15 قاراشا – ۇلتتىق ۆاليۋتا كۇنى
تاقىرىبى: 15 قاراشا – ۇلتتىق ۆاليۋتا كۇنى.
ماقساتى: تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ ەڭ ءبىرىنشى ايرىقشا بەلگىسى تەڭگەمەن تەرەڭىرەك تانىستىرا وتىرىپ، سوزدەردىڭ ماعىناسىن، قولدانۋ اياسىن جەتە بىلۋمەنەن بايلانىستى وقۋشىلاردىڭ مۇمكىندىگىن دامىتۋ. تۋعان جەرىنە، وتانىنا سۇيىسپەنشىلىگىن وياتۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: العاشقى تەڭگەلەردىڭ ۇلگىلەرى، «تەڭگە – مەملەكەت كەلبەتى»، جاڭا سوزدەر.
ساباقتىڭ بارىسى: قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
تەڭگەمەن.
ەندەشە تاربيە ساعاتىمىزدىڭ تاقىرىبى «تەڭگە – مەملەكەت كەلبەتى».
«تەڭگە» دەگەن سوزگە سينونيم تابىڭىزدار:( تەڭگە، تيىن، اقشا، ۆاليۋتا، قارجى، كاپيتال).
تاربيە ساعاتىنىڭ ماقساتىمەن تانىستىرۋ.
تەڭگە تاريحىن ايتىپ بەرمەيىك.
تەڭگە تاريحى
- مەملەكەتىمىزدىڭ ەلباسى – ن. ءا. نازاربايەۆ.
- قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى بولىپ قاي جىلى سايلاندى؟
- 1991جىلى1 جەلتوقساندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى بولىپ نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ سايلاندى.
- پرەزيدەنت مەملەكەتىمىزدىڭ ىشكى جانە سىرتقى ساياساتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارىن بەلگىلەپ وتىردى. ءاربىر ەگەمەندى ەلدىڭ وزىنە ءتان مەملەكەتتىك رامىزدەرى، ياعني بەلگىلەرى بولادى. وعان تۋ، ەلتاڭبا جانە ءانۇران جاتاتىنىڭ سىزدەرگە بەلگىلى.
- مەملەكەتىمىزدىڭ ءانۇراننىڭ اۆتورى كىمدەر؟
- مەملەكەتىمىزدىڭ تۋىنىڭ اۆتورى كىم؟
- مەملەكەتتىك ەلتاڭبانىڭ اۆتورلارى كىمدەر؟
(وقۋشىلار جاۋابىن تىڭدالادى).
جۇرگىزۋشى: قازاقستان رەسپۋبليكاسى - ەگەمەندى، تاۋەلسىز دەموكراتيالىق مەملەكەت. ونىڭ ءوزى اتا زاڭى، مەملەكەتتىك رامىزدەر، ۇلتتىق ۆاليۋتاسى بار. ال ەندى وقۋشىلار تەڭگە تۋرالى نە بىلەدى ەكەن؟
1 – وقۋشى: تاۋەلسىزدىك العان ەلدىڭ ەڭ ءبىرىنشى ايرىقشا بەلگىسى - ۇلتتىق ۆاليۋتا. ول – قازاقستان رەسپۋبليكاسى كولەمىندە پايدالانىلاتىن زاڭدى تولەم قۇرالى. اقشا – اسىل قازىنا، حالىق بايلىعى.
حالقىمىز تەڭگەنى بۇرىن دا پايدالانعان. ەرتە زامانداردا تەڭگەلەردى تۇركىستان، تاراز قالالارىنداعى ارناۋلى شەبەرحانالاردا جاسالعان.
جۇرگىزۋشى: تەڭگە ومىرگە وڭايلىقپەن كەلگەن جوق.
ەلباسىمىز ءوز تەڭگەمىزدى شىعارۋعا قارجىگەرلەرگە تاپسىرما بەردى. ۇلتتىق ۆاليۋتامىزدىڭ ءوز ءديزاينى، ءوز يدەياسى بولۋى كەرەكتىگىن قاتاڭ تاپسىرىلدى. قازاقستان ايماعىندا ەرتە كەزەڭدە قانداي اقشا بولعانىن، تاريحتا بۇل جونىندە قانداي دەرەكتەر بارى ىزدەستىرىلدى.
2 – وقۋشى: ۇلتتىق ۆاليۋتامىز تەڭگەنى جاساپ شىعارۋعا بايلانىستى جۇمىستار جۇرگىزىلدى. بىرنەشە ەسكيزدەر جاسالىپ، ىشىندەگى « مىقتىلارى»ەلباسىنىڭ تاڭداۋىنا بەرىلدى. ەلباسىنىڭ بەرگەن تاپسىرماسىنا سايكەس ۇلتتىق ۆاليۋتا 1993 جىلعى 12 قاراشاداعى جارلىعىمەن 15 قاراشا كۇنى تاڭەرتەڭگى ساعات 8: 00 - دەن باستاپ ەنگىزىلىپ، ەلدىڭ قولىنا ءتيىپ، ەل مارە – سارە بولىستى. ويتكەنى ءتول تەڭگەمىز تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ باستى بەلگىسى ەدى.
بيىل تەڭگەمىزدىڭ اينالىمعا شىققانىنا 30 جىل تولىپ وتىر. قازاق تەڭگەسى انگليادا باسىلدى.
جۇرگىزۋشى: تەڭگەنىڭ 16 – عا جۋىق قۇپيا قورعانىسى بەلگىسى بار. ۇلتتىق ۆاليۋتامىزدىڭ ديزاينىڭ جاساۋشى اۆتورلىق توپتىڭ جەتەكشىسى تيمۋر سۇلەيمەنوۆ بولدى. ءتول تەڭگەمىز تەك ءوز ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىن عانا ەمەس، كورشى جاتقان ەلدىڭ ەكونوميكاسىنا دا ۇلەسىن قوستى. ودان تۇسكەن پايدا ەلگە ورالىپ ەكونوميكامىزدىڭ دامۋىنا، حالىقتىڭ تۇرمىسىن جاقسارتۋعا جۇمسالۋدا.
تەڭگە - ءبىزدىڭ دەربەس ەل بولعانىمىزدىڭ بەلگىسى. باسقانىڭ ۆاليۋتاسىنا تاۋەلدى بولۋ - بارلىق بايلىعىڭدى بىرەۋدىڭ بيلىگىنە بەرۋ. ۇلتتىق ۆاليۋتا – ەلىمىزدىڭ دامۋ كوزى، الەمدىك دەڭگەيگە تەڭەلۋدىڭ العاشقى فاكتورلارىنىڭ ءبىرى. ول بارلىق ۋاقىتتا تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ قامتاماسىز ەتەدى.
ق ر 1995 جىلعى 30 ناۋرىزدا №2155 زاڭىنا سايكەس ق ر ۇلتتىق بانكى 2006 جىلعى ۇلگىدەگى نومينالى 200، 500، 1000، 2000، 5000، 10000 تەڭگەلىك بانكنوتتارى اينالىسقا شىقتى.
الدىڭعى شىققان اقشا مەن قازىرگى شىققان اقشانىڭ اراسىندا ايىرماشىلىقتار بار. ەندى تەڭگە تۋرالى اڭگىمەلەيىك.
الدىڭعى شىققان ۇلتتىق تەڭگەمىزدىڭ شەتتەرى قازاقتىڭ ويۋ – ورنەكتەرمەن بەزەندىرىلگەن. ءبىرىنشى بەتىندە قازاق حالقىنىڭ ايگىلى ۇلى تۇلعالارىنىڭ بەينەلەرى باسىلدى. ەكىنشى بەتىندە ويۋ - ورنەكتەر، تابيعات كورىنىستەرى بەينەلەنىپ، ەلتاڭبامىز سالىنعان. ودان كەيىن جاڭا اينالىسقا شىققان اقشا مىناداي بولىپ وزگەردى.(قازىرگى قولدانىستاعى تەڭگەلەر كورسەتىلەدى.
تەڭگەنىڭ ورتالىق بولىگىندە « استانا – بايتەرەك» مونۋمەنتى بەينەلەنگەن. قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك ءانۇرانى نوتالارىنىڭ فراگمەنتى اق تۇسپەن بەزەندىرىلگەن. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ەلتاڭباسى جاسىل تۇسپەن بەينەلەنگەن. جوعارى وڭ جاق بولىگىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تۋى بەينەلەنگەن. بانكنوتتىڭ تومەنگى جاعىندا اشىق الاقان بەينەلەنگەن. بۇل بەيبىتشىلىكتىڭ بەلگىسىن بىلدىرەدى. نەگىزگى بەينەسى: قازاقستان كارتاسىنىڭ كونتۋرى، الدىڭعى جاعىندا ق ر كولىك جانە كوممۋنيكاسيا مينيسترلىگىنىڭ ءۇيى جانە استانادا ەسىل وزەنى ارقىلى كوپىردە ورناتىلعان قاناتتى بارىستىڭ سۋرەتى سالىنعان.
جۇرگىزۋشى: «تيىننان تەڭگە قۇرالادى»، - دەمەكشى، اقشانى ۇنەمدى پايدالانۋ كەرەك. قازىرگى اقشا مەن كەيىنگى اقشانىڭ اراسىندا قانداي ايىرماشىلىقتار بار؟
(وقۋشىلاردان سۇراپ جاۋاپتارىن تولىقتىرۋ)
كىم تەز ۇعىپ الدى ەكەن « سيقىرلى ساندىقشا» ويىنىن ويناپ كورەيىك.
- ۇلتتىق ۆاليۋتا قاي جىلى شىعارىلدى؟
- تەڭگەدە كىمدەر بەينەلەنگەن؟ ولار كىمدەر؟
- اقشا قانداي قىزمەت اتقارادى؟
- تاۋەلسىز ەلدىڭ ەڭ ءبىرىنشى ايرىقشا بەلگىسى قانداي؟
- ەرتە زاماندا تەڭگەلەردى قايدا جاساعان؟
- تەڭگەنىڭ نەشە قۇپيا قورعانىسى بار؟
- قايدان نەسيە الۋعا بولادى؟
- اقشانى قايدا جيناۋعا بولادى؟
- ۇلتتىق ۆاليۋتا دەگەنىمىز نە؟
- تەڭگە نەمەن بەزەندىرىلەدى؟
- قازىرگى تەڭگەدە قانداي سۋرەتتەر سالىنعان؟
- قازاق تەڭگەسى قايدا باسىلدى؟
- سەن اقشانى ورىندى جۇمساي الاسىڭ با؟
15 قاراشا – ۇلتتىق ۆاليۋتا كۇنى. جۇكتەۋ
15 قاراشا ۇلتتىق ۆاليۋتا تەڭگە كۇنىنە ارنالعان سلايدتى جۇكتەۋ
ماقساتى: تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ ەڭ ءبىرىنشى ايرىقشا بەلگىسى تەڭگەمەن تەرەڭىرەك تانىستىرا وتىرىپ، سوزدەردىڭ ماعىناسىن، قولدانۋ اياسىن جەتە بىلۋمەنەن بايلانىستى وقۋشىلاردىڭ مۇمكىندىگىن دامىتۋ. تۋعان جەرىنە، وتانىنا سۇيىسپەنشىلىگىن وياتۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: العاشقى تەڭگەلەردىڭ ۇلگىلەرى، «تەڭگە – مەملەكەت كەلبەتى»، جاڭا سوزدەر.
ساباقتىڭ بارىسى: قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
تەڭگەمەن.
ەندەشە تاربيە ساعاتىمىزدىڭ تاقىرىبى «تەڭگە – مەملەكەت كەلبەتى».
«تەڭگە» دەگەن سوزگە سينونيم تابىڭىزدار:( تەڭگە، تيىن، اقشا، ۆاليۋتا، قارجى، كاپيتال).
تاربيە ساعاتىنىڭ ماقساتىمەن تانىستىرۋ.
تەڭگە تاريحىن ايتىپ بەرمەيىك.
تەڭگە تاريحى
- مەملەكەتىمىزدىڭ ەلباسى – ن. ءا. نازاربايەۆ.
- قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى بولىپ قاي جىلى سايلاندى؟
- 1991جىلى1 جەلتوقساندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى بولىپ نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ سايلاندى.
- پرەزيدەنت مەملەكەتىمىزدىڭ ىشكى جانە سىرتقى ساياساتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارىن بەلگىلەپ وتىردى. ءاربىر ەگەمەندى ەلدىڭ وزىنە ءتان مەملەكەتتىك رامىزدەرى، ياعني بەلگىلەرى بولادى. وعان تۋ، ەلتاڭبا جانە ءانۇران جاتاتىنىڭ سىزدەرگە بەلگىلى.
- مەملەكەتىمىزدىڭ ءانۇراننىڭ اۆتورى كىمدەر؟
- مەملەكەتىمىزدىڭ تۋىنىڭ اۆتورى كىم؟
- مەملەكەتتىك ەلتاڭبانىڭ اۆتورلارى كىمدەر؟
(وقۋشىلار جاۋابىن تىڭدالادى).
جۇرگىزۋشى: قازاقستان رەسپۋبليكاسى - ەگەمەندى، تاۋەلسىز دەموكراتيالىق مەملەكەت. ونىڭ ءوزى اتا زاڭى، مەملەكەتتىك رامىزدەر، ۇلتتىق ۆاليۋتاسى بار. ال ەندى وقۋشىلار تەڭگە تۋرالى نە بىلەدى ەكەن؟
1 – وقۋشى: تاۋەلسىزدىك العان ەلدىڭ ەڭ ءبىرىنشى ايرىقشا بەلگىسى - ۇلتتىق ۆاليۋتا. ول – قازاقستان رەسپۋبليكاسى كولەمىندە پايدالانىلاتىن زاڭدى تولەم قۇرالى. اقشا – اسىل قازىنا، حالىق بايلىعى.
حالقىمىز تەڭگەنى بۇرىن دا پايدالانعان. ەرتە زامانداردا تەڭگەلەردى تۇركىستان، تاراز قالالارىنداعى ارناۋلى شەبەرحانالاردا جاسالعان.
جۇرگىزۋشى: تەڭگە ومىرگە وڭايلىقپەن كەلگەن جوق.
ەلباسىمىز ءوز تەڭگەمىزدى شىعارۋعا قارجىگەرلەرگە تاپسىرما بەردى. ۇلتتىق ۆاليۋتامىزدىڭ ءوز ءديزاينى، ءوز يدەياسى بولۋى كەرەكتىگىن قاتاڭ تاپسىرىلدى. قازاقستان ايماعىندا ەرتە كەزەڭدە قانداي اقشا بولعانىن، تاريحتا بۇل جونىندە قانداي دەرەكتەر بارى ىزدەستىرىلدى.
2 – وقۋشى: ۇلتتىق ۆاليۋتامىز تەڭگەنى جاساپ شىعارۋعا بايلانىستى جۇمىستار جۇرگىزىلدى. بىرنەشە ەسكيزدەر جاسالىپ، ىشىندەگى « مىقتىلارى»ەلباسىنىڭ تاڭداۋىنا بەرىلدى. ەلباسىنىڭ بەرگەن تاپسىرماسىنا سايكەس ۇلتتىق ۆاليۋتا 1993 جىلعى 12 قاراشاداعى جارلىعىمەن 15 قاراشا كۇنى تاڭەرتەڭگى ساعات 8: 00 - دەن باستاپ ەنگىزىلىپ، ەلدىڭ قولىنا ءتيىپ، ەل مارە – سارە بولىستى. ويتكەنى ءتول تەڭگەمىز تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ باستى بەلگىسى ەدى.
بيىل تەڭگەمىزدىڭ اينالىمعا شىققانىنا 30 جىل تولىپ وتىر. قازاق تەڭگەسى انگليادا باسىلدى.
جۇرگىزۋشى: تەڭگەنىڭ 16 – عا جۋىق قۇپيا قورعانىسى بەلگىسى بار. ۇلتتىق ۆاليۋتامىزدىڭ ديزاينىڭ جاساۋشى اۆتورلىق توپتىڭ جەتەكشىسى تيمۋر سۇلەيمەنوۆ بولدى. ءتول تەڭگەمىز تەك ءوز ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىن عانا ەمەس، كورشى جاتقان ەلدىڭ ەكونوميكاسىنا دا ۇلەسىن قوستى. ودان تۇسكەن پايدا ەلگە ورالىپ ەكونوميكامىزدىڭ دامۋىنا، حالىقتىڭ تۇرمىسىن جاقسارتۋعا جۇمسالۋدا.
تەڭگە - ءبىزدىڭ دەربەس ەل بولعانىمىزدىڭ بەلگىسى. باسقانىڭ ۆاليۋتاسىنا تاۋەلدى بولۋ - بارلىق بايلىعىڭدى بىرەۋدىڭ بيلىگىنە بەرۋ. ۇلتتىق ۆاليۋتا – ەلىمىزدىڭ دامۋ كوزى، الەمدىك دەڭگەيگە تەڭەلۋدىڭ العاشقى فاكتورلارىنىڭ ءبىرى. ول بارلىق ۋاقىتتا تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ قامتاماسىز ەتەدى.
ق ر 1995 جىلعى 30 ناۋرىزدا №2155 زاڭىنا سايكەس ق ر ۇلتتىق بانكى 2006 جىلعى ۇلگىدەگى نومينالى 200، 500، 1000، 2000، 5000، 10000 تەڭگەلىك بانكنوتتارى اينالىسقا شىقتى.
الدىڭعى شىققان اقشا مەن قازىرگى شىققان اقشانىڭ اراسىندا ايىرماشىلىقتار بار. ەندى تەڭگە تۋرالى اڭگىمەلەيىك.
الدىڭعى شىققان ۇلتتىق تەڭگەمىزدىڭ شەتتەرى قازاقتىڭ ويۋ – ورنەكتەرمەن بەزەندىرىلگەن. ءبىرىنشى بەتىندە قازاق حالقىنىڭ ايگىلى ۇلى تۇلعالارىنىڭ بەينەلەرى باسىلدى. ەكىنشى بەتىندە ويۋ - ورنەكتەر، تابيعات كورىنىستەرى بەينەلەنىپ، ەلتاڭبامىز سالىنعان. ودان كەيىن جاڭا اينالىسقا شىققان اقشا مىناداي بولىپ وزگەردى.(قازىرگى قولدانىستاعى تەڭگەلەر كورسەتىلەدى.
تەڭگەنىڭ ورتالىق بولىگىندە « استانا – بايتەرەك» مونۋمەنتى بەينەلەنگەن. قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك ءانۇرانى نوتالارىنىڭ فراگمەنتى اق تۇسپەن بەزەندىرىلگەن. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ەلتاڭباسى جاسىل تۇسپەن بەينەلەنگەن. جوعارى وڭ جاق بولىگىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تۋى بەينەلەنگەن. بانكنوتتىڭ تومەنگى جاعىندا اشىق الاقان بەينەلەنگەن. بۇل بەيبىتشىلىكتىڭ بەلگىسىن بىلدىرەدى. نەگىزگى بەينەسى: قازاقستان كارتاسىنىڭ كونتۋرى، الدىڭعى جاعىندا ق ر كولىك جانە كوممۋنيكاسيا مينيسترلىگىنىڭ ءۇيى جانە استانادا ەسىل وزەنى ارقىلى كوپىردە ورناتىلعان قاناتتى بارىستىڭ سۋرەتى سالىنعان.
جۇرگىزۋشى: «تيىننان تەڭگە قۇرالادى»، - دەمەكشى، اقشانى ۇنەمدى پايدالانۋ كەرەك. قازىرگى اقشا مەن كەيىنگى اقشانىڭ اراسىندا قانداي ايىرماشىلىقتار بار؟
(وقۋشىلاردان سۇراپ جاۋاپتارىن تولىقتىرۋ)
كىم تەز ۇعىپ الدى ەكەن « سيقىرلى ساندىقشا» ويىنىن ويناپ كورەيىك.
- ۇلتتىق ۆاليۋتا قاي جىلى شىعارىلدى؟
- تەڭگەدە كىمدەر بەينەلەنگەن؟ ولار كىمدەر؟
- اقشا قانداي قىزمەت اتقارادى؟
- تاۋەلسىز ەلدىڭ ەڭ ءبىرىنشى ايرىقشا بەلگىسى قانداي؟
- ەرتە زاماندا تەڭگەلەردى قايدا جاساعان؟
- تەڭگەنىڭ نەشە قۇپيا قورعانىسى بار؟
- قايدان نەسيە الۋعا بولادى؟
- اقشانى قايدا جيناۋعا بولادى؟
- ۇلتتىق ۆاليۋتا دەگەنىمىز نە؟
- تەڭگە نەمەن بەزەندىرىلەدى؟
- قازىرگى تەڭگەدە قانداي سۋرەتتەر سالىنعان؟
- قازاق تەڭگەسى قايدا باسىلدى؟
- سەن اقشانى ورىندى جۇمساي الاسىڭ با؟
15 قاراشا – ۇلتتىق ۆاليۋتا كۇنى. جۇكتەۋ
15 قاراشا ۇلتتىق ۆاليۋتا تەڭگە كۇنىنە ارنالعان سلايدتى جۇكتەۋ
You Might Also Like
