InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Atmosferalyq qysymnyń bıiktikke baılanysty ózgerýine esepter shyǵarý
Sabaqtyń maqsaty: 1. Oqýshylardyń atmosferalyq qysym taqyryby boıynsha alǵan teorıalyq bilimderin esepter shyǵarý arqyly tekserip baǵalaý.
2. Oqýshylardy tez esepteýge, syzbalar syzýmen formýlalar jazyp esep shyǵarýda uqypty jazýǵa jáne esepteýdiń tıimdi ádisterin paıdalanýǵa tárbıeleý.
3. Esepter shyǵarý arqyly oqýshylardyń oılaý qabiletin damytý jáne atmosferalyq qysymnyń tirshiliktegi mańyzdylyǵyn uǵyndyrý.
Sabaqtyń kórnekiligi: Munaralar men bıik ǵımarattar modelderi men sýretteri.
Sabaqtyń ádisi: Baıandaý, esepter shyǵarý.

Sabaqtyń barysy: 1. Uıymdastyrý bólimi
2. Úı tapsyrmasyn tekserý
3. Jańa sabaq boıynsha túsiniktemeler men tapsyrmalar berý
4. Esepter shyǵarý
5. Bekitý
6. Úıge tapsyrma berý

Jerdi qorshaǵan aýa qabaty – atmosfera. Aýa – gaz, ol ońaı syǵylady. Atmosferanyń joǵary bóligi Jerge jaqyndaǵan saıyn tómengi bóligine qysym túsiredi. Nátıjesinde Jer betindegi atmosfera tyǵyz jáne qysymy da kóbirek bolady, ol gazdyń konsentrasıasyna baılanysty. Budan shyǵatyny atmosferalyq qysym teńiz deńgeıimen salystyrǵandaǵy bıiktikke baılanysty bolady. Atmosferalyq qysymnyń teńiz deńgeıindegi máni 760 mm. syn. baǵ. teń ekeni anyqtalǵan jáne ol qalypty jaǵdaı bolyp esepteledi. Shartty jaǵdaıda: Po=760 mm. syn. baǵ.=101325 Pa= 105Pa.
Teńiz deńgeıi boıynsha óte dál esepteýdiń nátıjesinde árbir 110m bıiktikke kóterilgende barometr 1sm túsetini anyqtalǵan, ıaǵnı 11 m - ge bıiktegende qysym 1mm. syn. baǵ.- na azaıady.
(Esep shyǵarý úshin osy turaqtylardy shartty túrde belgilep alaıyq. Po = 760 mm. syn. baǵ.
P′=1mm. syn. baǵ.
ho=11m )

Atmosferalyq qysymnyń bıiktikke baılanysty ózgerýin ólsheý úshin áltımetr dep atalatyn prıbor jasaldy.
Endi ótken taqyryp boıynsha jáne joǵaryda kórsetilgen málimetterdi negizge ala otyryp atmosferalyq qysymnyń bıiktikke baılanysty ózgerýine esepter shyǵaraıyq:
Málimetter: 1. Máskeýdegi Ostankıno telemunarasynyń bıiktigi – 540m.
2. Berlındegi telemunara bıiktigi – 361, 5m.
3. Parıjdegi Eıfel munarasynyń bıiktigi – 305m.
4. Máskeý ýnıversıtetiniń ǵımaratynyń bıiktigi – 240m.
5. Máskeýdegi Shýhovskıı radıomunarasynyń bıiktigi – 162m.
6. Italıadaǵy Pıze munarasynyń bıiktigi – 54, 5m.
(Jýrnal FA №2. 2010j. 11bet. Sýret)

Esep №1. Ostankıno tele munarasynyń bıiktigi 540m. Etegindegi atmosferalyq qysym qalypty bolǵandaǵy onyń shyńyndaǵy barometrdiń kórsetkishi qandaı bolady? (Jaýaby: 711 mm. syn. baǵ.)
Berilgeni:
Po = 760 mm. syn. baǵ.
P′=1mm. syn. baǵ.
ho=11m
h=540m
P=?
Sheshýi: 1) 11m = 1 mm. Syn. Baǵ.
540m = h
H=540 m * 1 mm. Syn. Baǵ./11 m= 49 mm. syn. baǵ.
P=Po – x = 760 mm. syn. baǵ – 49 mm. syn. baǵ = 711 mm. syn. baǵ.
Jaýaby: 711mm. syn. baǵ
2) P″=h•P′/ho=540m•1mm. syn. baǵ./11m=49mm. syn. baǵ.
P=Po - P″ =(760 - 49) mm. syn. baǵ.= 711mm. syn. baǵ.
Jaýaby: 711mm. syn. baǵ.

Esep №2. Qalypty jaǵdaıdaǵy Berlın munarasynyń shyńyndaǵy barometrdiń kórsetkishi 727mm. syn. baǵ.- na teń bolsa, onda onyń bıiktigi qandaı? (Jaýaby: ~363m)
Berilgeni:
Ro=760mm, syn, baǵ.
R=727mm. syn. baǵ.
P′=1mm. syn. baǵ.
ho=11m
h=?
Sheshýi:
ΔP=Po – P= (760 – 727 ) mm. syn. baǵ.=33mm. syn. baǵ.
H=ho • ΔP/P′ = 33mm. syn. baǵ • 11m/ 1mm. syn. baǵ.=363m
. Jaýaby: ~363m

Úıge tapsyrma:
Esep №3.
Sýretke qarap Astana qalasyndaǵy bıiktigi 97metr «Baıterek» munarasy men Nú - Iork qalasyndaǵy bıiktigi 93 metr «Bostandyq» munarasyna esep qurastyryp shyǵarý.
Esep: Osy munaralardyń basyndaǵy atmosferalyq qysymdar qanshaǵa teń?
1) «Baıterek» munarasy úshin:
Berilgeni:
Po=760mm. sy. baǵ.
P′=1mm. syn. baǵ.
ho=11m
h=97m
P=?
Sheshýi: P″=h•P′/ho=97m•1mm. syn. baǵ./11m=8, 8mm. syn. baǵ.
P=Po - P″= (760 – 8, 8) mm. syn. baǵ.=751, 2mm. syn. baǵ.
2) «Bostandyq» munarasy úshin:
Berilgeni:
Po=760mm. sy. baǵ.
P′=1mm. syn. baǵ.
ho=11m
h=93m
P=?
Sheshýi: P″=h•P′/ho=93m•1mm. syn. baǵ./11m=8, 45mm. syn. baǵ.
P=Po - P″= (760 – 8, 45) mm. syn. baǵ.=751, 6mm. syn. baǵ.