InfoHub Logo

Oljabaı Tolybaıuly (Tólebaıuly) (1709 — 1785, Aqmola oblysy Ereımentaýdaǵy Sileti ózen boıy) — batyr. Orta júzdiń Súıindik rýynan. Ákesi Tolybaı Táýke hannyń bıleriniń biri, sheshesi Esenbıke Tóle bıdiń týysqany Qarataıdyń qyzy. Tolybaı 1723 jyly Jońǵar shapqynshylyǵy kezinde oqqa ushyp, Oljabaı naǵashy atasy Qarataı batyrdyń tárbıesinde bolǵan. Oljabaıdyń erligi jaıly qazaq ańyzdary men derekti áńgimeler orys ǵalymdary F.A. Sherbınniń, N.Ia. Konshınniń, N.S. Smırnova men D.Prımaktyń eńbekterinde baıandalǵan. Ańyz boıynsha ol eń alǵash ret Qarataı batyrdyń týyn ustap, urysqa kirgen. Oljabaı batyr atty halyq jyrynda ony qazaq halqynyń Jońǵar shapqynshylyǵyna qarsy azattyq kúresine belsene qatysýshy, halyq qamqorshysy retinde beıneleıdi.

Oljabaı Abylaıdyń tý ustaýshy batyrlarynyń biri (“Ala tý” degen laqap atqa ıe bolǵan) retinde 1735 jyly Túrkistan men Tashkentti jońǵarlardan azat etý joryǵyna, 1736 jyly Baıanaýyldy Qaldan Serennen bosatqan shaıqastarǵa, 1756 jyly qazaq jerine basyp kirgen qytaı áskerin talqandaýǵa qatysqan. Abylaı jońǵarlardyń qolyna tutqynǵa túskende, ony qutqarýda eleýli eńbek etti. Abylaı ony ''Er Oljabaı'', ''Qý jarǵaq'' (atqan oq Oljabaıǵa tımegendikten) dep atap, Ábilmámbet han oǵan altyn sapty qylysh syılaǵan. Oljabaı Abylaı hannyń memleket bıligin ortalyqtandyryp, nyǵaıtý baǵytyndaǵy áreketterine eleýli úles qosqan. Ol Túrkistan medresesinde oqyp, arabsha, qalmaqsha jetik bilgen. Akademık Á.Marǵulannyń estelikterinde Oljabaıdyń nemere inisi Edige bımen birge 1762 jyly Ekaterına İİ-ge hat jazǵany atap kórsetilgen. Hatta patshaıymnan Ertistiń shyǵys jaǵyndaǵy qalyń ormannan jaıylymdyq jer suraǵany aıtylady. Oljabaıdyń óz qolymen jazyp qaldyrǵan qara kitaby bolǵan. Onda soǵystar jaıly áńgimelenip, Qazybek bı, Abylaı, Bógenbaı esimderi jıi atalady. Batyrdyń týy 1937 jylǵa deıin saqtalǵan. Áıgili ǵalymdar akademık Á.Marǵulan Oljabaıdyń shópshegi bolsa, aqyn O.Súleımenov jetinshi urpaǵy.

Oqýǵa keńes beremiz:

Abylaı han

Álkeı Marǵulan

Oljas Omaruly Súleımenov

---