InfoHub Logo

Birde Syrymdy Hıýa hany shaqyrypty. Ol Syrymnyń handarǵa, baılarǵa qas ekenin biledi. Han reti kelse, Syrymdy óltirmek bolady. Han Syrym kelmesten buryn onyń aldynan bir synshy adamdy daıyndap qoıady. Attan túsip jatqan Syrymnyń aldynan shyqqan synshy oǵan qarap, basyn shuqıdy. Sonda oǵan Syrym aýzyn ashyp, tilin kórsetedi, sodan soń Syrym aıaǵyna maldyń tezegin jaǵyp alady. Sálem berip aq ordaǵa kirip kelgen Syrymǵa han: «Aıaǵyńa qarashy?» — deıdi. Syrym aıaǵyna qaraıdy da, «Han ordasy ádilettiń ashylǵan jeri ma desem, aıaqqa tezektiń basylǵan jeri eken ǵoı», — dep, shyǵyp júre beripti. Abdyrap qalǵan han synshyny shaqyryp alyp: «Synadyń ba?» — dep suraıdy. Sonda synshy: «Ony sózben emes, qımylmen synadym. Basymdy shuqyǵanym — basqa pále neden degenim edi. Onyń tilin kórsetkeni — basqa pále tilden degeni ǵoı». Han óziniń jeńilgenin túsinedi.

Hıýanyń hany Syrymdy toıǵa shaqyrady. Oǵan barý-barmaý jóninde aqyldasý úshin Syrym Taısoıǵan degen jerdegi Aldarǵa barady. Ol aqyldy kisi eken. Aldar Syrymǵa:

— Barma, barsań, júırik at, jyǵylmaıtyn balýan jigit al. Olardyń bergen tamaǵyn jeme. Ózińe qazy-qarta, jal-jaıalaryńdy arnaıy ala ket! — deıdi.

Bul aıtqandardy oryndaǵan Syrym jolǵa shyǵady. Syrym jolda serikterinen adasyp qalady. Adasyp júrip bir jalǵyz atty jigitke tap bolady. oǵan Syrym jónin aıtady. Ózin de birge ala ketýin ótingen jigitten qandaı óneri bar ekenin suraıdy. Jigit atynyń qyryq kún shildede qyryq qulan ustaıtynyn, óziniń balýan ekenin aıtady. Jigittiń kúshi qolynda bolady. Ol qatyp qalǵan tobylǵydan qysyp sý shyǵarady eken. Syrym jigitti ertip hanǵa keledi. Han taǵy da Syrymdy múdirtpek oıda bolady. Oǵan suraýlar beredi.

«At» degen ne «mat» degen ne? «Jigit» degen ne, «migit» degen ne? «As» degen ne, «mas» degen ne? degen suraýlar qoıady. Syrym jaýabyn toı tarqaǵan soń bermek bolady.

At jarys bastalady, oǵan Syrym jigittiń atyn qosady. Báıgeden Syrymdardyń aty ozyp keledi. Kúres bastalady, hannyń balýany Syrymnyń balýanymen kúrespek bolady. Syrym jigitke:

— Men bir degende sen, hannyń balýanynyń belbeýin qolyńa orap bir qys, eki degende, eki qys, úsh degende, úsh qys, — deıdi. Jigit Syrymnyń aıtqanyn oryndaıdy. Ol ekinshi ret qysqanda, hannyń balýany aýzy-murnynan qan ketip óledi. Sol kezde Syrymnyń adasyp qalǵan joldastary keledi. Toıdan keıin hanǵa Syrym jaýabyn beredi.

«Ozyp kelgen «at» meniki, báıgede atyń qaldy, «mat» — seniki. Kúreste jeńgen «jigit» meniki, ólgen «migit» — seniki. Qazy-qarta, jal-jaıa degen baǵa jetpes as mende, shóp-shalam jegen mas sende», — depti.

Han ábden masqara bolady. Toı tarqaǵan soń Syrymnyń eki- úsh kún qonaq bolýyn suraıdy. Syrym rızalyǵyn beredi. Bul kezde han astyrtyn Syrymdy óltirýge jarlyq beredi. Buǵan bir zalym áıel kelisimin beredi. Áıel hannan ý surap alady. Ol ý tıgen jerine jyldam jaıylyp, adamdy óltiretin bolady. Eki-úsh kúnnen soń Syrymdar attanbaq bolady. Sol kezde álgi áıel shashyn jaıyp, jylap-eńirep Syrymǵa keledi.

«Hıýaǵa Datuly Syrym keldi dep estidim. Men sol eldenmin. Jaýgershilik kezinde qolǵa tústim. Meni elge ala ketińder?!» — dep zarlaıdy. Baýyrmal Syrym oǵan kelisim beredi. Áıel zattaryn alyp kelý úshin ketip qalady. Kútip-kútip jalyqqan Syrymdar ózenge túsip salqyndaı bastaıdy. Attaryn kúzetip bir jigit qalady. Bul kezde manaǵy áıel de keledi. Syrymnyń ózenge shomylýǵa ketkenin estigen soń, onyń atyn suraıdy. Kúzetshi jigit oǵan atyn kórsetedi. Áıel Syrymnyń atynyń qasyna baryp, úzeńgisine ýdy jaǵady da kúzetshige «qazir kelemin» dep qaıta ketip qalady. Qaıtyp kelgen Syrymdar áıeldi taǵy kútedi. Áıel kelmeıdi. Birazdan soń kelmes dep oılaǵan Syrymdar elge júrip ketedi. Úzeńgidegi ý Syrymnyń boıyna jaıylady. Ýdyń áserinen Syrym Hojeli degen jerge kelgende dúnıe salypty.

Oqýǵa keńes beremiz:

Jylqynyń torysy kóp pe, tóbeli kóp pe? (İ nusqa)

Syrymnyń Nuraly handy shabýy (İİ nusqa)

Baımaǵambet sultan men Syrym batyr

---