InfoHub Logo

Siz osy sońǵy kúnderi keship júrgen ómirińizde "ólim" jaıynda oılanyp kórdińiz be?

Ortasha esepte, ár kún saıyn dúnıejúzinde 3000-ǵa jýyq adam ózderine qol salady. Sonymen qatar, ózin-ózi ómirden aıyrý áreketteri sýısıdtan góri 20 ese kóp ushyrasady.

Qazirgi tańda sýısıd boıynsha — Lıtva, Reseı jáne Belorýssıa aldyńǵy qatarda tur.

Sońǵy ýaqytta áleýmettik jeliler men ǵalamtorda balalar jáne jasóspirimderdiń mıyn ýlap, qorqynyshqa bólep, sýısıdqa shaqyratyn oıyn men toptar barshylyq, onymen qosa olardyń izi qala beredi. Máselen, 2017 jyly álemdik deńgeıde óz-ózin óltirýdi ýaǵyzdaǵan "Sınıı kıt " oıyny qanshama jas balalardyń ómirin alyp ketti.

G.Bleınniń aıtýynsha, jastardyń arasyndaǵy júgensizdik beıbastyqtyq,ımansyzdyq pen búlikshil kóńil kúıdiń ósýi otbasyndaǵy tárbıeniń kemshilikterinen bolady.Jastardyń ómirdiń áleýmettik qubylystaryn barynsha ótkir sezedi jáne soǵan oraı áreket jasaıdy.

Al órimdeı bala óz ómirinee nege kúder úzýi múmkin?

Iá, ár adamnyń ómirinde qıynshylyqtar men problemalar kezigedi. Alaıda, ol ómirden bas tartýǵa sebep emes. Bul-sheshim emes. Ómirden bas tartý — egoızm.

Jáne sýısıd jasaýshylar da — egoıstter. Sebebi , olar ózderiniń máselesinen aıyrylý maqsatynda óz jaqyndarynyń keýdesinde orny tolmas úlken ispettes jara jasap , olarǵa odan da artyq problema týǵyzady.

Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy málimetke súıensek, kóbine 13 jáne 17 jas aralyǵyndaǵy jasóspirimder arasynda ózin-ózi óltirý áreketteri kóp kezdesetindigin baıqaımyz. Bıologıalyq kózqarasta 13-17 jas — ótpeli kezeń merzimi. Bul ýaqytta adam organızmi ósedi, ózgeriske ushyraıdy. Sonymen qatar, ishki jan dúnıesi men psıhologıalyq jaqtan ózgeristerge ushyraıdy. Tipti, adamnyń ómirge degen kózqarasy da ózgeredi.

Mektep oqýshylary arasynda 30 bala arasynan keminde 5-6 bala óz- ózine qol salý týraly oıa batqan bolyp shyǵady. 90% ózine qol salýdyń sebebi - bul psıhologıalyq aýytqý bolyp tabylady. Al oǵan qolasqy sebepter : kedeılik, jumyssyzdyq, asqynǵan aýrýlar, turmystaǵy máseleler men qarajattyń jetispeýshiligi jatady.

Kóptegen psıhologtar bunyń aldyn alý úshin qoǵamdaǵy adamdardyń bir-birine túsinistikpen qarap, jaqyndaryna adal bolyp, aıtylǵan ár sózge qulaq salyp tyńdap, tereńirek uǵyný kerek. Bul — sýısıdtiń aldyn alý sharalarynyń biri.

Krımınalısıkada ózin-ózi óltirý ár túrli negizder boıynsha saranalady. Mysaly:

1. Qorytyndy ózin-ózi óltirý (ózin-ózi óltirer aldynda óz áreketerine esep beretin, biraq kinásyz qıyn jaǵdaıdaǵa túsken, oılaný nátıjesinde bolashaqtyń joqtyǵyna kózi jetken adamdardyń ózin-ózi óltirýi, qarjynyń joqtyǵy, jazylmaıtyn aýrý jáne t.b.);
2. Ashyq qarsylasý túrindegi ózin-ózi óltirý (baqytsyz , ajyrasý t.b. sebep bolatyn jan kúızelis áreket);
3. Aıaq astynan ózin-ózi óltirý (jaman habar alǵannan keıin, ne jumystaǵy oıda joqta paıda bolǵan qıynshylyqtan keıin ózin-ózi óltirýge aıaq astynan bel býý);
4. Aýyrǵan kezde ózin-ózi óltirý.

Óz-ózine qol jumsaý - problemadan arylýdyń sheshimi emes. Ómir - úlkendi jaýapkershilik. Ári odan ártúrli emosıa jeteginde aıyrylyp qalýǵa bolmaıdy. Ár adamnyń ómirge degen kózqarasy jánk de sanasynyń jetik jetilýi, psıhologıalyq dertke shaldyqpaýy, ómirge, kúlli adamzat qubylysyna pozıtıvti qaraý — ózine qol jumsaýdan aýlaq bolýynyń birinshi baspaldaǵy.

Jaqsybaı Nuraı

---