InfoHub Logo

Kez kelgen ıdeologıa men úgit-nasıhattyń basty tilegi de osy shyǵar. Ideologıanyń máni
múldem basqasha bolýy múmkin, biraq oǵan jetý tetikteri árqashan derlik birdeı. Keńes
Odaǵynyń ıdealdy azamaty qandaı bolýy kerek jáne KSRO-da ıdeologıalyq jáne úgit-
nasıhat jumystary qalaı júrgizildi?

KSRO-da ıdeologıalyq jáne úgit-nasıhat jumystary óte joǵary deńgeıde júrgizildi.
Stalındik jylymyq dep atalatyn kezeń, Stalın qazirdiń ózinde jalǵyz kóshbasshy
bolǵan, biraq mundaı aıqyn dıktatorlyq kórinisterge ıe bolmaǵan kezeń. 1934 jylǵy egin
óte jaqsy boldy, ashtyq kezeńderi ótken nárse boldy. Búdjet, aldaǵy besjyldyq
josparlar sıaqty naqtyraq kórine bastady.

Iá, tutqyndaýlar boldy, biraq sonymen birge buqaralyq sana kóterildi. Qabyrǵalar
birte-birte Stalınniń portretterimen bezendirile bastady, biraq onyń tolyq aýqymynda
jeke adamǵa tabyný áli bolǵan joq. 1933 jylǵa deıin tipti gazet betterinde Stalınniń
fotosýreti sırek jarıalandy, kóbinese onyń joldastarynyń ortasynda boldy. 1934
jyldan keıin kósemniń portreti bar kartınalardyń reprodýksıasy shyǵaryla bastady,
eskertkishter men bústterdi jappaı shyǵarý bastaldy.

Keńestik paradtarda ushaqtar onyń atyn aspanǵa jazady. Bul kezeńde Stalınniń beınesi
qunarlylyqtyń sebebi retinde usynyldy, óıtkeni ashtyq jyldardy eske túsirý áli de
bolsa boldy. Ol gúlderdiń, qara bıdaıdyń, qyzdar men áıelderdiń arasynda beınelengen.
1934 jyldyń basynda VKP(b)-nyń Hİİ-shi sezi ótti. Eshqandaı eleýli ózgerister bolǵan
joq; músheler men kandıdattardyń kópshiligi burynnan qurylǵan jáne Stalınniń saıasaty
men tulǵasyn jaqtaýshylar. Osy ýaqytqa deıin sıezer men plenýmdar birshama
formaldy sıpatqa ıe boldy, óıtkeni Saıası Búro negizgi basqarý organyna aınaldy.

Sonymen birge, Stalınnen basqa eshkim anyqtaýshy ıdeolog rólin talap etken joq. Al,
týra maǵynada 10 jyl buryn Troskıı, Kamenev, Zınovev keńestik ıdeologıanyń
teorıalyq bóligin qurýdy tolyq málimdegen bolatyn edi. Jumysy úgit-nasıhatpen

aınalysatyn organdar jelisi Keńes Odaǵynda sonaý 1920 jyldary damydy. Buqaralyq
aqparat quraldary, kınematografıa, ádebıet jáne baspa bólimi onyń yqpaly men
baqylaýynda boldy - keńestik azamattardyń sanasy men sezimine qandaı da bir túrde áser
ete alatyn barlyq nárse.

Búkil mádenı oıyn-saýyq bóligin tolyq jáne tolyq baqylaý kez kelgen úgit-nasıhat
qyzmetiniń negizgi qaǵıdalarynyń biri bolyp tabylady. Lenın sondaı-aq baspa
basylymdary azamattardyń saıası sanasynyń ósýiniń mańyzdy quraly ekenin atap
kórsetti. Dál osynyń kesirinen gazetterdiń kóppartıalyq júıesi joıyldy. Endi barlyq
basylymdar memleket menshiginde boldy jáne ıdeologıalyq tekserýden ótti. Kóbinese
Lenınniń buıryǵymen olar gazet betterinen jáne jappaı qýdalaýdy uıymdastyra
alatyn.

Jappaı taratý týraly aıtýdyń qajeti joq bolsa da, partıalyq tazartýdan keıin eki
júzden sál astam basylym qaldy. Dál osy kezeńde úgit-nasıhattyń taǵy bir prınsıpi -
qaıtalaý belsendi túrde qoldanyla bastady. «Joǵarydan túsirilgen» sol bir aqparat
ortalyq, oblystyq, aýdandyq basylymdarda birneshe ret jarıalandy. Eger qýdalaýdy
uıymdastyrý týraly nusqaý alynǵan bolsa, onda onymen birge qajetti jıilik týraly
aqparat keldi.

Keńestik nasıhattyń mańyzdy ereksheligi – onyń ashyqtyǵy. Bul podsoznanıe
manıpýlásıasy emes, ashyq, shynaıy áńgime sıaqty. Nasıhat qoǵamda árbir adamdy jáne
búkil Odaqty sol jarqyn bolashaqqa jeteleıtin belgili bir qundylyqtar men
kózqarastardy sińirýmen aınalysty. Árbir bólshevık úgitshi bolýy kerek edi, plakattar
osylaı dep jazypty, gazetterge jazypty.

Keńestik nasıhattyń bul ashyqtyǵy ońaı túsindiriledi. Barlyq komýnıstik dogmalar
aprıorı halyqtyń qalaýy bolyp sanaldy. Demek, keńestik úgit-nasıhat múldem úgit emes,
qyzmeti úgit-nasıhatpen aınalysatyn organdar jelisi Odaq kóleminde sonaý 1920
jyldary damytqan nárse. Keńestik buqaralyq aqparat quraldary, kınematografıa,
ádebıet jáne baspa bólimi onyń yqpaly men baqylaýynda boldy - keńestik azamattardyń
sanasy men sezimine qandaı da bir túrde áser ete alatyn barlyq nárse. Búkil mádenı
oıyn-saýyq bóligin tolyq jáne tolyq baqylaý kez kelgen úgit-nasıhat qyzmetiniń negizgi
qaǵıdalarynyń biri bolyp tabylady.

Lenın sondaı-aq baspa basylymdary azamattardyń saıası sanasynyń ósýiniń mańyzdy
quraly ekenin atap kórsetti. Dál osynyń kesirinen gazetterdiń kóppartıalyq júıesi
joıyldy. Endi barlyq basylymdar memleket menshiginde boldy jáne ıdeologıalyq
tekserýden ótti. Kóbinese Lenınniń buıryǵymen olar gazet betterinen jáne jappaı
qýdalaýdy uıymdastyra alatyn. Jappaı taratý týraly aıtýdyń qajeti joq bolsa da,
partıalyq tazartýdan keıin eki júzden sál astam basylym qaldy.

Dál osy kezeńde úgit-nasıhattyń taǵy bir prınsıpi - qaıtalaý belsendi túrde qoldanyla
bastady. «Joǵarydan túsirilgen» sol bir aqparat ortalyq, oblystyq, aýdandyq
basylymdarda birneshe ret jarıalandy. Eger qýdalaýdy uıymdastyrý týraly nusqaý
alynǵan bolsa, onda onymen birge qajetti jıilik týraly aqparat keldi. Keńestik
nasıhattyń mańyzdy ereksheligi – onyń ashyqtyǵy.

Bul podsoznanıe manıpýlásıasy emes, ashyq, shynaıy áńgime sıaqty. Nasıhat qoǵamda
árbir adamdy jáne búkil Odaqty sol jarqyn bolashaqqa jeteleıtin belgili bir
qundylyqtar men kózqarastardy sińirýmen aınalysty. Árbir bólshevık úgitshi bolýy
kerek edi, plakattar osylaı dep jazypty, gazetterge jazypty. Keńestik nasıhattyń bul
ashyqtyǵy ońaı túsindiriledi. Barlyq komýnıstik dogmalar aprıorı halyqtyń qalaýy
bolyp sanaldy.