InfoHub Logo

Alakóldiń emdik sýy men batpaǵy  

Alakól - Qazaqtyń keń dalasynda kerilip jatqan kólderdiń ishindegi eń injý -marjany hám biregeıi. Súıikti Otanymyzdyń ońtústik - shyǵysyna qaraı ornalasqan, kún kólden shomylyp shyǵatyndaı, aına kóldiń kókjıegin altyndaıdy. Qarasań sulýlyǵyna kóziń toımaıtyn bul kól - demalys izdep kelýshige demalatyn, shıpa izdep kelgenge em alatyn, bala-shaǵasyn asyraǵanǵa talshyq bolatyn qoınaýy aq sazanǵa toly tuzdy kól. Bul kóldi jaratýshym qazaqtyń baǵyna bergen dep oılaýǵa bolady. Sebebi, munda baǵzy zamanda soǵystan jaralanǵan jaýyngerler at-matymen jarasyn emdese, bul kúnderi álemniń túkpir - túkpirinen ǵaryshkerler kelip shomylady. Nege deseńiz, Alakól kóli adam denesine ótken radıasıany shyǵaratyn qasıetke ıe eken. Baıqap qarasań emdik qasıetin qazekeń baıaǵydan bilgen-aý shamasy. Alakóldiń oń jaq jaǵalaýynda aıtýly Arasan shıpajaıy ornalasqan. Iaǵnı, mıneraldary mol batpaǵyn adam býyndaryn emdeýge paıdalanylady. Taǵy bir tamashasy, Alakól kólinde tek qana Shvesarıada kezdesetin moınaq shaǵala mekendeıdi. Mine, Alakól kóli osyndaı qundylyǵymen qazaqqa baǵaly kól.  

Birde jolym túsip Arasanǵa bardym. Jol jónekeı men otyrǵan kóliktiń  júrgizýshisi osy Alakóldegi Arasan shıpajaıyna araǵa jyldar salyp bara jatqanyn aıtty da: - Men, jol qysqarsyn bir áńgime aıtaıyn dedi. Barlyǵymyz bas shulǵyp onyń aıtqanyn tańdaýǵa daıar ekenimizdi  bildirdik. Sóıtsek, bul kisi shıpajaıǵa jıyrma jyl buryn barǵanyn aıtyp bastady. Psarıaz degen teri aýrýynan balasy ábden yǵyr bolyp, Jalańashkól degen kólde em úshin aparyp biraz sýyna shomylyp úsh kún bógelip jatypty. Sóıtse sol kólge Alakóldiń batpaǵynan jazyldyq dep em alǵan adamdar áńgimesine qulaq qoısa býyn aýrýlarynan aıyqqan eken. Aqyry osy óńirde júrmin , baraıyn dep bala shaǵasyn alyp, Alakóldiń batpaǵyna baryp emdelýdi jón sanap arasanǵa barady. Býyndary mazalap júrgenine úsh-tórt jyl bolsa kerek, ańsap baryp sol kóldiń tuzdy batpaǵyna beline deıin matyrylyp, kúnine 1 ret em alady, batpaǵynan keıin kól sýymen jýylady eken. Sóıtip býyny qulan taza aıyǵyp, óte rıza bop, eline barǵan. Mine bıyl jıyrma jyl boldy áli bir ret te aýyrmaǵan eken, osy joly týys baýyryn apara jatqanyn aıtty. Árıne, birinshiden bir Alla shıpa qyldy, ekinshiden osy Alakóldiń sýy men batpaǵynyń emdik qasıeti bar, sýynyń quramynda radon elementi mol ekenin, batpaǵynda serovodorod  bar ekenin aıtarlyqtaı zerttelgeni týraly da aıtyp jatyr. Men ózim de anda sanda tizelerim qaqsaýshy edi, oǵan jaǵady eken dep ishteı qýanyp kettim. Sodan áńgimeden jol qysqaryp, aıtýly shıpajaıǵa kep ornalastyq. Dáriger kelesi kúnnen bastap em bastalatynyn, kestesin túsindirdi. Alǵashynda batpaqqa túskende jeti-segiz mınýttan aspaý kerek degenge ishteı qarsylyq tanyttym. Sonaý jerden kelgende segiz mınýty nesi dep, odan artyq otyratynyma senimdi boldym. Bir eki mınýtta denem shymyrlaı bastady, teriniń syrtqy qabaty qyzǵan tárizdi boldy, bes mınýtqa jetpeı júrek qaǵyp, tarsyldap, batpaqtan shyqqym kelgenin baıqattym. Kómekshi qyzmetkerler batpaqtan shyǵaryp almasa, qulaq shyńyldap, bas aınala bastaǵan edi. Mine, batpaqtyń quramy qandaı qasıetke ıe, onymen qoımaı tek kól sýyna ǵana jýylady eken. Ǵylymı zerttelgen, adamǵa áser etýi kúshti, shıpasy mol ekenin sonda baryp em dom alyp qaıtqanda kóz jetkizgenmin. Sodan beri Alakól dese onyń kórkem tabıǵatymen qosa emdik qasıeti qosa kóz aldyma kele qalady. Qazaǵymnyń osyndaı shuraıly jeri kóp, el erteńi bolashaq jastarǵa osynyń barlyǵy asyl mura emes pe?! Óz  jerimizdiń paıdaly emin bilse eken deımin, shet eldiń teńizine dúnıe aqsha shyǵaryp barǵansha, altynǵa bergisiz shıpaly ólkemizge baryp, em dom alyp qaıta demalys kezderinde. Ǵaryshkerler ne úshin sýyna túsedi, boılaryndaǵy radıasıa shyǵady eken. Osy kúni telefon ustamaıtyn adam joq. Eńkeıgen káriden,eńbektegen balaǵa deıin osyǵan áýes. Alaqan arqyly qansha radıasıa qabyldaıdy. Sony eń joq degende osyndaı shıpaly kólimizge baryp shomylyp, jylyna bir demalyp qaıtsa qandaı tamasha bolar edi. El de, jer de, aıdyn-shalqar kól de, asqar taý men bel de aman bolsa eken.

Jeńis Aısultan

---