سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 3 اپتا بۇرىن)
قىز تۋرالى ماقال ماتەل جيناعى

قازاق حالقىنىڭ قىز بالالارىنىڭ تاربيەسى: ءداستۇرلى قۇندىلىقتار مەن تاربيە ادىستەرى

قازاق مادەنيەتىندە قىز بالالارىنىڭ تاربيەسى ءاردايىم ماڭىزدى ءرول اتقارعان. قىزداردى "قوناق" رەتىندە قۇرمەتتەۋ ارقىلى، ولارعا ەرەكشە نازار اۋدارىلادى. قازاق داستۇرىندە ايتىلاتىن، "ءبىر قولىمەن الەمدى، ءبىر قولىمەن بەسىكتى تەربەيتىن" ايەل زاتىنىڭ باستى ءرولى اسا باعالانادى. بۇل تاربيە جۇيەسى، ايەلدەردىڭ قوعامداعى قادىر-قاسيەتىن كوتەرۋگە باعىتتالعان.

قىز بالالارىن تاربيەلەۋدە اتا-انالار، ولاردى قۇرمەتتى انا جانە كەلىن بولۋعا دايىندايدى. توركىنىنە ۇزاتىلعان كەزدە "ءسوز تيمەس" ءۇشىن، ولاردى يبالى، يناباتتى، ىسمەر، سىپايى جانە قىلىقتى ەتىپ تاربيەلەۋ ماڭىزدى سانالعان. ۇيدەن شىعارىلىپ، ءوز جولىنا جىبەرىلگەن كەزدە، اتا-بابالارىمىز "سۋداي ءسىڭىپ، تاستاي بات" دەگەن باتاسىن بەرۋ ارقىلى ولاردىڭ جاڭا ومىرىنە بەرەكە تىلەگەن.

ءبىر قىز كۇيەۋگە شىقسا،

قىرىق قىز ءتۇس كورەدى.

ودنا ديەۆۋشكا ۆىحوديت زامۋج، ەششە سوروك گرەزيات وب ەتوم ۆو سنە.

---

قىز وسسە - ەلدىڭ كوركى

گۇل وسسە جەردىڭ كوركى.

راسپۋستيۆشييسيا سۆەتوك – ۋكراشەنيە زەملي، پوۆروسليەۆشايا ديەۆۋشكا – ۋكراشەنيە نارودا.

---

قايتىپ كەلگەن قىز جامان،

قايتا شاپقان جاۋ جامان.

نە ك دوبرۋ – ۆەرنۋۆشاياسيا دوچ ۆ دوم ي ۆەرنۋۆشييسيا ۆراگ

---

قىز بالا وكپەشىل بولسا،

قالىڭ مالى كوپ بولار.

ۋ وبيدچيۆوي ديەۆۋشكي – بوگاتىي كالىم.

---

قىزى بار ءۇيدىڭ جەڭگەسى سۇيكىمدى كەلەدى.

ەسلي ەست زولوۆكا، تو ي سنوحا پرياتنايا.

---

قىزدى قىمتاپ ۇستاعان ۇيالمايدى.

نە بۋدەت ۆ ستىدۋ توت، كتو ۆ ستروگوستي ۆوسپيتىۆال دوچ.

---

كۇيەۋ جامان بولسا قىزىڭنان.

ەسلي پلوحوي مۋج – يششي پريچينۋ ۋ دوچەري.

---

قىزدىڭ ۇياتى شەشەگە.

وتۆەتستۆەننوست زا پوستىدنىە پوستۋپكي دوچەري – نا ماتەري.

---

قىزدى اسىراپ بىلمەگەن كۇڭ ەتەر،

جىبەكتى تۇتە الماعان ءجۇن ەتەر.

توت، كتو نە ۋمەەت ۆوسپيتىۆات دوچ – پريەۆراتيت ەە ۆ رابىنيۋ،
توت، كتو نە ۋمەەت راستاسكيۆات شەلك – پريەۆراتيت ەگوۆ شەرست.

 

---

قىزىم ساعان ايتام،

كەلىنىم سەن تىڭدا.

---

شەشەسىنە قاراپ قىزىن ال،

اياعىنا قاراپ اسىن ءىش.

---

قىزعا قىرىق ۇيدەن تىيىم.

---

قىز كۇنىندە ءبارى جاقسى،

جامان قاتىن قايدان شىعادى.

---

قىز - ءورىس، ۇل - قونىس.

---

ەكى اۋىلدىڭ اراسىن جول قوسادى،

ەكى ەلدىڭ اراسىن قىز قوسادى.

---

قىزدىڭ جولى جىڭىشكە.

---

قىزدىڭ قىرىق جانى بار.

---

سۋدىڭ ءتۇبىن شىم بەكىتەر،

داۋدىڭ ءتۇبىن قىز بەكىتەر.

---

اقىلدى قىز بىلىمگە جۇگىرەر،

اقىلسىز قىز سوزگە ىلىگەر.

---

قىرسىققان قىز باي تاپپاس،

قىرسىز جىگىت مال تاپپاس.

---

جاقسى قىز - جاعاداعى قۇندىز،

جاقسى جىگىت – اسپانداعى جۇلدىز.

---

قىزدىڭ قاباعىندا قۇت بار.

قىزدىڭ قاباعى كۇلىمدەسە – قۇت كەلەدى.

 

اقىلدى قىز بىلىمگە جۇگىرەر،
اقىلسىز قىز سوزگە ىلىگەر.
 
*** *** *** ***

قىرسىققان قىز باي تاپپاس،
قىرسىز جىگىت مال تاپپاس.
 
*** *** *** ***

بايعازىعا بايدىڭ قىزى.
 
*** *** *** ***

قىزعا بەرگەندى قىدىر وتەر.
 
*** *** *** ***

قىزدىڭ قۇنى قىرىق جەتى.
 
*** *** *** ***

قىز ۇزاتقاننىڭ قىزىلى قالماس.
 
*** *** *** ***

شىققان قىز شيدەن ءارى.
 
*** *** *** ***

قايتىپ كەلگەن قىز جامان،
قايتا شاپقان جاۋ جامان.
 
*** *** *** ***

جاساۋدى جەتى جاستان جيناساڭ جەتەدى،
التى جاستان جيناساڭ اسادى.
 
*** *** *** ***

جاساۋى كوپ كەلىننىڭ كۇيەۋى جۋاس.
 
*** *** *** ***

توزباس جاساۋ بولماس،
باس بىلمەس اساۋ بولماس.
 
*** *** *** ***

اۋرۋ — استان،
داۋ — قارىنداستان.
 
*** *** *** ***

ءبىر قىز كۇيەۋگە شىقسا،
مىڭ قىز ءتۇس كورەدى.
 
*** *** *** ***

جاقسى قىز — جاعاداعى قۇندىز،
جاقسى جىگىت — اسپانداعى جۇلدىز.
 
*** *** *** ***

جىرشى قىزعا — سىرشى كۇيەۋ.
 
*** *** *** ***

قىز نازى قىرىق كىسىنى ماس قىلادى.
 
*** *** *** ***

قىزدىڭ قاباعىندا قۇت بار.
 
*** *** *** ***

قىزدىڭ قاباعى كۇلىمدەسە — قۇت كەلەدى.
 
*** *** *** ***

قىزدىڭ جولى قىرىق كىسىنىڭ جولىن بوگەيدى.
 
*** *** *** ***

قىزدا قىرىق كولىكتىك باقىت بار.

*** *** *** ***

قىز بالا كىسىنىڭ كىسىسى.
 
*** *** *** ***

قىز — قوناق.
 
*** *** *** ***

قىز وسسە ەلدىڭ كوركى
گۇل وسسە جەردىڭ كوركى.
 
*** *** *** ***

قىز ات بايلاتار.
 
*** *** *** ***

قىز ۇشقان قۋ.
 
*** *** *** ***

قىزعا بەرگەن كورىنبەس.
 
*** *** *** ***

قىزدىڭ كوزى قىزىلدا.
 
*** *** *** ***

قىزدى اۋىل وسەكشىل.
 
*** *** *** ***

شىققان قىز شيدەن ارى.
 
*** *** *** ***

توركىن دەسە قىز توزبەيدى.
 
*** *** *** ***

تويعان قىز توركىنىن تانىماس.
 
*** *** *** ***

قىز بالا ۇيگە جاققان بوياۋ.
 
*** *** *** ***

قىز بالا وكپەشىل بولسا،
قالىڭ مالى كوپ بولار.
 
*** *** *** ***

قاسىنان قىز وتسە سەكسەندەگى شال باسىن كوتەرەر.
 
*** *** *** ***

قىزدىڭ جولى جىڭىشكە.
 
*** *** *** ***

قىزى بار ءۇيدىڭ جەڭگەسى سۇيكىمدى كەلەدى.
 
*** *** *** ***

قىزدى اۋىلدىڭ قىزىعى كوپ.
 
*** *** *** ***

قىزدى قىمتام ۇستاعان ۇيالمايدى.
 
*** *** *** ***

قىز بەن جىلقى جاۋدىكى.
 
*** *** *** ***

كۇيەۋ جامان بولسا قىزىڭنان.
 
*** *** *** ***

اۋىلدان قىز كەتسە، قىزىق تا كەتەدى.
 
*** *** *** ***

قىزدىڭ ۇياتى شەشەگە.
 
*** *** *** ***

قىزدى اسىراپ بىلمەگەن كۇڭ ەتەر،
جىبەكتى تۇتە الماعان ءجۇن ەتەر.
 
*** *** *** ***

قىزىم ساعان ايتام، كەلىنىم سەن تىڭدا.
 
*** *** *** ***

قىزىڭ وسسە قىلىقتىمەن اۋىل بول.
 
*** *** *** ***

قىز قىلىعىمەن.
 
*** *** *** ***

جىندى قىز اشامايعا ءمىندى قىز.
 
*** *** *** ***

شەشەسىنە قاراپ قىزىن ال،
اياعىنا قاراپ اسىن ءىش.
 
*** *** *** ***

قىزى باردىڭ نازى بار.
 
*** *** *** ***

قىزعا قىرىق ۇيدەن تىيىم.
 
*** *** *** ***

قىز كۇنىندە ءبارى جاقسى،
جامان قاتىن قايدان شىعادى.
 
*** *** *** ***

قىز — ءورىس، ۇل — قونىس.
 
*** *** *** ***

ەكى اۋىلدىڭ اراسىن جول قوسادى،
ەكى ەلدىڭ اراسىن قىز قوسادى.
 
*** *** *** ***

قىزدىڭ جولى جىڭىشكە.
 
*** *** *** ***

قىزدىڭ قىرىق جانى بار.
 
*** *** *** ***

سۋدىڭ ءتۇبىن شىم بەكىتەر،
داۋدىڭ ءتۇبىن قىز بەكىتەر.
 
*** *** *** ***

وتىرعان قىز ورنىن تابادى.
 
*** *** *** ***

قىز مىنەزدى كەلسىن،
ۇل ونەرلى كەلسىن.
 
*** *** *** ***

قىز باققاننان قىسىراق باققان وڭاي.
 
*** *** *** ***

شەشەسى وتىرىپ، قىزى سويلەگەننەن بەز.
 
*** *** *** ***

جاقسى قىز — جاعاداعى قۇندىز.
 
*** *** *** ***

قىزدان تۋعاننىڭ قيىڭى جوق.
 
*** *** *** ***

قالىڭسىز قىز بولسا دا، كادەسىز كۇيەۋ بولمايدى.
 
*** *** *** ***

قىزىڭدى قۇتتى ورنىنا قوندىرعانشا كۇت،
ۇلىڭدى وتاۋ يەسى بولعانشا كۇت.
 
*** *** *** ***

اقىلدى قىز بىلىمگە جۇگىنەر،
اقىلسىز قىز سوزگە ىلىگەر.
 
*** *** *** ***

قىزدى كىم ايتتىرمايدى،
قىمىزدى كىم ىشپەيدى.
 
*** *** *** ***

قىز — جىگىتتىكى،
قىمىز — كوپتىكى.
 
*** *** *** ***

قىز تۇگىل قىزىل شۇبەرەك تە تابا المايسىڭ.

 

قىز وسسە - ەلدىڭ كوركى
گۇل وسسە جەردىڭ كوركى.

قىزدىڭ كوزى قىزىلدا.

قايتىپ كەلگەن قىز جامان،
قايتا شاپقان جاۋ جامان.

توركىن دەسە قىز توزبەيدى.

تويعان قىز توركىنىن تانىماس.

قىز بالا ۇيگە جاققان بوياۋ.

قىز بالا وكپەشىل بولسا،
قالىڭ مالى كوپ بولار.

قىزى بار ءۇيدىڭ جەڭگەسى سۇيكىمدى كەلەدى.

قىزدى اۋىلدىڭ قىزىعى كوپ.

قىزدى قىمتاپ ۇستاعان ۇيالمايدى.

قىز بەن جىلقى جاۋدىكى.

كۇيەۋ جامان بولسا قىزىڭنان.

قىزدىڭ ۇياتى شەشەگە.

قىزدى اسىراپ بىلمەگەن كۇڭ ەتەر،
جىبەكتى تۇتە الماعان ءجۇن ەتەر.

قىزىم ساعان ايتام، كەلىنىم سەن تىڭدا.

قىزىڭ وسسە قىلىقتىمەن اۋىل بول.

قىز قىلىعىمەن.

شەشەسىنە قاراپ قىزىن ال،
اياعىنا قاراپ اسىن ءىش.

قىزى باردىڭ نازى بار.

قىزعا قىرىق ۇيدەن تىيىم.

قىز كۇنىندە ءبارى جاقسى،
جامان قاتىن قايدان شىعادى.

قىز - ءورىس، ۇل - قونىس.

ەكى اۋىلدىڭ اراسىن جول قوسادى،
ەكى ەلدىڭ اراسىن قىز قوسادى.

قىزدىڭ جولى جىڭىشكە.

قىزدىڭ قىرىق جانى بار.

سۋدىڭ ءتۇبىن شىم بەكىتەر،
داۋدىڭ ءتۇبىن قىز بەكىتەر.

وتىرعان قىز ورنىن تابادى.

اقىلدى قىز بىلىمگە جۇگىرەر،

اقىلسىز قىز سوزگە ىلىگەر.

قىرسىققان قىز باي تاپپاس،
قىرسىز جىگىت مال تاپپاس.

قىز ۇزاتقاننىڭ قىزىلى قالماس.

جاقسى قىز - جاعاداعى قۇندىز،
جاقسى جىگىت – اسپانداعى جۇلدىز.

قىز نازى قىرىق كىسىنى ماس قىلادى

قىزدىڭ قاباعىندا قۇت بار.

قىزدىڭ قاباعى كۇلىمدەسە – قۇت كەلەدى.

قىزدىڭ جولى قىرىق كىسىنىڭ جولىن بوگەيدى.

قىزدا قىرىق كولىكتىك باقىت بار.

قىز – قوناق.

قىزدىڭ كوزى قىزىلدا.

 

ءبىر قىز كۇيەۋگە شىقسا،
قىرىق قىز ءتۇس كورەدى.

 

 

بۇل تاربيە جۇيەسى قازاق وتباسىنىڭ نەگىزگى ماقساتتارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. ولاردىڭ بۇل ءتاسىلى، قىز بالالارىن قوعامعا پايدالى، قۇرمەتتى جانە ابىرويلى مۇشەلەر ەتىپ تاربيەلەۋگە باعىتتالعان. اتا-بابالارىمىزدىڭ قىز بالالارىنا ارناعان تاربيەلىك ادىستەرى قازاق قوعامىنداعى وتباسىنىڭ قۇرىلىمىن نىعايتۋعا جانە ۇرپاقتاردىڭ جالعاستىرۋىنا ىقپال ەتەدى.

قازاق داستۇرلەرىنىڭ قىز بالالاردى تاربيەلەۋدەگى وسى سالت-داستۇرلەرى، قازىرگى زامانعى قازاقستاندا دا ءالى كۇنگە دەيىن جالعاسىن تابۋدا. بۇل تاربيە ادىستەرى، قىز بالالارىنىڭ كەلەشەكتە ساۋاتتى، سەزىمتال جانە قوعامدا بەدەلدى بولىپ وسۋىنە ۇلكەن ىقپال ەتەدى. وسى ارقىلى، قازاق وتباسىلارى ۇرپاقتارىنا بەرىك قۇندىلىقتار مەن داستۇرلەردى جەتكىزەدى، ولاردىڭ بولاشاقتا وزگەلەرگە ۇلگى بولاتىن تۇلعالار بولۋىنا ىقپال ەتەدى.

 

قىز تۋرالى ماقال
قىز تۋرالى ماقال ماتەلدەر
قىز تۋرالى ماقال ماتەل

قىز بالا ماقال
قىز بالا تۋرالى ماقال ماتەل
قىز بالا تاربيەسى ماقال
قىز بالا تاربيەسى تۇراقتى ءسوز تىركەستەرى

كىز تۋرالى ماكال

كىز تۋرالى ماكال ماتەل
ۋل مەن كىز تۋرالى ماكال ماتەلدەر

كىزدار تۋرالى ماقال ماتەل

كىز بالا تۋرالى ماكال

انا كىز تۋرالى ماكال

ۋل كىز تۋرالى ماكال مەتەلدەر

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما