m. Kanaldyń jalpy ortasha sý aǵymy 12 m³/s. Sýymen 50 myń ga - dan astam jer sýlandyrady.

Shıeli - Shirkeıli Kanaly – Qyzylorda oblysy Syrdarıa aýdanynyń Shirkeıli tarmaǵy ańǵarynda. Basyn Syrdarıa óz - nen alady. Kanaldyń jalpy uzyndyǵy 139 km, eni 13 – 18 m, tereńd. 4 – 6 m. Ortasha sý aǵymy 51, 5 m³/s. Kanal 20 myń ga jerdi sýlandyrady.

Shıeli - Telikól kanalynyń uzyndyǵy - 90 km
Shıeli - Shirkeıli kanaly -? km, 49 km uzyn
Sh: 90 km + 49 km = 139 km ( Shıeli - Shirkeıli kanaly)
90 km + 139 km = 229 km
J: eki kanaldyń uzyndyǵy 229 km
7. Sergitý sáti 8 slaıd
1, 2, 3, Boıǵa jınap kúsh.
4, 5, 6, Otyr, tur, shalqy.
7, 8, 9, Tartamyz biz qobyz.
10, Ornyńa qon.
№4 9 slaıd
Bekire balyqtarynda súıek bolmaıdy. Olardyń etinen ár túrli balyq taǵamdaryn jáne ystalǵan taǵamdar ázirleıdi. Bekire tek Kaspıı teńizinde, Edil men Jaıyq ózenderinde ǵana mekendeıdi. Uzyndyǵy 5 m - deı, salmaǵy 200 kg - ga deıin jetedi.

Bekire balyǵynyń massasy - 80 kg
Qara ýyldyryq - № kg tórtten bir bóligi
Sh: 80: 4 = 20 ( kg )
J: bekireniń qara ýyldyryǵy 20 kg.
№ 5 Bos tor kózge tıisti sandy qoı. 10 slaıd
№ 7 12 sm kesindi syzý.
Tórtten bir bóligi - 3 sm
Altydan bir bóligi – 2 sm
Óz indik jumys:
«Esepteýge kómektes» oıyny 11 slaıd
Eki oqýshy Asan men Úsen baqshanyń perımetrin eseptep otyr. Balalarǵa esepteýge kómektesińdershi. Baqsha sharshy tárizdes, bir qabyrǵasynyń uzyndyǵy 20 m, baqshanyń aýdanyn tabyńdar?
• a=20 m
• R=? S=?
• R=20*4
• R=80 m. kv
• S=20*20
• S=400 m. kv

8. Sabaqty qorytý: 12 slaıd
Tik tórtburyshtyń perımetrin 3 tásilmen tabýǵa bolady.
Tik tórtburyshtyń aýdanyn 2 tásilmen tabýǵa bolady.
Sharshynyń perımetrin 2 tásilmen tabýǵa bolady.
Sharshynyń aýdanyn tabý úshin eki qabyrǵasynyń uzyndyqtaryn kóbeıtemiz.

9. Úıge tapsyrma: 94 bet № 6
10. Oqýshylardyń bilimin baǵalaý.